Według założeń szkoły waldorfskiej rozwój człowieka podporządkowany jest cyklom trwającym 7 lat. Do każdego przyporządkowane są inne formy pedagogicznego oddziaływania. Przykładowo w pierwszych 7 latach życia rozpoczęcie nauki zbyt wcześnie może spowodować ubytki w rozwoju fizycznym. Tezie tej podporządkowano program nauczania. W młodszych klasach dominują zajęcia o charakterze artystycznym. W starszych wprowadzane są przedmioty wymagające myślenia racjonalnego. Przekłada się to na dobór metod dydaktycznych oraz treści nauczanych w szkołach waldorfskich.
Twórca szkoły waldorfskiej – Rudolf Steiner
Rudolf Steiner (1861–1925) był pedagogiem, filozofem, działaczem społecznym i twórcą pierwszej tzw. Wolnej Szkoły Waldorfskiej. Jego spuścizna naukowa to 36 tomów pism, około 6 tysięcy stenogramów z wykładów (w 354 tomach dzieł zebranych). Był także artystą. Jego obrazy i rzeźby były wystawiane w muzeach na całym świecie. Zebrano je w 29 tomach z reprodukcjami. Szkoła waldorfska Rudolfa Steinera zakłada, że i forma, i treść nauczania muszą być dopasowane do fazy rozwoju, w jakiej jest dziecko. Według niego człowiek odnosi się do otoczenia na trzy sposoby: poprzez myślenie (intelekt), uczucia (emocje) i wolę (działanie). W pedagogice waldorfskiej sfery rozumu, uczuć i woli są na równi ważne.
Pierwsza szkoła waldorfska
Pierwsza szkoła waldorfska, kierowana przez samego Rudolfa Steinera, powstała w 1919 roku w Stuttgarcie, przy fabryce wyrobów tytoniowych Waldorf-Astoria (dla dzieci pracowników). Z inicjatywą wyszedł Emil Molt, współwłaściciel fabryki. Do szkoły wybrano nauczycieli w młodym wieku, średnio 32 lat, bez bagażu rutyny zawodowej. Przeszli oni pięciomiesięczny kurs pedagogiczny pod okiem samego Steinera. We wrześniu 1919 roku zajęcia rozpoczęło 256 pierwszych uczniów. To właśnie tu Steiner wdrożył nowatorskie założenia swojej koncepcji szkoły waldorfskiej.
Nowatorskie zasady w pierwszej szkole waldorfskiej na świecie
W przyzakładowej szkole, do której uczęszczały dzieci niższych urzędników i z rodzin robotniczych, Steiner wdrażał pedagogiczne nowości i własne zasady szkoły waldorfskiej. Były one m.in. takie:
1. Przedmioty podstawowe miały formę półtora- lub dwugodzinnych bloków tematycznych realizowanych przez trzy do czterech tygodni. Miało to sprzyjać lepszemu zapamiętywaniu i zrozumieniu materiału.
2. Większość przedmiotów w klasach I–VI prowadził nauczyciel-wychowawca. Jego rola była strategiczna. Nie nauczał jedynie prac ręcznych, języków obcych i przedmiotów artystycznych. W klasach wyższych – do XII włącznie – nauczanie przejmowali nauczyciele specjaliści.
3. Wielką wartość miały przedmioty artystyczne i praktyczno-manualne, jak prace rzemieślnicze i ręczne, lepienie w glinie, malowanie, ogrodnictwo, rysunek, gra na instrumentach, gimnastyka i eurytmia (gr. "dobre poruszanie się", przy muzyce i odpowiednio dobranych tekstach; to metoda opracowana przez samego Steinera). Idea szkoły waldorfskiej zakładała, że wszystkie te przedmioty przyczyniają się do rozwoju sfery woli, sfery intelektu i sfery uczuć, składając się na całościowy rozwój człowieka.
4. W szkole waldorfskiej nie stawiało się ocen. Zamiast tego nauczyciele opracowywali dla rodziców indywidualne, opisowe charakterystyki z postępów dzieci. Swoimi opiniami o uczniach dzielili się też z dziećmi (za pomocą listów).
5. Zaletą szkoły waldorfskiej było m.in. to, że nauka nie miała na celu selekcji słabszych uczniów. Zakładano korzystny wpływ klasy i wychowawcy na dziecko, zrezygnowano całkowicie z drugoroczności (powtarzania klasy).
6. Wprowadzono zajęcia koedukacyjne, co w 1919 roku było wręcz niespotykane.
7. Już od pierwszej klasy dzieci uczono dwóch obcych języków. W przypadku pierwszej szkoły w Stuttgarcie były to języki angielski i francuski. Stanowiło to absolutną nowość. Jak zauważył Steiner, w tym wieku dziecko szybko uczy się przez naśladowanie, efektywna jest nauka intonacji, artykulacji głosek i akcentu. Co ciekawe, pół wieku później jedna ze szkół w Niemczech wprowadziła do nauczania dokładnie tę samą zasadę szkoły waldorfskiej. Odbyło się to przy zachwycie mediów i całkowitym przemilczeniu zasług Steinera.
Szkoła waldorfska w Polsce
Co roku aktualizowana jest lista szkół i przedszkoli waldorfskich działających na całym świecie. Według danych z kwietnia 2018 roku w Polsce działa 6 szkół podstawowych (Wieliczka, Kraków, Bielsko-Biała, Poznań i dwie szkoły w Warszawie) i 10 przedszkoli tego typu, z czego Warszawie 3, w Krakowie 5, po jednym w Olsztynie i Bielsku-Białej. W kwietniu 2018 roku na całym świecie było 1817 przedszkoli i 1150 szkół waldorfskich.
Bibliografia:
1. Głażewski M., Edukacja wieloraka w szkole Steinerowskiej , "Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna. Czasopismo Instytutu Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego imienia KEN w Krakowie", nr 2/2013, s. 21.
Zobacz także:
- W czasie wakacji z pociechą naucz ją "freeze dance". Dużo na tym zyskasz
- Lęki i fobie dziecięce. Jak okiełznać strach u naszej pociechy?
- Uczniowie otrzymają nowe świadectwa. Czym będą się różniły od tych obecnych?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Westend61/Getty Images
