Orientacja w terenie przydaje się nie tylko na szkolnej wycieczce czy podczas ekstremalnych, górskich wypraw. Umiejętność odnalezienia się w przestrzeni, wyznaczenia podstawowych kierunków oraz zorientowania się w otaczającym terenie to wiedza, która przydaje się podczas spaceru, przemieszania się po lotnisku, pobliskim lesie, a także w trakcie mniejszych lub większych wypraw w nieznane.
Wyprawy w góry
Orientacja w terenie: podstawowe zasady
Orientacja w terenie bez mapy nie jest trudna. Krótkie przypomnienie zasad powinno pozwolić szybko wprowadzić je w życie:
- Wystarczy stanąć twarzą do słońca i rozłożyć ramiona.
- Lewe ramię będzie wskazywało północ, prawe – południe.
- Cień rzucany przez ludzką postać będzie wskazywał zachód.
Takie rezultaty uzyskuje się, korzystając z tej metody podczas wschodu słońca. Ten sposób wyznaczania kierunków sprawdza się o różnych porach dnia, trzeba jednak pamiętać, że słońce porusza się po widnokręgu, więc stając twarzą do słońca rano, w południe czy wieczorem, wyznacza się wyciągniętymi ramionami różne kierunki w zależności od pory.
Orientacja w terenie z pomocą zegarka
Wystarczy mieć na ręce zegarek z tradycyjną tarczą. Przy założeniu, że słońce jest na południe od stojącego człowieka, można przyjąć, że:
- godzina 6.00 na tarczy zegarka wskazuje wschód,
- godzina 9.00 wskazuje południowy wschód,
- godzina 12.00 wskazuje południe,
- godzina 15.00 wskazuje południowy zachód,
- godzina 18.00 wskazuje zachód.
W ten sposób orientację w terenie najlepiej uzyskuje się zimą i wiosną, bo jesienią i latem mogą pojawić się pewne odstępstwa, chociaż nie utrudniają one zbytnio wyznaczenia kierunków.
Orientacja w terenie bez mapy
Orientację w terenie uzyskać bardzo łatwo z pomocą kija i dwóch kamieni. Kij wystarczy wbić w dowolne miejsce. Na końcu rzucanego przez niego cienia należy położyć kamień. Następnie trzeba odczekać 10–20 minut, aby cień się przesunął. Na jego końcu należy położyć drugi kamień. Linia powstała między kamieniami wskazuje orientację wschód–zachód, przy czym drugi kamień zawsze wskazuje zachód. Metoda ta jest dość precyzyjna, ale można ją jeszcze dopracować.
Orientację w terenie można zdobyć również przy pomocy 1,5-metrowego kija z przywieszonym kamieniem. Kij należy wcisnąć w ziemię pod kątem 45 stopni. Następnie, kilka godzin przed południem, należy zaznaczyć, gdzie pada jego cień. Po 6 godzinach należy zaznaczyć nowe miejsce, w którym znajduje się cień. Zaznaczamy środek linii między tymi punktami i poprowadzić od niego linię pod kij. W ten sposób precyzyjnie zostanie wyznaczona północ.
Orientacja w terenie: przyroda jako nawigator
Przyroda pomaga w orientacji w terenie. Należy jednak mieć pewność, że otaczająca przyroda nie uległa jakimś drastycznym zmianom lub nie doświadczyła anomalii w ciągu ostatnich dwóch lat.
Cenną wskazówką w orientacji w terenie jest zazwyczaj miejsce, w którym na kamieniach lub drzewach pojawia się roślinność. Mówi się w takim przypadku o „stronie pogody”, co oznacza kierunek wiatrów pochodzących z frontów atmosferycznych. Uznaje się, że centralne fronty Europy przychodzą z zachodu (ewentualnie północnego zachodu) na wschód (lub południowy wschód).
Mech rosnący na drzewach ma, zdaniem części specjalistów, wzrastać zgodnie z kierunkiem frontu, a więc wskazywać kierunek wschód–zachód. Praktyka dowodzi jednak, że takie przypuszczenie nie zawsze się sprawdza. Na porost mchu na drzewach lub kamieniach mają wpływ także inne czynniki. Z tego względu warto przy orientacji w terenie uwzględniać m.in. kierunki wiatru w czasie dnia i nocy.
Od czego zależy umiejętność orientacji w terenie?
Orientacja w terenie dla niektórych jest trudnym zadaniem, a dla innych nie stanowi problemu. Są osoby, które potrafią przejechać połowę Europy bez GPS, dla innych odnalezienie się na dworcu obcego miasta stanowi poważny problem. Orientacja w terenie zależy bowiem od bardzo wielu czynników: genów, doświadczenia, a także płci.
Badania dowodzą, że za orientację w terenie w dużej mierze odpowiada hipokamp, a więc struktura mózgu związana z procesami uczenia się i zapamiętywaniem. Duży hipokamp to jednak bardziej efekt treningu związanego z uczeniem się orientacji, aniżeli genetyczne uwarunkowanie. Według niektórych badaczy kobiety dysponują gorszą orientacją w terenie, ponieważ uruchamia się u nich fragment kory mózgowej związanej z pamięcią wzrokową, zamiast lewej części hipokampa. Część naukowców nie zgadza się z tymi rozpoznaniami. Prawdą natomiast jest, że za orientację w terenie odpowiadają siatki mózgowe, czyli rodzaj map tworzony przez mózg w celu realizacji konkretnych zadań.
Zobacz także:
- Podróże w Dzień Dobry TVN
- Tristan Gooley. Wie, jak "czytać" wodę
- Autostopem dookoła świata. Dla Hani i Piotra nie ma rzeczy niemożliwych
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Thomas M. Barwick INC/Getty Images
