Rodzice z niecierpliwością oczekują na pierwsze słowa swojego dziecka. W większości przypadków słyszą je już po ukończeniu przez potomka pierwszego roku życia, czyli w tzw. okresie melodii. W drugim roku ma miejsce okres wyrazu, wówczas dziecko powinno znać 200–300 słów. Zdaniem specjalistów konsultacji logopedycznej wymaga sytuacja, kiedy dwulatek nie mówi więcej niż 10 słów.
Jak wygląda rozwój mowy dwulatka?
Rozwój mowy dwulatka przedstawić można następująco:
- przejawianie dużej fascynacji naśladownictwem;
- wymawianie samogłosek i większości spółgłosek;
- zastępowanie trudniejszych głosek tymi łatwiejszymi w wymowie;
- zdolność powiedzenia 200–300 słów, a zrozumienia kilkakrotnie więcej;
- nazywanie domowników, ulubionych zabawek, zwierząt, przedmiotów, prostych czynności, składanie dwuwyrazowych wypowiedzi, a niekiedy i budowanie krótkich zdań typu: mama am, lala aaaa, tata chodź;
- wyrażanie pragnień i próśb;
- wskazywanie na sobie lub zabawce podstawowych części ciała.
Dlaczego dwulatek nie mówi?
Rozwój mowy dwulatka uzależniony jest od wielu różnych czynników. Należy mieć na względzie, że każde dziecko jest inne i uczy się mowy we własnym tempie, a rozbieżność w liczbie wypowiadanych słów między dziećmi w tym wieku może być bardzo duża. Nie powinno to jednak uśpić czujności rodziców. Stąd też udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dlaczego dwulatek nie mówi, jest dość trudne.
Na naukę mówienia wpływają przede wszystkim prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządów mowy i słuchu oraz dojrzałość i praca ośrodkowego układu nerwowego. Nie bez znaczenia są problemy ze wzrokiem oraz opóźniony rozwój psychomotoryczny. Możliwym podłożem trudności w mówieniu dwulatka są: uwarunkowania genetyczne, długotrwały i silny stres oraz choroby przebyte przez matkę w czasie ciąży, przyjmowanie niektórych lekarstw, spożywanie alkoholu, przyjmowanie narkotyków, palenie papierosów podczas ciąży, urazy okołoporodowe.
Ogromny wpływ na brak mowy u 2-latka mają czynniki środowiskowe, w jakich się rozwija. Przejawiać się one mogą w m.in.: niewłaściwym stymulowaniu (rodzice za mało czasu poświęcają na konstruktywne zabawy, w którym omawiane byłyby czynności i nazywane przedmioty), nieprawidłowych wzorcach wymowy, nieprzyjemnej atmosferze. Wielu badaczy, w tym m.in. amerykański pediatra Thomas B. Brazelton i amerykański psychiatra dziecięcy Joshua D. Sparrow, uważa, iż dialog z rodzicami to najważniejsze doświadczenie wpływające na rozwój mowy.
Dwulatek nie mówi – afazja dziecięca, apraksja mowy, autyzm wczesnodziecięcy
Jeśli dwulatek nie mówi, istnieje ryzyko afazji dziecięcej. Stan ten polega na kłopotach z mówieniem mimo braku upośledzenia umysłowego, zaburzeń natury psychologicznej, prawidłowego słuchu. Dolegliwość może mieć charakter ekspresyjny, kiedy występują trudności z budowaniem wypowiedzi przy zdolności rozumienia mowy, bądź percepcyjny – zaburzenia w mowie czynnej i biernej, tj. rozumienie i nadawanie wypowiedzi. Problemy z mówieniem u 2-letniego dziecka mogą być spowodowane apraksją mowy. Zaburzenie to charakteryzuje się trudnościami w koordynacji i sekwencjonowaniu ruchów mięśni uczestniczących w procesie mówienia. Dodatkowo być przejawem autyzmu wczesnodziecięcego, który jest jednym z rodzajów grupy schorzeń ze spektrum autyzmu.
Gdy dwulatek nie mówi… Wizyta u specjalisty
Jeśli dwulatek nie mówi, zalecana jest specjalistyczna pomocy. Niepokojące są zwłaszcza takie objawy, jak:
- komunikowanie się wyłącznie poprzez pokazywanie palcem lub ciągnięcie za rękę;
- brak wskazywania na polecenie przedmiotów z najbliższego otoczenia;
- niechęć lub lęk przed nawiązywaniem kontaktu i komunikowaniem się;
- głośne funkcjonowanie;
- brak naśladowania zachowań dorosłych i innych dzieci;
- niechęć do wykonywania prostych poleceń i zabawy;
- niewykazywanie zainteresowania otoczeniem i poznawaniem nowych miejsc.
Jeśli 2-latek nie mówi, warto zwrócić uwagę, czy:
- ma często otwartą buzię, np. w trakcie oglądania telewizji;
- chrapie;
- oddycha przez usta;
- ma chrypliwy, nosowy albo zbyt cichy głos;
- zachodzi regres mowy – zasób posiadanych słów staje się coraz mniejszy.
Jak nauczyć dwulatka mówić?
Naukę mówienia 2-latka w dużym stopniu wspomogą poniższe sposoby:
- opisywanie tego, co dzieje się dookoła;
- zachęcanie do powtarzania nazw czynności i przedmiotów;
- posługiwanie się krótkimi i prostymi zdaniami, unikanie potoku słów;
- dawanie czasu na udzielenie odpowiedzi i docenienie jej;
- potwierdzanie o słuchaniu wypowiedzi;
- niekaranie za niewyraźną wymowę;
- częste stosowanie wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. hau, hau, tik-tak, kle, kle, muuu, miau;
- niepowtarzanie za dzieckiem źle wypowiedzianych słów, a potwierdzanie ich poprawną wymową;
- zadawanie pytań.
Mowa nie jest umiejętnością nabytą. Wymaga zaangażowania, wsłuchiwania się w wypowiedzi innych, utrwalania prawidłowych wzorców – wielokrotnego powtarzania.
Bibliografia:
- M. Bekus-Richane, Jak zachęcić 2-latka do mówienia? Logopedyczny poradnik dla rodziców, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2017.
- M. Blau, T. Hogg, Język dwulatka, Świat Książki, Ożarów Mazowiecki 2019.
- T. B. Brazelton, J. D. Sparrow, Rozwój dziecka od 0 do 3 lat, GWP, Sopot 2013.
- J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Wyd. Edukacyjne, Kraków 2007.
Zobacz także:
- Pierwszy buty do nauki chodzenia – jakie powinny być?
- Niewyraźna mowa dziecka – kiedy do logopedy?
- Niezbędne gadżety dla mam - ekspres do mleka, bujak do wózka, czy lekki fotelik. Co wybrać?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: stock_colors/Getty Images
