Czym są urojenia ksobne, wie podświadomie każdy, kto musiał wrócić do domu zatłoczonym autobusem tuż po tym, jak na jego spodnie przypadkowo wylało się pół butelki wina. "Wszyscy na mnie patrzą! Przyglądają się, myślą, że jestem pijakiem!" – takie myśli kłębią się w głowie. A przecież większość ludzi w autobusie zajęta jest swoimi sprawami i nawet nie zauważyła plamy na spodniach.
Problemy natury psychologicznej
Osoby zdrowe zdają sobie sprawę z nieprawidłowości tych odczuć. Natomiast osoby chore, cierpiące na urojenia ksobne, nie dają się przekonać o nieprawidłowości odczuć i głęboko wierzą w ich prawdziwość.
Urojenia należą do tzw. objawów wytwórczych, czyli takich, w których umysł chorego "stwarza" patologiczne procesy poznawcze, co prowadzi do zaburzeń treści myślenia. Urojenia powodują, że chory jest przekonany o istnieniu zjawisk, rzeczy, osób czy wydarzeń, które tak naprawdę nie istnieją.
Chorzy z zaburzeniami urojeniowymi mogą budować swoje urojenia na bazie istniejących zdarzeń nieprawidłowo interpretując obserwowane zjawiska, nadając im niewłaściwe znaczenie, dodając patologiczne treści itp. Pacjent jest głęboko przekonany o prawdziwości urojeń i próba ich skorygowania może prowadzić do uznania osób, które starają się choremu pomóc, za biorące udział w "zmowie" przeciwko niemu.
Urojenia ksobne – objawy
Urojenia ksobne (urojenia odnoszące) to przekonanie, że chory jest przedmiotem szczególnego zainteresowania otoczenia. Chory jest przeświadczony, że otoczenie go obserwuje, daje ukryte znaki lub dokucza. W większości przypadków pacjent opiera urojenia ksobne na rzeczywistych gestach, uśmiechach czy urywkach rozmów osób z otoczenia, które nieprawidłowo odczytuje. Wydarzenia, o których mówi pacjent, są rzeczywiste, jednak jego interpretacja tych wydarzeń ma charakter urojeniowy. Osoby cierpiące na urojenia ksobne są często przekonane, że mówi się o nich w środkach masowego przekazu (radiu, telewizji), nawet jeśli nie wymienia się danej osoby z nazwiska. Podobnie interpretowane są rozmowy osób z otoczenia chorego. Pacjent jest tak silnie przekonany o prawdziwości urojeń ksobnych, że uporczywie i agresywnie może domagać się zaprzestania obmawiania go czy wyśmiewania się. Ze względu na to, że urojenia ksobne mają zwykle charakter przykry dla pacjenta (wyśmiewanie, obmawianie), może im towarzyszyć nasilony lęk. W konsekwencji może dochodzić do wrogich i agresywnych reakcji wobec otoczenia i bliskich osób. Pacjent może zachowywać się w sposób niezrozumiały i nieprzyjazny. Często by uniknąć wynikającego z urojeń ksobnych "zwiększonego zainteresowania otoczenia", chory wycofuje się z życia społecznego, ogranicza wyjścia z domu, a nawet rezygnuje z pracy czy studiów. Taka sytuacja może być dla chorego wręcz niebezpieczna. Urojeniom ksobnym często towarzyszą inne rodzaje urojeń, np. urojenia wpływu, urojenia prześladowcze czy urojenia wielkościowe - chory z jednoczesnymi urojeniami wielkościowymi i ksobnymi może sądzić, że mówi się o nim w telewizji, ponieważ jest osobą znaną i ważną. W innych przypadkach urojeniom ksobnym mogą towarzyszyć omamy (halucynacje) słuchowe lub wzrokowe, a treść urojeń może być związana z przeżywanymi halucynacjami.
Urojenia ksobne – przyczyny
Należy pamiętać, że urojenia ksobne nie są same w sobie chorobą, a jedynie objawem chorobowym. Stąd też przyczyny urojeń ksobnych zależą od tego, w przebiegu jakiej choroby je obserwujemy. Tego typu urojenia obserwuje się często w przebiegu zaburzeń paranoidalnych, urojeniowych i schizofrenii. Urojenia ksobne mogą wystąpić także w przebiegu zaburzeń depresyjnych.
Urojenia ksobne – leczenie
Ze względu na objawowy charakter urojeń ksobnych, ich leczenie wymaga postawienia prawidłowej diagnozy i leczenia choroby podstawowej. Ze względu na to, że urojenia obserwuje się często w przebiegu poważnych chorób psychicznych, takich jak schizofrenia, psychozy czy ciężka depresja, w każdym przypadku urojeń należy skonsultować się z lekarzem psychiatrą.
U większości chorych leczenie polega na łącznym stosowaniu leczenia farmakologicznego (leki psychotropowe, przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne) i psychoterapii. Najlepsze efekty przynosi zwykle terapia poznawczo-behawioralna, w której chory skupia się na alternatywnych sposobach interpretacji przekonań urojeniowych i próbuje modyfikować swoje przekonania. Celem takiej terapii jest nauczenie chorego, jak radzić sobie z objawami (w tym przypadku urojeniami ksobnymi).
Poznaj także inne urojenia z naszego artykułu: Życie w zafałszowanej rzeczywistości. Urojenia i inne objawy zaburzeń urojeniowych
Zobacz także:
- Te zawody upodobali sobie psychopaci. "Nie odczuwają, nie mają empatii"
- Jak działa na nas deadline? "Może nas troszeczkę wypalić albo osłabić"
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Hero Images/Getty Images