W Polsce różne formy zatrudnienia funkcjonują w oparciu o różne prawo. Mają też różną elastyczność i zaspokajają inne potrzeby pracodawców i pracowników. Oprócz podstawowych form zatrudnienia w Polsce funkcjonują też szczególne formy zatrudnienia, które łączą cechy innych form.
Podstawowe formy zatrudnienia w Polsce
Za podstawowe formy zatrudnienia w Polsce można uznać umowę o pracę na czas nieokreślony i umowę o pracę na czas określony oraz ich warianty, samozatrudnienie, a także umowę zlecenia i umowę o dzieło. Formy zatrudnienia pracowników w Polsce można podzielić najogólniej na pracownicze i niepracownicze:
· niepracownicze formy zatrudnienia – w rozumieniu prawa osoba wykonująca zadania powierzone przez pracodawcę nie jest pracownikiem, a rodzaj relacji tych dwóch stron reguluje Kodeks cywilny ; do tej grupy należą wszystkie rodzaje umów poza umową o pracę i jej wariantami;
· pracownicze formy zatrudnienia – zgodnie z zapisami Kodeksu pracy osoba wykonująca działania na rzecz pracodawcy jest pracownikiem, dotyczy to wszystkich rodzajów umowy o pracę; wyróżnia się w tej grupie typowe i nietypowe formy zatrudnienia – typowymi są umowy o pracę na czas nieokreślony, do nietypowych form zatrudnienia zalicza się umowy o pracę na czas określony, w niepełnym wymiarze godzin i umowy o pracę na zastępstwo.
Ze względu na czas i miejsce wykonywanych zadań można wyodrębnić grupę elastycznych form zatrudnienia.
Elastyczne formy zatrudnienia – wady i zalety, rodzaje
Elastyczne formy zatrudnienie w Polsce to takie, które są tak pomyślane, by spełniały wymagania i potrzeby pracodawców i pracowników pod kątem czasu i miejsca wykonywanych obowiązków. Funkcjonują na podstawie Kodeksu pracy lub Kodeksu cywilnego.
Elastyczne formy zatrudnienia w Polsce to:
· umowa na okres próbny – to umowa o charakterze usługowym, obowiązuje na określony czas; rodzaj umowy o pracę;
· umowa o pracę na czas określony – funkcjonuje na takich samych zasadach jak umowa o pracę, jednak czas jej obowiązywania jest określony (zgodnie z prawem nie dłuższy niż 33 miesiące);
· umowa na czas wykonywania określonej pracy – rodzaj umowy o pracę, zawiera się ją na czas wykonania określonego zadania przez pracownika, np. zbioru plonów; zwykle to praca sezonowa lub dorywcza;
· umowa o pracę tymczasową – funkcjonuje w oparciu o Kodeks pracy, tak jak umowa o pracę, to inaczej umowa agencyjna, czyli zawierana z agencją pracy; w ramach umowy o pracę tymczasową pracownik może zawrzeć wiele umów o pracę na czas określony z różnymi podmiotami;
· umowa na zastępstwo – podstawą prawną tego typu umowy jest Kodeks pracy; to rodzaj umowy o pracę na czas określony; pracownik zatrudniony na umowę na zastępstwo wykonuje zadania nieobecnego pracownika, który dotychczas zajmował się tymi zadaniami;
· umowa zlecenie – umowa cywilnoprawna, na mocy której zleceniobiorca (czyli pracownik) zobowiązuje się do wykonywania określonych zadań na rzecz zleceniodawcy (czyli pracodawcy), przy czym zleceniobiorca nie jest podporządkowany zleceniodawcy i nie wykonuje pracy pod jego kierownictwem;
· umowa o dzieło – umowa cywilnoprawna, w której określa się efekt działań pracownika (wykonawcy) możliwy do zweryfikowania przez pracodawcę (zlecającego);
· kontrakt/samozatrudnienie – kontrakt jako forma zatrudnienia jest najbardziej elastyczny, ponieważ dokładne zapisy umowy pomiędzy pracodawcą a wykonawcą kontraktu mogą być określone bardzo precyzyjnie na różnych płaszczyznach; samozatrudnienie i wykonywanie kontraktu na rzecz innych osób to jedna z najczęściej wybieranych form zatrudnienia przez freelancerów, np. redaktorów, specjalistów od IT, grafików, ale także menedżerów (zwłaszcza najwyższego szczebla); zwykle kontrakt jest umową cywilnoprawną.
Porównanie form zatrudnienia możliwe jest także w kontekście uprawnień i pakietów świadczeń. Formy zatrudnienia pracowników zapewniające ubezpieczenie społeczne i zdrowotne to różne warianty umowy o pracę, umowa zlecenie oraz samozatrudnienie. Inne formy zatrudnienia w Polsce nie są objęte obowiązkowymi składkami na ZUS i NFZ, co można uznać za ich wadę.
Zaletą elastycznych form zatrudnienia są możliwości określenia niestandardowego czasu wykonywania zadań, ich zakresu, a także miejsca wykonywania pracy. Daje to dużą swobodę pracownikom, a pracodawcom umożliwia zaoszczędzenie.
Inne nietypowe formy zatrudnienia w Polsce – nowoczesny biznes
Elastyczne formy zatrudnienia określane są także jako nietypowe formy zatrudnienia. Oprócz wymienionych, zalicza się do nich także telepracę i wypożyczanie pracowników, czyli dwa nowoczesne narzędzia do prowadzenia biznesu.
Telepraca polega na wykonywaniu zleconych zadań w innym miejscu niż siedziba pracodawcy i przekazywanie rezultatów przy użyciu technik informatycznych i różnych kanałów telekomunikacyjnych. Najczęściej telepraca jest wykonywana na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia, rzadziej na podstawie umowy o pracę.
Wypożyczanie pracowników, czyli outsourcing pracowniczy, to rodzaj pracy tymczasowej. Oznacza to, że pracownik zatrudniony przez jeden podmiot, np. agencję pracy lub centrum usług biznesowych, może świadczyć usługi dla innego podmiotu.
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
