Czym są stereotypy i jakie pełnią funkcje?

Czym są stereotypy?
Czym są stereotypy?
Źródło: Belinda Howell/Getty Images
Stereotypy to schematy poznawcze, które wiążą się z nadmierną generalizacją i są dosyć trudne do zmiany. W społeczeństwie funkcjonuje wiele stereotypów, które mogą być szkodliwe dla pewnych grup. Przypisuje się zwykle obiektom z jednej grupy, na przykład kulturowej.

Pojęcie stereotypu w naukach społecznych funkcjonuje od 1922 roku. Jak można zdefiniować stereotyp, jakie są rodzaje tych błędnych przekonań oraz czy można zmienić funkcjonujące stereotypy? Podpowiadamy.

Problemy natury psychologicznej

Michał Zaorski, iluzjonista
Źródło: Dzień Dobry TVN
Iluzja psychologiczna
Iluzja psychologiczna
Jak wyleczyć złamane serce?
Jak wyleczyć złamane serce?
Czy wybaczać sobie małe grzeszki?
Czy wybaczać sobie małe grzeszki?
Nauka 4 dni w tygodniu – rewolucja w kreatywności?
Nauka 4 dni w tygodniu – rewolucja w kreatywności?
Rodzicu, bądź obecny w życiu dziecka
Rodzicu, bądź obecny w życiu dziecka
Jak wspierać osoby w kryzysie psychicznym?
Jak wspierać osoby w kryzysie psychicznym?
Jak radzić sobie z lękiem i stresem?
Jak radzić sobie z lękiem i stresem?
Nastoletnia depresja - niewidzialny wróg
Nastoletnia depresja - niewidzialny wróg
Mistrzyni olimpijska o walce z depresją
Mistrzyni olimpijska o walce z depresją
Zaburzenia psychiczne u dzieci
Zaburzenia psychiczne u dzieci
Psychoefekty - codziennie wpływają na nasze życie
Psychoefekty - codziennie wpływają na nasze życie
Internet na ratunek psychologii
Internet na ratunek psychologii
Jak znaleźć psychoterapeutę dla siebie?
Jak znaleźć psychoterapeutę dla siebie?
Jak pomóc dziecku radzić sobie z emocjami?
Jak pomóc dziecku radzić sobie z emocjami?
Depresja poporodowa - czym różni się od "baby bluesa"?
Depresja poporodowa - czym różni się od "baby bluesa"?
Anna Jędrzejowska wspiera budowę Centrum Psychiatrii Dzieci i Młodzieży
Anna Jędrzejowska wspiera budowę Centrum Psychiatrii Dzieci i Młodzieży
Agnieszka Więdłocha o psychiatrii dziecięcej w Polsce. "Szprycuje się je lekami ogłupiającymi"
Agnieszka Więdłocha o psychiatrii dziecięcej w Polsce. "Szprycuje się je lekami ogłupiającymi"
Epidemia zaburzeń odżywiania w dobie pandemii
Epidemia zaburzeń odżywiania w dobie pandemii
Julia Wróblewska w obszernym wywiadzie o zaburzeniach osobowości. "Moje problemy zaczęły się po rozwodzie rodziców"
Julia Wróblewska w obszernym wywiadzie o zaburzeniach osobowości. "Moje problemy zaczęły się po rozwodzie rodziców"
Zespół Otella, czyli urojenie bycia zdradzanym
Zespół Otella, czyli urojenie bycia zdradzanym
Błędna diagnoza. Jak leczyć zaburzenia borderline
Błędna diagnoza. Jak leczyć zaburzenia borderline

Definicja stereotypu i charakterystyka

Termin "stereotyp" pochodzi z języka greckiego od słów "stereos" (czyli "twardy") i "typos" (czyli "wzorzec"). W 1922 roku socjolog, Walter Lippmann, wprowadził pojęcie stereotypu do nauk społecznych. Stereotyp może być zdefiniowany jako uproszczenie, nadmierna generalizacja poznawcza, dotycząca rzeczywistości, która może, ale nie musi, być zgodna z prawdą. Niektóre stereotypy są prawdziwe, jednak wyrażane są w nieodpowiedni sposób. Zwykle funkcjonują w dużej części społeczeństwa i są podzielane przez pewien ogół ludzi. Do najważniejszych cech charakterystycznych stereotypów można zakwalifikować:

  • poznawczy charakter sądu, ponieważ treść stereotypu stanowią przekonania, poglądy,
  • charakter oceniająco-emocjonalny, ponieważ każdy stereotyp ma jakiś znak emocjonalny (poznawczy lub ujemny, ale nigdy nie jest obojętny),
  • trwałość,
  • spójność,
  • charakter społeczny,
  • utrwalenie na poziomie językowym,
  • subiektywizm.

Stereotypy zwykle powstają w dzieciństwie, mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie, dlatego dosyć trudno jest je zmienić. Stereotypy powstają w procesie socjalizacji, w toku kontaktów z rodzicami, opiekunami, rówieśnikami. Można nawet stwierdzić, że uczymy się ich poprzez doświadczenia społeczne, opinie. Koncepcje klasyczne dotyczące stereotypów wskazywały na to, że są one jednowymiarowe, natomiast obecnie można mówić o złożoności stereotypów. Część psychologów uważa, że stereotypy to schematy poznawcze, które są zorganizowaną wiedzą dotyczącą atrybutów danej grupy.

Funkcje stereotypów

Stereotypy pełnią wiele różnych funkcji, na przykład:

  • związane są z adaptacją do rzeczywistości społecznej, przystosowaniem się,
  • upraszczają procesy poznawcze, działają jak heurystyki, dzięki temu poświęca się mniej czasu na przetwarzanie danych,
  • zapewniają poczucie bezpieczeństwa,
  • pełnią funkcję komunikacyjną,
  • uzupełniają brakujące informacje,
  • pozwalają na manipulację,
  • mogą podpowiadać odpowiednie zachowania.

Stereotypy mogą także powodować uprzedzenia, które są związane z silną niechęcią w stosunku do danej grupy społecznej lub kulturowej. Uprzedzenia powodują agresję i silne uczucia negatywne, dlatego są bardzo niebezpieczne.

Jakie są rodzaje stereotypów?

Stereotypy można podzielić ze względu na znak emocjonalny oraz ze względu na grupę, której dotyczą. Przede wszystkim należy stwierdzić, że wyróżniamy stereotypy negatywne oraz pozytywne, ale przeważają te ze znakiem ujemnym, które są krzywdzące dla konkretnych osób w społeczeństwie. Stereotypy mogą dotyczyć tak naprawdę każdej grupy, jednak należy wyróżnić kilka głównych, tj. stereotypy:

  • rasowe,
  • płciowe,
  • narodowościowe,
  • wyznaniowe,
  • zawodowe,
  • wiekowe.

Należy dodać, że stereotypy płciowe wyznaczają taki pogląd, który teoretycznie jest korzystny dla danej płci, na przykład stereotypowy wizerunek płci wskazuje na to, że kobieta powinna zajmować się dziećmi, a mężczyzna robić karierę. W ostatnim czasie dużo więcej mówi się o płci "słabej" i "pięknej", czyli o kobietach, które czują się odizolowane od wielu możliwości. W praktyce obecne czasy wytwarzają nowe stereotypy feministyczne i antyfeministyczne. Ludzie wierzą w stereotypy i podążają za nimi. Dodatkowo czasem pojawiają się tak zwane autostereotypy, które dotyczą grupy własnej. Możemy wyróżnić także stereotypy zawistne, dotyczące ludzi bogatych lub innych nacji, które w przekonaniu ludzi mają lepiej. Niektóre grupy stereotypowe są także społecznie wykluczone, na przykład narkomani, alkoholicy lub bezdomni.

Jak walczyć ze stereotypami?

W większości przypadków stereotypy są trwałe i trudne do modyfikacji. Jest to związane z konformizmem zewnętrznym, czyli dostosowaniem się do pewnej części społeczeństwa. Ponadto stereotypy ułatwiają proces przetwarzania informacji i pozwalają na automatyzację. Mogą być też jednak bardzo krzywdzące, dlatego należy z nimi walczyć. Przede wszystkim stereotypów nie należy utrwalać, tylko zastanowić się nad ich słusznością i poprawnością. Ważną rolę pełni edukacja i rozmowy z młodzieżą. Znajomość członków danej społeczności także sprawia, że stereotypy mogą wygasnąć. Stereotypy są bardzo trwałe, jednak prezentowanie informacji dotyczących danej grupy, a także zwalczanie źródeł nieufności i ukierunkowanie procesu socjalizacji w przedszkolu i w szkole, mogą pomóc w walce ze stereotypami.

Zobacz także:

podziel się:

Pozostałe wiadomości