Choroba ta pojawia się równie często u kobiet, jak i u mężczyzn. W 1/4 przypadków pojawiają pierwsze objawy zaburzeń kompulsywno-obsesyjnych u dzieci jeszcze przed 14. rokiem życia. W 80 proc. zbadanych przez naukowców przypadków zaburzenia miały pojawiły się przed ukończeniem 25 lat. Objawy kompulsywno-obsesyjne mają charakter przewlekły z występującymi zaostrzeniami i poprawami. Pacjenci cierpiący na tę chorobę mają świadomość irracjonalności swoich myśli i zachowań. Gdy osoba chora na zaburzenie psychiczne nie zdaje sobie sprawy z dziwaczności i nieracjonalności zachowań i myśli, wtedy mamy do czynienia z urojeniami.
Problemy natury psychologicznej
Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych
Zaburzenia kompulsywno-obsesyjne potocznie określane są nerwicą natręctw. Jednostka chorobowa jest dość podobna do osobowości anankastycznej. Ta ostatnia polega na nadmiernym dbaniu o porządek i perfekcjonizmie, co zaburza kontakty interpersonalne. Obsesyjno-kompulsywne zaburzenia osobowości, jak sama nazwa wskazuje, cechują się występującymi kompulsjami i obsesjami. Kompulsje to czynności wykonywane w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które w przekonaniu chorego na pewno się wydarzy, jeśli czynność zostanie zaniechana – np. mycie rąk przed każdym posiłkiem w strachu przed zakażeniem się bakteriami. Obsesje to irracjonalne, często powtarzające się, przychodzące "same z siebie" myśli. Najczęściej są one przez chorego niechciane i przynoszą cierpienie. Osoba dotknięta chorobą chce się od nich uwolnić i ma świadomość ich irracjonalności. Często dotyczą sfery seksualnej i religijnej, mogą zachęcać do przemocy, popełnienia przestępstwa lub przekroczenia innej granicy społecznej. W zaburzeniach kompulsywno-obsesyjnych można spotkać się również z myślami i zachowaniami dotyczącymi czystości, porządku, zdrowia czy bezpieczeństwa – chory może absurdalnie często sprawdzać, czy na pewno wyłączył żelazko, zamknął dom na klucz czy zakręcił gaz. W gabinetach psychiatrów pacjenci zwierzają się także ze strachu przed bakteriami, zarazkami i różnymi chorobami, który "wymusza" na nich nadmierną higienę osobistą (np. branie kąpieli 3 razy dziennie). Jak sobie radzić z zaburzeniem kompulsywno-obsesyjnym i jak wygląda leczenie?
Zaburzenia kompulsywno-obsesyjne – leczenie psychoterapią
Proces leczenia zaburzeń kompulsywno-obsesyjnych jest długotrwały. Wymaga chęci pacjenta i jego cierpliwości, ponieważ obsesje i kompulsje ustępują stopniowo w miarę kontynuacji terapii u psychologa. Leczenie jest dwutorowe i polega na przyjmowaniu odpowiednich leków oraz uczęszczaniu na psychoterapię. W zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych działa terapia poznawczo-behawioralna z techniką ekspozycji i powstrzymywania reakcji. Ta forma terapii psychologicznej pomaga zmniejszać poziom stresu i pozbywać się niewłaściwych i dziwnych przekonań. Badania pokazują jednak, że niekoniecznie trzeba stawiać się w gabinecie specjalisty – istnieją kursy on-line, książki i wideokonferencje z psychologami. Jeśli pacjent trzyma się skrupulatnie zaleceń i wypełnia zalecenia specjalisty, taka forma terapii jest bardzo skuteczna. Naukowcy z dziedziny psychologii z nadzieją patrzą również na terapię meta-poznawczą, jednak nadal istnieje zbyt mało badań potwierdzających jej skuteczność.
Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych lekami
W leczeniu schorzenia często zaleca się również farmakoterapię, która działa jako wsparcie psychoterapii i pozwala złagodzić przykre objawy. Pamiętać należy, że leki na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne są przepisywane przez lekarza i należy je stosować ściśle według jego zaleceń. W początkowych tygodniach przyjmowania należy unikać prowadzenia pojazdów mechanicznych, ponieważ leki mogą upośledzać sprawność psychoruchową, szczególnie u osób, które nigdy wcześniej ich nie stosowały. Stosowane są tu nowoczesne leki z grupy SSRI – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Ich działanie polega na "wyłapywaniu" ze szczelin międzysynaptycznych cząsteczek serotoniny, które "wpadły" tam podczas przewodzenia impulsu nerwowego. Należą do nich takie substancje jak np. paroksetyna, citalopram, escitalopram, fluoksetyna, sertralina czy wenlafaksyna. Może zostać zastosowany lek trójpierścieniowy – klomipramina. Pierwsze kilkanaście dni brania leków może przynieść lekkie pogorszenie stanu chorego, ale po ok. 3–4 tygodniach zaczyna być zauważalna poprawa. Jeśli osoba chora na skutek objawów jest niespokojna, pojawiają się u niej lęki i problemy ze snem, lekarz może przepisać również lek uspokajający – przy większym nasileniu jeden z grupy benzodiazepin, a w stanach umiarkowanych hydroksyzynę. Przyjmowanie leków trwa przez bardzo długi czas – nawet wiele lat. Małe dawki po ustąpieniu objawów choroby będą broniły przed jej nawrotem.
Zobacz także:
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Te zawody upodobali sobie psychopaci. "Nie odczuwają, nie mają empatii"
- Jak działa na nas deadline? "Może nas troszeczkę wypalić albo osłabić"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: stevanovicigor/Getty Images
