Z reguły cenimy osoby, które są perfekcjonistami w pracy czy w organizacji życia codziennego. Zazdrościmy im sprawnie zorganizowanego życia i wywiązywania się ze wszystkich zobowiązań. Bywa jednak, że nadmierny perfekcjonizm w sposób znaczący utrudnia funkcjonowanie jednostki, która nie może odnaleźć się w nieidealnym świecie. Ponadto, bycie zawsze perfekcyjnym czasami jest irytujące dla otoczenia. Zaburzenia osobowości stanowią stosunkowo częste przypadłości z zakresu schorzeń psychiatrycznych. Wyróżniamy ich wiele. Charakteryzują się one różnymi cechami. Jedną z nich jest osobowość anankastyczna, którą charakteryzuje dążenie do perfekcjonizmu w każdej dziedzinie życia, czemu towarzyszy ciągłe napięcie nerwowe.
Problemy natury psychologicznej
Osobowość anankastyczna i jej przyczyny
Zaburzenia osobowości mogą dotyczyć nawet 10 milionów osób w Polsce. Szacuje się, że zaburzenia anankastyczne występują u około 2 proc. populacji. Należą one do grupy schorzeń psychiatrycznych. Jak większość chorób z tej grupy, etiologia ich powstawania nie jest do końca poznana, za to na pewno jest wieloczynnikowa.
Pierwszą grupę przyczyn stanowią zaburzenia genetyczne. Chociaż do tej pory nie udało się wyselekcjonować pojedynczego genu odpowiedzialnego za rozwój objawów należących do zaburzeń osobowości anankastycznej, jednakże wiadomo, że występuje ona u osób, u których wywiad rodzinny obciążony jest chorobami psychiatrycznymi, np. schizofrenią. Ponadto, za rozwój zaburzeń anankastycznych mogą odpowiadać genetyczne zaburzenia dotyczące genów kodujących neuroprzekaźniki (np. dopaminę). Przyczyną dolegliwości mogą być też nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgowia, a zwłaszcza jego połączeń między korą czołową, zakrętem obręczy i jądrem ogoniastym.
Drugą grupą czynników są stany prowadzące do uszkodzenia komórek i przekaźnictwa nerwowego. Należy do nich padaczka oraz wszelkie urazy głowy prowadzące do obrzęku, stłuczenia mózgu i ucisku na jego struktury.
Ostatnią grupą czynników są czynniki zewnętrzne związane z wychowaniem. Udowodniono, że większa tendencja do rozwoju anankastycznej osobowości dotyczy dzieci, których rodzice kontrolowali w nasilony sposób ich zachowania i aspekty życia, a także stawiali im bardzo wysokie, czasem niemożliwe do spełnienia wymagania.
Cechy osobowości anankastycznej
Dominującą cechą osobowości anankastycznej jest przesadny perfekcjonizm i chęć osiągnięcia doskonałości. Anankasta za zadanie nadrzędne stawia sobie postępowanie zgodne z przyjętymi normami, postępuje pedantycznie, nie toleruje nieporządku. Celem jest jak najlepsze zorganizowanie w domu, szkole, w pracy. Dominującym uczuciem jest niepewność i brak poczucia słuszności swoich decyzji, a także strach przed ich konsekwencjami. Osoby z zaburzeniami anankastycznymi są bardzo drobiazgowe i skupiają się na szczegółach, które dla osób bez zaburzeń są nieistotne. Życiem anankasty rządzą schematy i regulaminy oraz ich sumienne wypełnianie. Każda czynność musi być wykonana idealnie i przynosić zamierzone wcześniej rezultaty.
Często u osób anankastycznych rozwija się pracoholizm, którego cierpiąca osoba nie potrafi kontrolować. Charakterystyczną cechą jest również brak elastyczności w stosunku do zasad moralnych - czasami mówi się, iż osoby takie mają sztywne zasady moralne. W życiu osoby z zaburzeniami anankastycznymi nie ma miejsca na spontaniczność, a uczucia muszą mieć swoje uzasadnienie i racjonalne wyjaśnienie. To w znaczny sposób utrudnia tworzenie bliskich relacji z partnerem, gdyż osoba anankastyczna w związku nie potrafi swobodnie i beztrosko wyrażać uczuć, przez co sprawia wrażenie chłodnej. Ponadto anankastów charakteryzuje również przesadna oszczędność, trudność w dzieleniu się pieniędzmi nawet z najbliższymi. Poza pieniędzmi z trudnością przychodzi jej dzielenie się przedmiotami lub wyrzucanie zbędnych rzeczy.
Leczenie osobowości anankastycznej
Leczenie zaburzeń osobowości jest trudne, jednakże możliwe. Podstawową metodą jest psychoterapia, najczęściej behawioralna, choć praktykowane są także inne metody. Niestety większość osób z zaburzeniami anankastycznymi nie uważa swojego zachowania za przejaw choroby, w związku z tym pierwszym krokiem w terapii jest przekonanie ich o chorobliwym, wadliwym sposobie postępowania. Uświadomienie choremu, iż w jego zachowaniu dominuje nadmierny perfekcjonizm i skrupulatność, pozwala rozpocząć leczenie mające na celu zmianę schematów postępowania i uświadomienie choremu, iż przyczyni się to do poprawy komfortu jego życia. Przede wszystkim należy się skupić na kształtowaniu przekonania chorego, iż nie każde zadanie musi być wykonane w 100 proc. idealnie oraz, że nie każdym działaniem chory musi zyskiwać aprobatę i zadowolenie otoczenia. Kształtowanie schematów wymaga nakładu pracy samego pacjenta, a także dużego wsparcia ze strony najbliższego otoczenia.
Zobacz także:
- Czy można stosować kary i zakazy w związku? "Są rzeczy, których nie potrafimy znieść"
- Te zawody upodobali sobie psychopaci. "Nie odczuwają, nie mają empatii"
- Jak działa na nas deadline? "Może nas troszeczkę wypalić albo osłabić"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Justin Lewis/Getty Images
