Międzynarodowy Dzień Rysia. Co wiemy o tych wielkich kotach?

Niemal nikt ich nie widzi, bo jest ich bardzo mało. W polskich lasach obecnie żyje zaledwie ok. 200 rysi. Zamieszkują głównie dwa regiony - góry i pogórze oraz północno-wschodnią część Polski. Jakie są te zwierzęta? Dlatego w naszych lasach jest tak niewiele osobników? Przypominamy z okazji Międzynarodowego Dnia Rysia.

Ryś – co to za zwierzę?

Rysie to największe w Polsce dziko żyjące, duże koty. Mogą być długie, do 110 cm i ważyć do 30 kg. Ogony mają różne, ale zwykle krótsze od innych kotów, o długości 5–23 cm. Samce rysi są o około 25% większe i cięższe od samic. Rysie mają zaokrąglone uszy, zakończone charakterystycznymi pędzelkami ciemnych, zwykle czarnych włosów. Żyją niemal w całej Europie, Azji i Ameryce Północnej, ale wcale nie oznacza to, że są powszechne. Poza tym różnią się od siebie, w zależności od miejsca, w którym mieszkają. Np. polski ryś (euroazjatycki), wygląda nieco inaczej niż ten w Hiszpanii czy Stanach Zjednoczonych.

Rysie w Polsce – dlaczego jest ich tak mało?

Rysie w całej Polsce są objęte ścisłą ochroną od 1995 roku. Do dziś jednak nie udało im się znacząco rozszerzyć swej populacji i terytorium życia. Przyrodnicy i inne osoby z różnego typu organizacji działających na rzecz zwierząt starają się im w tym pomóc. Wędrówki uniemożliwia rysiom gęsta zabudowa i sieć dróg szybkiego ruchu, które powstały w miejscach przecinających naturalne, ekologiczne korytarze. Poza tym wiele lat były wybijane przez ludzi i niestety, mimo znacznego wzrostu świadomości społecznej na temat zwierząt i konieczności ich ratowania, nadal dochodzi do takich przypadków.

Obecnie w Polsce żyje ok. 200 osobników rysia eurazjatyckiego. Występują właściwie tylko na dwóch obszarach - w górach i Polsce północno - wschodniej. Pojedyncze osobniki zaobserwowano również na Roztoczu.

WWF Polska już od 2007 r. podjęła intensywne wysiłki w celu ochrony i rozwoju populacji polskich rysi. Na początku projekt skupiał się przede wszystkim na ponownym wprowadzeniu rysi na naturalne dla nich wcześniej tereny występowania (reintrodukcja). Obszarem tym było Pojezierze Mazurskie. Zastosowano tam metodę „born to be free”. Do lasów wypuszczono odpowiednio przygotowane do życia na wolności rysie, a 20 z nich przeżyło co najmniej do ukończenia 1. roku życia.

Od 2018 roku WWF Polska wspiera także projekt „Powrót rysia do Polski północno-zachodniej”. Dzięki temu wypuszczane na wolność są dorosłe rysie pochodzące z ogrodów zoologicznych lub młode urodzone w niewoli. Działania prowadzone są przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze. W ramach tego projektu udało się już przywrócić naturze 57 rysi. Łącznie, na skutek obu projektów, naturalną wolność i swobodne życie w polskich lasach zyskało już niemal 90 wspaniałych zwierząt, jakimi są rysie.

Każdy z nich posiada obrożę telemetryczną , która umożliwia przyrodnikom ich śledzenie. Specjaliści zapewniają, że obroże nie przeszkadzają zwierzętom w ich codziennych rysich sprawach. A informacje dzięki nim pozyskane pozwalają na lepsze poznanie ich życia i poprawianie go na tyle, na ile jest to jeszcze możliwe.

Ciekawostki o rysiu

Słabo biegają - jak większość kotów, są zwinne i szybkie, ale szybko się męczą, dlatego nie chce im się długo biec za potencjalną ofiarą.
Dużo chodzą - choć biegania nie lubią, to dziennie potrafią przewędrować nawet 50 km. Zdarza się, że niechcąco wchodzą na drogę, a jeśli mogą, korzystają z zielonych mostów nad autostradami.
Świetnie pływają - przepłynięcie Wisły czy średniego jeziora nie stanowi dla nich większego problemu.
Zmieniają grubość i kolor futra w zależności od pory roku - zimą rysie stają się jaśniejsze.
Żyją w matriarchacie - to samice zajmują się wychowaniem potomstwa, często też tworzą swoje klany. Matki rysie często są blisko z dorosłymi córkami rysiami.
Samce są samotnikami - łączą się w pary jedynie na czas godów, które są głównie w marcu. Rysiątka rodzą się w maju lub czerwcu.
Rysie łapy to m.in. naturalne rakiety śnieżne! Gdy ryś chodzi po śniegu, to tak rozpościera swoje palce, że się w nim nie zapada. Poza tym robi to bezszelestnie. Nie słychać, że się przemieszcza.
Mają doskonały wzrok - dostrzegą sarnę z odległości nawet 500 m, zająca z 300 m, a mysz z 75 m. Ich oczy przystosowane są do nocnego trybu życia i posiadają zdolność widzenia steroskopowego.
Pędzelkowe uszy rysia umożliwiają mu szybką lokalizację dźwięku i są w stanie wyłapywać wysokie częstotliwości 60-70 kHz.
Ile jedzą rysie? Podczas jednego posiłku ryś zjada ok. 1 kg mięsa, a w ciągu doby od 1,7 kg do 3,6 kg.

Choć liczebność rysi w Polsce powoli się podnosi, nie daje to gwarancji, że uda im się przetrwać. Co możemy zrobić, jeśli nie jesteśmy przyrodnikami, a też chcemy pomóc rysiom? Przede wszystkim - szanujmy przyrodę, nie niszczmy lasów i nie hałasujmy w nich bez potrzeby. Rysie i inne zwierzęta potrzebują przede wszystkim spokoju. Zgłaszajmy każdy przypadek atakowania, znęcania się nad jakimkolwiek zwierzęciem, również zastawiane w lasach wnyki kłusowników. Dzięki temu ci, którzy wyrządzają krzywdę zwierzętom, przestają czuć się bezkarni. Możemy też wesprzeć takie organizacje jak WWF, które stale organizują różnego typu wydarzenia i zbiórki na rzecz ratowania zwierząt.