Osoba doświadczająca deprywacji potrzeb nie może ich zaspokoić, ponieważ często nie wierzy bądź nie zdaje sobie sprawy, że ktokolwiek mógłby na nie odpowiedzieć. Skąd bierze się deprywacja i jak postępować w jej przypadku?
Rodzaje deprywacji
Najczęściej występującym typem tego problemu jest deprywacja potrzeb emocjonalnych. Jednak występują również inne jej typy, w tym:
- deprywacja społeczna – dotyczy grupy, której potrzeby, np. ekonomiczne, nie są zaspokajane. Często jest źródłem buntów, protestów, a nawet rewolucji, wynikających zwykle z poczucia niesprawiedliwości społecznej,
- deprywacja snu – na skutek celowych uników lub braku czasu. Jej wynikiem często są poważne problemy z koncentracją, zaburzenia funkcji poznawczych, a także rozdrażnienie czy nawet stany depresyjne. Czasem taki stan jest również wskazany i umyślnie utrzymywany, np. przez potrzebę wykonania badania EEG po deprywacji snu,
- deprywacja zmysłowa – polegająca na odrzuceniu informacji i bodźców napływających z otaczającego świata.
Szeroko znany jest także eksperyment deprywacyjny, przeprowadzony przez Fryderyka II Hohenstaufa. Polegał on na odcięciu grupy niemowląt od kontaktu ze światem w celu sprawdzenia "prajęzyka ludzkości". Władca założył, że zaspokajając jedynie fizyczne i biologiczne potrzeby dzieci, odkryje początki ludzkiej mowy. Niestety, eksperyment zakończył się śmiercią dzieci.
Problemy natury psychologicznej
Przyczyny deprywacji emocjonalnej
Deprywacja emocjonalna swoje źródła ma już w dzieciństwie. Jej przyczyną zwykle jest brak odpowiedzi na potrzeby psychologiczne dziecka, głównie przez członków najbliższej rodziny. Nie musi to być wynik dorastania w rodzinie patologicznej, nierzadko bowiem przydarza się to osobom, których rodzic często był nieobecny, chłodny emocjonalnie lub zaniedbywał potrzeby emocjonalne przez nieprzewidziane okoliczności, np. chorobę jednego z dzieci lub inne problemy życiowe. Może ona dotyczyć różnych potrzeb, przede wszystkim:
- zrozumienia czy bycia wysłuchanym – rodzic nie potrafi lub nie chce wczuć się w sytuację dziecka, bagatelizuje jego problemy bądź np. przez swoją nieobecność nie jest w stanie go wesprzeć,
- bliskości i czułości – rodzic jest chłodny emocjonalnie, często dba o dziecko, jednak nie potrafi okazać mu ciepła, np. przez przytulenie,
- pokierowania i okazania wsparcia – rodzic nie potrafi pomóc dziecku w podjęciu decyzji czy wesprzeć go, zwłaszcza emocjonalnie, w trudnych dla niego sprawach lub po prostu ignoruje te potrzeby.
Skutki deprywacji potrzeb emocjonalnych
Osoba dotknięta problemem deprywacji emocjonalnej w dorosłym życiu najczęściej ma problem z ubieganiem się o realizację własnych potrzeb, zwłaszcza tych emocjonalnych. Może być chłodna w stosunku do partnera, przyjaciół czy własnych dzieci. Z tego względu niekiedy powtarza schemat ze swojego dzieciństwa. Ma również skłonność do zatajania emocji i choć na zewnątrz wydaje się osobą niezwykle silną, wewnątrz może być w zupełnej rozsypce, zalękniona, niepewna siebie i pogrążona w smutku.
Ludzi doświadczających deprywacji emocjonalnej charakteryzują często zachowania, takie jak nadmierne zadawanie pytań bez wspominania o samym sobie, a także duże problemy z proszeniem o pomoc, a nawet jej przyjęciem.
Niekiedy skutki tego problemu są odwrotne i dotknięta nim osoba nadmiernie domaga się uwagi i ściąga ją na siebie na wszelkie możliwe sposoby. Często narzeka na swój los i niesprawiedliwość, sprawiając wrażenie niezwykle pesymistycznej, przez co inni ludzie odsuwają się od niej.
Czym jest nerwica deprywacyjna?
Niekiedy problemy braku zaspokojenia potrzeb emocjonalnych są tak silne, że wywołują w dorosłym życiu poważniejsze zaburzenia osobowości. Jednym z nich jest tzw. nerwica deprywacyjna, która wiąże się z niedojrzałością emocjonalną. Osoby na nią cierpiące często nie potrafią do końca zrozumieć swoich odczuć, a przy tym mają trudności z pohamowaniem emocji. Dlatego ich reakcje bywają bardzo dziecinne, a tym samym krępujące dla otoczenia. Powoduje to odrzucenie, co tylko pogarsza stan chorego i przyczynia się do jego społecznej izolacji i emocjonalnego zamknięcia.
Deprywacja – jak sobie z nią radzić
Deprywacja, a szczególnie nerwica deprywacyjna, to problemy, które wymagają terapii pod okiem specjalisty. Ma ona na celu głównie nauczenie się rozpoznawania i wyrażania swoich potrzeb, a często też skorygowanie niewłaściwych reakcji. Zależnie od terapeuty osoba zaburzona może zostać skierowana na terapię grupową bądź indywidualną. Niezwykle ważne jest również wsparcie bliskich osób, które nie powtórzą schematu z dzieciństwa. Jest to o tyle trudne, że osoby z problemem deprywacji często otaczają się ludźmi chłodnymi emocjonalnie. Czasami, gdy wpływ partnera czy bliskich znajomych jest wyjątkowo toksyczny, najlepszym rozwiązaniem jest zakończenie takiej relacji. Deprywacja emocjonalna dotyka wiele osób, a choć jej leczenie zwykle zajmuje sporo czasu, może znacznie ułatwić życie. Dlatego nie warto z nim zwlekać.
Zobacz także:
- Jak po zdradzie zaufać na nowo? "Ważne jest wybaczenie. Jest ono uwolnieniem od emocjonalnego więzienia"
- Jak działa na nas deadline? "Może nas troszeczkę wypalić albo osłabić"
- Czy można stosować kary i zakazy w związku? "Są rzeczy, których nie potrafimy znieść"
Autor: Adrian Aadamczyk
Źródło zdjęcia głównego: gradyreese/Getty Images