Heraklit z Efezu był jednym z największych samotników wśród filozofów. Ten joński filozof przyrody był uznawany za wyjątkowo skomplikowanego i trudnego w odbiorze. Wywodził się z arystokracji, mimo to polityka w ogóle go nie interesowała. Po zrzeczeniu się władzy na rzecz brata opuścił Efez i zamieszkał w górach, gdzie prowadził życie samotnika.
Kim był Heraklit z Efezu?
Heraklit z Efezu to niewątpliwie jeden z najważniejszych presokratyków w dziejach filozofii. Stawia się go obok Demokryta i Epikura. Ta trójka filozofów wyprzedza i naturalnie zapowiada pojawienie się innej wielkiej trójki, a więc Sokratesa, Platona i Arystotelesa.
Nauka
Rodzinne miasto Heraklita, czyli Efez, znajdował się w Jonii u wybrzeży Azji Mniejszej. Było to miasto targowe, w którym spotykały się przeróżne religie. Frygijskie, egipskie i azjatyckie systemy religijne konfrontowały się z wierzeniami helleńskimi. Wszystko jednoczył kult Artemidy. Efez pod tym względem stanowił naturalne środowisko, w którym mogły rozwinąć się pomysły filozoficzne Heraklita.
Heraklit z Efezu należał do arystokratycznej rodziny, która z pokolenia na pokolenie przejmowała tytuł basileusa, natomiast sam filozofii zrzekł się władzy, zniechęcił do siebie ludzi i samotnie zamieszkał w górach. Ponoć na nowo do Efezu sprowadziła go puchlina wodna. Ponieważ lekarze w mieście nie zrozumieli prośby Heraklita o "przekształcenie ulewy w suszę", nie udzielono mu pomocy. Filozof podobno zagrzebał się w kupie łajna, aby się uzdrowić, w efekcie jednak zmarł.
Heraklit z Efezu – filozofia
Filozofia Heraklita jest przedstawiana przede wszystkim jako wariabilistyczna koncepcja świata i człowieka. Warto jednak pamiętać, że Heraklit wierzył w jedność przeciwieństw. Jeden ze słynniejszych cytatów Heraklita z Efezu brzmi: "droga w dół i w górę jest jedna". Zdaniem filozofa można jednak istniejącym rzeczom przypisać pary przeciwnych właściwości takich jak: ciepło i zimno, jasność i ciemność.
Heraklit z Efezu zaliczany jest do jońskich filozofów przyrody. Oprócz koncepcji nieustannej zmiany do dyskusji nadal skłaniają jego przemyślenia dotyczące Logosu. Heraklit wierzył, że świat przemawia do człowieka przez Logos. Logos był dla niego zasadą rządzącą przekształceniami rzeczy, człowieka, świata. Filozof uważał, że ludzka rozumność jest zakorzeniona w przenikającym całą rzeczywistość Logosie. Z tego też powodu rozróżniał partykularne opinie od rozumności jako takiej. Zdaniem Heraklita większość osób nie rozumie i nie rozpoznaje przejawów Logosu.
Heraklit z Efezu – poglądy na naturę świata
Poglądy Heraklita z Efezu są trudne do odtworzenia i zrozumienia przede wszystkim dlatego, że wypowiadał się on językiem bardzo trudnym, zagmatwanym, pełnym aforyzmów i metafor.
Heraklit z Efezu jako pierwszy w dziejach ludzkiej myśli zrozumiał jednak, że wszelkie procesy, przemiany, metamorfozy świata i procesów przyrodniczych stanowią część jednej i tej samej zasady. W języku dzisiejszej nauki należałoby powiedzieć, że Heraklit zdawał sobie sprawę, że każda zmiana w przyrodzie jest efektem zamiany różnych, lecz równoważnych substancji, czyli odmiennych form energii.
Wariabilistyczne poglądy Heraklita z Efezu i związana z nimi słynna formuła "panta rei" nie zakładają niekontrolowanych metamorfoz świata i nieustannej zmiany, za którą nie stoi żadna zasada. Heraklit wyraźnie wskazywał, że za każdą zmianą stoi Logos.
Heraklit z Efezu – cytaty
Cytaty z Heraklita z Efezu weszły, przynajmniej w części, do powszechnie znanych aforyzmów:
- Wszystko powstaje wskutek przeciwieństw, a wszechcałość płynie jak rzeka.
- Bardzo wiele rzeczy muszą znać miłośnicy mądrości.
- Być rozumnym to największa cnota, a mądrość polega na tym, by mówić prawdę i postępować godnie z naturą, słuchając jej głosu.
- Zimno staje się ciepłem, ciepło zimnem, wilgoć wysycha, twarde mięknie.
- Rzeczy istniejące łączą się na zasadzie przeciwieństw. Walka jest ojcem wszelkiego stworzenia.
- Jesteśmy i nie jesteśmy zarazem – życie jest ciągłą zmianą, jest ciągłym rodzeniem się i śmiercią.
- Nie wystarczy dużo wiedzieć, żeby być mądrym.
- Bogowie są nieśmiertelnymi ludźmi, ludzie – śmiertelnymi bogami.
- Tego świata, jednego i tego samego świata wszechrzeczy, nie stworzył ni żaden z bogów, ani żaden z ludzi, lecz był on, jest i będzie wiecznie żyjącym ogniem zapalającym się według miary i według miary gasnącym.
.Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Brzydkie i szare przystanki autobusowe zmienia w dzieła sztuki. "To ciężka praca, ale sprawia mi radość"
- Obrazy, które zachwycają. "Jest to fantastyczna inwestycja"
- Technika decoupage dla początkujących. Jak zacząć swoją przygodę z tą metodą?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Catherine Falls Commercial/Getty Images