Niektórzy badacze uznają, że zaburzenie schizotypowe (schizotypia) to lekka forma schizofrenii. Jakie są przyczyny i rokowania w przypadku osobowości schizotypowej oraz czy możliwe jest leczenie?
Problemy natury psychologicznej
Schizotypowe zaburzenie osobowości: objawy
Podręcznik diagnostyczny "DSM-5" wskazuje na następujące objawy osobowości schizotypowej:
- dziwne przekonania, które są niezgodne z otaczającymi normami społecznymi i prawnymi,
- skłonność do myślenia magicznego (myślenie o rytuałach, zaklęciach),
- dziwny sposób mówienia, zachowania i ubierania się,
- emocje zahamowane lub nieadekwatne do danej sytuacji,
- brak zaufania do innych ludzi,
- lęk w trakcie kontaktów społecznych.
Wszystkie wyżej wymienione objawy powinny utrzymywać się przez okres co najmniej 6 miesięcy, ponieważ zaburzenie może zostać uznane za schizotypię dopiero wtedy, gdy objawy są trwałe. Osoby o zaburzeniu schizotypowym nie wchodzą w związki i zwykle są pełne chłodu i rezerwy, a także wycofane. Zdarza się, że osoby takie poszukują przelotnych związków i kontaktów seksualnych, a także nie angażują się w relacje emocjonalne.
Do tej pory zostały rozpoznane zaburzenia schizotypowe o różnym nasileniu. Zdaniem Theodore Millona i Rogera Davisa można wyróżnić osobowość schizotypową bojaźliwą i bezbarwną. Pierwszy z typów charakteryzuje się głównie wycofaniem społecznym, unikaniem, ochroną siebie i swoich emocji. Niektóre osoby o tym zaburzeniu odsuwają się od rzeczywistości zewnętrznej i wycofują do świata fantazji i urojeń, a po jakimś czasie wymyślony świat zaczyna zyskiwać przewagę nad tym realnym. Z kolei osoby bezbarwne odczuwają depersonalizację, czyli poczucie odłączenia od świata i przekonanie o własnym "nieistnieniu".
Zaburzenia schizotypowe: przyczyny
Nie stwierdzono dokładnie, jakie są przyczyny schizotypii, jednak występują zależności pomiędzy tym zaburzeniem i schizofrenią. Niektórzy badacze wskazują na nieodpowiednie wychowanie oraz krytyczne zdarzenia życiowe jako przyczyny zaburzenia schizotypowego. W niektórych przypadkach schizotypia wywołana może być spożywaniem środków psychoaktywnych, na przykład LSD lub dopalaczy.
Wśród przyczyn wymienia się także zaburzenia organiczne i genetyczne. Większość teorii psychologicznych opiera się na założeniu, że główną przyczyną osobowości schizotypowej jest niewłaściwa relacja z rodzicami lub opiekunami. Terapeuta lub psychiatra ma za zadanie ustalić ogólne źródło zaburzeń, aby możliwe było dalsze leczenie.
Osobowość schizotypowa: leczenie
W przypadku tego zaburzenia osobowości diagnoza nie jest łatwa, ponieważ należy wykluczyć autyzm, fobię społeczną i schizofrenię. Zdarza się, że schizotypia diagnozowana jest mylnie jako schizofrenia, chociaż oba te zaburzenia są do siebie podobne. W większości przypadków łączy się farmakoterapię i psychoterapię. Pomocne są neuroleptyki, które blokują lęki i urojenia czy omamy.
Zwykle podaje się leki przeciwdepresyjne oraz przeciwpsychotyczne. Niestety osoby z zaburzeniem schizotypowym nie odczuwają potrzeby leczenia ze względu na lęk społeczny oraz brak zaufania do innych ludzi. Ważną rolę pełni psychoterapia, która powinna koncentrować się na przepracowaniu schematów i skryptów poznawczych, a także zrozumieniu przyczyn lęków społecznych. W przypadku osobowości schizotypowej leczenie musi być dostosowane indywidualnie do konkretnego pacjenta, ponieważ istnieje cała gama zaburzeń schizotypowych, które różnią się objawami i nasileniem konkretnych problemów.
Zaburzenia schizotypowe a renta
Zaburzenia schizotypowe mogą być podstawą do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy i otrzymania renty z ZUS-u. Dzieje się tak w przypadkach, w których zaburzenie diagnozowane jest bliżej schizofrenii, a nie innych, lżejszych form (na przykład spektrum autyzmu). Często lekarze rozpoznają zaburzenie schizotypowe jako schizofrenię i wtedy można starać się o rentę.
Zaburzenia schizotypowe: rokowania
W przypadku schizotypowego zaburzenia osobowości całkowite wyleczenie jest bardzo trudne, a w większości przypadków osoby z tym zaburzeniem pozostają na dosyć niskim poziomie funkcjonowania i wykonują pracę poniżej swoich kwalifikacji.
Problem nigdy nie ustępuje samoczynnie, dlatego konieczna jest konsultacja u specjalisty. Zwykle trudność w wyrażaniu emocji, a także dziwaczne, ekscentryczne zachowania utrudniają stworzenie związku partnerskiego i wiążą się z odczuwaniem samotności i izolacji. W przypadku osób, które dosyć szybko po spostrzeżeniu objawów podjęły leczenie, rokowania są dużo lepsze.
Zobacz także:
- Te zawody upodobali sobie psychopaci. "Nie odczuwają, nie mają empatii"
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Jak działa na nas deadline? "Może nas troszeczkę wypalić albo osłabić"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Francesco Carta fotografo/Getty Images