Międzynarodowy Dzień Świadomości Rozwojowych Zaburzeń Językowych
Międzynarodowy Dzień Świadomości Rozwojowych Zaburzeń Językowych obchodzony jest 21 października. Z angielskiego jest to International Developmental Language Disorder Awareness Day. Dzień ten ma na celu zwiększenie świadomości nt. DLD (Developmental language disorder), czyli rozwojowych zaburzeń językowych.
Co to jest dyslalia?
Dyslalia to nazwa grupy zaburzeń mowy, które charakteryzują się nieprawidłową realizacją fonemów. Fonem to podstawowa jednostka struktury fonologicznej mowy, czyli dźwięk mowy będący najmniejszą składową wyrazów. Dyslalia bywa też nazywana zaburzeniami lub wadami artykulacyjnymi.
Jakie są przyczyny dyslalii?
Przyczyny dyslalii mogą być różne. Wśród możliwych źródeł wad artykulacyjnych wymienia się:
- opóźniony rozwój emocjonalny lub psychomotoryczny (dyslalia rozwojowa),
- warunki niesprzyjające uczeniu się mowy, takie jak brak stymulacji rozwoju mowy, nieprawidłowe wzorce wymowy, styl wychowania, nieprawidłowa atmosfera,
- zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego (elementy składowe aparatu mowy, czyli artykulatory ruchome – wargi, podniebienie miękkie z języczkiem, język, żuchwa oraz artykulatory nieruchome – zęby, podniebienie twarde, dziąsła, decydują o barwie odbieranej głoski), takie jak m.in.: przerost śluzówki nosa, nieprawidłowa budowa języka, anomalie zębowe, zniekształcenie zgryzu, nieprawidłowa budowa podniebienia, przerost trzeciego migdałka, skrzywienie przegrody nosowej,
- nieprawidłowe funkcjonowanie OUN,
- nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu (dyslalia audiogenna), np.: zaburzenie słuchu fonematycznego, wybiórcze upośledzenie słuchu, obniżenie słyszalności, zaburzenie analizy i syntezy słuchowej,
- nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, czyli m.in.: zakłócenia w pracy mięśni przywodzących i napinających wiązadła głosowe, niska sprawność warg, języka, brak pionizacji języka, nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego,
- podłoże psychiczne.
Jakie są rodzaje dyslalii?
Specjaliści, biorąc pod uwagę ilość zniekształcanych głosek, wyróżnili następujące rodzaje dyslalii:
- dyslalia jednoraka – wada dotyczy tylko jednego fonemu,
- dyslalia wieloraka – wada dotyczy więcej niż jednego fonemu,
- dyslalia całkowita – wada dotyczy ponad 70% fonemów, mowa jest bełkotliwa, przy czym zachowany zostaje rytm i melodyczność.
Dyslalia wieloraka, podobnie jak jednoraka, może mieć prosty lub złożony charakter (zniekształcenie odpowiednio jednej albo kilku cech dystynktywnych fonemu).
Ze względu na przyczyny powstania dyslalia podzielona została na:
- dyslalię obwodową: dyslalia funkcjonalna – tzw. czynnościowa, ekspresywna, środowiskowa, nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, bez ich anatomicznej wady, dyslalia organiczna – tzw. mechaniczna lub dentalna, wada anatomiczna peryferyjnego narządu artykulacyjnego,
- dyslalię ośrodkową: dyslalia motoryczna – zaburzenia przekazu sygnałów z kory mózgowej do nerwów obwodowych, dyslalia sensoryczna – tzw. audiogenna, zaburzenia przekazu sygnałów z nerwów do kory mózgowej.
Podział dyslalii, uwzględniając kryteria objawowe, jest następujący:
- dyslalia głoskowa – trudności w poprawnym wymawianiu niektórych głosek, które bywają też opuszczane lub zastępowane innymi,
- dyslalia sylabowa – odejmowanie lub dodawanie od wyrazu pojedynczych sylab, np. babusia – busia,
- dyslalia wyrazowa – nieprawidłowe wypowiadanie wybranych wyrazów przy poprawnym wymawianiu budujących je głosek,
- dyslalia zdaniowa – nieumiejętne budowanie zdań z wyrazów, wypowiedzi słownych, za co odpowiadają tzw. wykolejenia składniowe, przestawki, rozpodobnienia.
Ze względu na prezentowane objawy dyslalia podzielona została na:
- lambdacyzm – nieprawidłowe wypowiadanie głoski l,
- betacyzm – nieprawidłowe wypowiadanie głoski b,
- gammacyzm – nieprawidłowe wypowiadanie głosek g i h,
- kappacyzm – nieprawidłowe wypowiadanie głoski k,
- rotacyzm – nieprawidłowe wypowiadanie głoski r,
- sygmatyzm – seplenienie dotyczące głosek s, c, z, ż, ś, ź, ć, sz, cz, dz, dż, dź, w którym wyodrębniono postać międzyzębową, boczną, wargowo-zębową, przyzębową i świszczącą,
- mowa bezdźwięczna – tzw. ubezdźwięcznianie, brak wymowy głosek dźwięcznych,
- inne odchylenia od normalnej artykulacji.
Dyslalia: terapia i ćwiczenia
Terapią dyslalii niespowodowanej czynnikami anatomicznymi lub neurologicznymi zajmuje się logopeda. Czas jej trwania zależy od wielu czynników, zwłaszcza od stopnia złożoności wady, doboru metod postępowania, współpracy rodziców i dziecka z logopedą, regularności zajęć, indywidualnych i rozwojowych właściwości dziecka, a także momentu rozpoczęcia terapii.
W tym przypadku postępowanie terapeutyczne składa się z trzech etapów:
- przygotowawczego – nawiązanie kontaktu z dzieckiem i zachęcenie do aktywnego udziału w leczeniu,
- kształtowania nawyków i umiejętności poprawnego artykułowania,
- kształtowania umiejętności i nawyków poprawnej wymowy bez względu na okoliczności.
Bibliografia:
J. Szpyra-Kozłowska, Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Wyd. UMCS, Lublin 2002. L. Kaczmarek, Nasze dziecko uczy się mowy, Wyd. Lubelskie, Lublin 1982. D. Pluta‑Wojciechowska, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Ergo‑Sum, Bytom 2017. S. Grabias, Z. M. Kurkowski, Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Wyd. UMCS, Lublin 2012. D. Pluta‑Wojciechowska, Dyslalia obwodowa jako przedmiot kształcenia logopedycznego. Rekonesans zagadnień, [w:] „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia” 2016, nr 1, s. 195-209. J. T. Kania, Szkice logopedyczne, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1982. J. Surowaniec, Podręczny słownik logopedyczny, Wyd. Naukowe WSP, Kraków 1993.
Zobacz także:
- Katarzyna Glinka rozczarowana komentarzami. "Skąd taka potrzeba, żeby komuś umniejszyć, osądzić, ocenić"
- "Jesteś zaniedbana, wieśniaro". Joanna Koroniewska zareagowała na obraźliwy komentarz
- Filmy o II wojnie światowej, które warto obejrzeć. Pomagają przybliżyć historię
Zobacz wideo: Błędna diagnoza. Jak leczyć zaburzenia borderline
Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: fizkes/Getty Images