Teoria dysonansu poznawczego – co to jest dysonans i na czym polega?

Czym jest dysonans?
Czym jest dysonans?
Źródło: Oliver Rossi/Getty Images
Na czym polega dysonans poznawczy? Przykład znany nam z życia to sytuacja, gdy postępujemy nieracjonalnie (np. stosujemy niezdrowe używki) i tłumaczymy sobie zasadność takiego wyboru – odreagowaniem stresu, brakiem zasadności badań lub chęcią lepszej zabawy.

Dysonans poznawczy pojawia się, gdy nasze zachowanie nie zgadza się z wyznawanymi przez nas wartościami lub racjonalnym myśleniem. To jedno z ważniejszych pojęć w psychologii społecznej. Zwykle chcemy postrzegać siebie jako moralnych, racjonalnych i rozsądnych – w chwilach, gdy postępujemy niezgodnie z tymi zasadami, pojawia się nieprzyjemne napięcie, czyli właśnie dysonans. Redukcja dysonansu poznawczego pomaga nam złagodzić ten dyskomfort i wytłumaczyć swoje zachowanie. Na czym polega dysonans i jakie są najczęstsze sposoby jego redukcji?

Błędna diagnoza. Jak leczyć zaburzenia borderline
Źródło: Dzień Dobry TVN

Teoria dysonansu poznawczego Festingera

Pojęcie dysonansu poznawczego wprowadził do nauki w 1927 roku amerykański psycholog społeczny Leon Festinger. Teoria dysonansu poznawczego stworzona przez naukowca, odnosi się do niezgodności naszych postaw moralnych z naszym zachowaniem. Gdy postępujemy niezgodnie z własnymi przekonaniami lub inaczej niż nakazuje nam zdrowy rozsądek, może pojawić się dysonans poznawczy. Przykład takiego postępowania to stosowanie szkodliwych używek lub niezdrowej diety. Rozbieżność naszych postanowień z podejmowanym działaniem rodzi nieprzyjemne napięcie, które staramy się zredukować np. za pomocą racjonalizacji lub zmiany zachowania. W zależności od charakteru i indywidualnych predyspozycji, każdy znajduje inny sposób, aby zredukować dysonans poznawczy.

Elliot Aronson kontynuował badania Festingera nad dysonansem poznawczym, rozszerzając teorię na relacje społeczne i interakcje jednostki z otoczeniem. Znany jest przede wszystkim jego eksperyment klasy z puzzli, polegający na umieszczeniu w jednej klasie dzieci pochodzących z różnych ras, środowisk i wyznań.

Redukcja dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy budzi w nas nieprzyjemne napięcie i dyskomfort, może również prowadzić do narastającego poczucia winy. Redukcja dysonansu poznawczego to sposób podświadomej obrony naszego umysłu przed tymi nieprzyjemnymi emocjami. Istnieją trzy najczęstsze sposoby redukcji dysonansu poznawczego:

  • Zmiana – gdy widzimy, że nasze zachowanie jest destrukcyjne lub niezgodne z logiką, możemy je po prostu zmienić. Przykładowo, jeśli niezdrowo się odżywiamy, możemy zmienić dietę, jeśli zaś dostrzegamy szkodliwe skutki palenia, możemy rzucić ten nałóg. Ma to zastosowanie również w szerszym kontekście moralnym – redukcja dysonansu poznawczego może przyczynić się do zmiany postępowania, które budzi nasz sprzeciw (np. zauważamy, że krzywdzenie bliskiej nam osoby jest niezgodne z naszą moralnością i zmieniamy nasze zachowanie).
    • Uzasadnienie naszego zachowania przez dodanie nowych elementów – kolejnym sposobem na poradzenie sobie z dysonansem poznawczym jest dodanie nowych elementów, które będą uzasadniały nasze zachowanie. Na przykład możemy powiedzieć sobie, że palenie szkodzi, ale również relaksuje albo picie nie jest zdrowe, ale wino dobrze wpływa na żołądek.
      • Uzasadnienie naszego zachowania przez zmianę jednego z elementów – aby poczuć się lepiej, możemy również zanegować część racjonalnych argumentów, świadczących przeciwko nam. Przykładem jest stwierdzenie, że nie ma żadnych przekonujących argumentów, świadczących o związku raka płuc z paleniem, lub że picie nie wpływa źle na jakość naszego życia.

        Czym jest dysonans podecyzyjny?

        Jednym z rodzajów dysonansu jest dysonans podecyzyjny, czyli napięcie pojawiające się po podjęciu przez nas istotnej życiowo decyzji. Napięcie jest tym większe, im bardziej wahaliśmy się przed jej podjęciem i im ważniejsza była kwestia. Najsilniejszy dysonans podecyzyjny pojawia się w nas po podjęciu decyzji, z których ciężko się wycofać (np. zakup mieszkania, małżeństwo).

        Redukcja tego typu dysonansu polega na upewnianiu samego siebie i otoczenia, że podjęta przez nas decyzja była słuszna (samochód ma wprawdzie wysoką cenę, ale jest wyjątkowo bezpieczny, mieszkanie jest duże, a do tego ma piękną lokalizację). Innym sposobem redukcji dysonansu będzie deprecjonowanie innych rozwiązań, które braliśmy pod uwagę (pozostałe mieszkania miały poważne felery, a inne samochody szybko się psują).

        Zobacz także:

        Autor: Adrian Adamczyk

        Źródło zdjęcia głównego: Oliver Rossi/Getty Images

        podziel się:

        Pozostałe wiadomości

        Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

        Zmiany w Dzień Dobry TVN. Do zespołu dołączą znane twarze

        Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

        Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

        Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

        Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

        Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

        Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

        Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

        Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

        Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

        Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

        Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

        Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

        Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

        Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

        Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

        Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

        Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
        Materiał promocyjny

        Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

        Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

        Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

        Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

        Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

        "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

        "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

        Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

        Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

        Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
        Materiał promocyjny

        Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

        Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

        Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

        Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

        Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

        Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

        Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

        10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
        Materiał promocyjny

        10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

        Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

        Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

        Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

        Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

        Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

        Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

        Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

        Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

        Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
        Materiał promocyjny

        Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

        Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

        Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

        Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

        Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

        Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

        Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

        "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

        "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

        Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
        Materiał promocyjny

        Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

        Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

        Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

        Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

        Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

        Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
        Materiał promocyjny

        Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

        Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

        Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

        Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

        Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

        Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

        Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

        Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
        Materiał promocyjny

        Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

        "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

        "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

        Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

        Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

        "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

        "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

        Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
        Materiał promocyjny

        Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

        Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

        Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

        Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

        Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

        Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
        Materiał promocyjny

        Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

        Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

        Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

        To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

        To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

        Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

        Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

        Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

        Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

        Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

        Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
        Materiał promocyjny

        E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

        Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

        Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

        Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

        #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

        Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

        Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

        Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

        Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

        Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

        Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

        Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

        Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"