Wg danych z GUS liczba nastoletnich matek w Polsce maleje, ale maleje też ogólnie liczba urodzeń. W 2018 roku urodziło się 388 178 dzieci, nastoletnie mamy – do 17 roku życia urodziły 2107 dzieci.
Jeszcze kilkanaście lat temu 15-latka w ciąży wywoływała skandal i skazana była na docinki otoczenia. Zjawisko nastoletnich ciąż nadal nie jest mile widziane przez społeczeństwo, jednak młodociane mamy dostają od lokalnych środowisk o wiele więcej zrozumienia i wsparcia niż kiedyś. Niepełnoletnie matki mogą również liczyć na pomoc ze strony licznych instytucji państwowych, stowarzyszeń i innych organizacji.
Pierwsza ciąża jest szczególnie trudna, ponieważ kobieta nie wie, czego się spodziewać. Różne dolegliwości czy zmiany nastrojów potrafią być ciężkie nawet dla 30-latki, która świadomie zdecydowała się na ciążę i jest psychicznie dojrzała. Zmienia się ciało, występują mdłości, osłabienie, bóle głowy i wiele innych dolegliwości. Towarzyszy im lęk o zdrowie własne i dziecka. W organizmie i umyśle kobiety zachodzi istna rewolucja. Objawy ciąży u nastolatek są takie same jak u dorosłych, z tym że pod względem emocjonalnym o wiele trudniej jest przechodzić przez ten czas. 16-latka w ciąży potrzebuje wsparcia bliskich osób. Rodzice reagują różnie. W większości przypadków jednak zapada decyzja o urodzeniu i wychowaniu dziecka. Ważne jest stworzenie ciężarnej nastolatce bezpiecznych warunków, które pozwolą jej urodzić zdrowe maleństwo. Składa się na to nie tylko opieka lekarska czy odpowiednie żywienie, lecz także wsparcie emocjonalne. Potrzebne jest również opracowanie planu – jak nastolatka skończy szkołę, czy będzie kontynuować edukację po 18. roku życia, kto zostanie opiekunem prawnym dziecka i w końcu, jaki udział w wychowaniu dziecka będzie miał jego ojciec wraz ze swoją rodziną.
Jednym z najpoważniejszych problemów, jaki dotyka młode dziewczęta zachodzące w ciąże, jest brak wsparcia, zarówno ze strony rodziców, jak i partnerów. Nastoletnie matki, które postawione są przed wyzwaniem wychowania dziecka, często odczuwają strach i niepokój.
Co zmienia się w życiu nastolatków po urodzeniu dziecka?
W studiu gościły dwie pary, które w młodym wieku założyły rodzinę. Dzięki pomocy najbliższych szybko nauczyli się, czym jest macierzyństwo. Co zmieniło się po narodzinach dziecka?
Staliśmy się przez to bardziej dorośli i odpowiedzialni. Ciężko było tak na początku się przestawić na ten tryb.
- powiedziała Katarzyna Brzozowska.
Partner Kasi dodał, że wraz z pojawieniem się na świecie dziecka, zmieniło się też ich podejście do życia. Młodzi rodzice nie żyją chwilą, lecz myślą długofalowo.
Działalność Fundacji „Po Drugie”
Fundacja „Po Drugie” ma na celu niesienie pomocy młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, patologią i bezradnością. Swoją pomoc kieruje m.in. do obecnych i byłych wychowanków i wychowanek placówek resocjalizacyjnych, wśród których są także nastoletnie matki.
Fundacja „Po drugie” pracuje głównie z młodzieżą, która nie ma szczęścia do dobrej rodziny. Ta grupa nastoletnich rodziców bardzo często jest osamotniona. Jeżeli są to dziewczęta, które przebywają w domu dziecka czy w placówce resocjalizacyjnej, to tam nawet może pojawić się sytuacja, że ktoś będzie chciał im odebrać dziecko tylko dlatego, że są nastolatkami.
Obecnie Fundacja „Po Drugie” stara się o wybudowanie pierwszego w Polsce ośrodka dla nieletnich i usamodzielniających się matek i dzieci, w którym będzie prowadzona resocjalizacja młodych mam przy jednoczesnym wsparciu ich macierzyństwa.
„Mam 17 lat i jestem w ciąży…”
Takie hasło jest wpisywane w wyszukiwarkach internetowych nawet kilkadziesiąt razy dziennie. Jak się okazuje jednak, ciąże dziewcząt u progu dorosłości nie są największym problemem społecznym i prawnym. Według badań przeprowadzonych w 2015 roku przez Zakład Położnictwa, Ginekologii i Pielęgniarstwa Położniczo-Ginekologicznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, w Polsce dzieci rodzą nawet 12- i 13-latki. Każdego roku ma miejsce kilkaset narodzin dzieci przez małoletnie matki, które nie ukończyły 15 lat. Szacuje się, że nastoletnie porody stanowią nawet 10% wszystkich urodzeń, co daje około 30 tysięcy porodów wśród nastolatek. Problem występuje najczęściej na słabiej rozwiniętych wsiach, gdzie kwestie antykoncepcji i seksu są traktowane jako temat tabu. Ciąże nastolatek, szczególnie te u bardzo młodych dziewcząt, niosą ze sobą wiele problemów na różnych płaszczyznach. Pojawiają się liczne dyskusje o przyszłość młodej matki – co dalej ze szkołą, obowiązkową edukacją, kto przejmie opiekę nad dzieckiem, skąd wziąć środki na jego wychowanie? Oprócz tego mnożą się pytania i problemy dotyczące sfery emocjonalnej samej młodej mamy – kto jest ojcem, czy poczuwa się do odpowiedzialności, czy ciąża nie jest wpadką. Dobrze, jeśli ojciec dziecka poczuwa się do odpowiedzialności. O wiele gorzej jest, kiedy ciężarna nastolatka nie może liczyć na pomoc ojca, ponieważ ten się wypiera, porzuca ją lub co gorsza – ciąża jest wynikiem gwałtu.
Nastoletnia ciąża a prawo
Zjawisko nastoletnich ciąż jest ściśle związane z wieloma przepisami prawnymi. Należy spojrzeć na samo źródło ciąży, a więc współżycie. Polski Kodeks karny mówi: „Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”. Przepis ten stoi po stronie dziewcząt i chłopców wykorzystywanych seksualnie przez rówieśników lub starsze osoby. Z jednej strony pozwala walczyć z pedofilią i patologiami, takimi jak wykorzystywanie seksualne dzieci przez ojców, wujków, nauczycieli itd., z drugiej nastręcza problemów, kiedy nastolatka zachodzi w ciążę ze swoim chłopakiem. Czternastolatka w ciąży musi liczyć się z tym, że zaangażowany zostanie sąd, który zbada, w jaki sposób doszło do poczęcia dziecka oraz czy opieka nad młodocianymi rodzicami jest prawidłowo realizowana. Kolejna kwestia prawna związana z nastoletnią ciążą to prawa rodzicielskie. Nastolatka, która urodziła dziecko przed 18. rokiem życia, nie ma władzy rodzicielskiej wobec własnego dziecka, gdyż sama pozostaje jeszcze pod opieką rodziców. Oczywiście może wykonywać czynności pielęgnacyjne przy dziecku i je wychowywać, zachodzi jednak konieczność ustalenia przedstawiciela ustawowego dziecka – może być to jego ojciec, jeśli ukończył 18 lat i uznał dziecko. Gorzej, jeśli ojciec nie uznaje dziecka lub sam nie jest pełnoletni. W pierwszym przypadku występuje się do sądu o ustalenie ojcostwa, a pełnoletni ojciec zostaje obciążony alimentami. Kiedy ojciec dziecka jest niepełnoletni, opiekunami prawnymi mogą zostać najbliższe osoby jednego z rodziców – np. rodzice matki lub ojca dziecka.
Autor: Bernadetta Jeleń
