Mimikra to pojęcie bardzo zróżnicowane, dotyczące rozmaitych dziedzin życia: od zachowań roślin i zwierząt przez genetyczne aspekty warunkujące rozwój chorób autoimmunologicznych do naśladownictwa społecznego, a więc automatycznej skłonności do upodabniania się do środowiska osób, które w nim żyją.
Problemy natury psychologicznej
Co to jest mimikra?
Mimikra w świecie zwierząt (głównie owadów) to zjawisko polegające na upodobnieniu się jednych gatunków do drugich. Wyróżnia się dwie podstawowe formy tego upodobnienia:
- mimikra batesowska – upodobnienie gatunków bezbronnych do gatunków potrafiących się bronić, np. przeziernik osowiec (owad z rzędu motyli) swoim wyglądem przypomina osę;
- mimikra müllerowska – upodobnienie do siebie dwóch gatunków zwierząt zdolnych do obrony; upodobnienie to powoduje, że do czasu, gdy drapieżnik nauczy się rozróżniać dwa gatunki, z każdego gatunku ginie mniejszy procent osobników niż w sytuacji, gdy drapieżnik poluje tylko na jeden gatunek i umie go swobodnie odróżnić od innych, np. osy karalusze, różne gatunki pszczół i złotolitkowate z rzędu błonkówek.
Do innych przykładów mimikry wśród zwierząt zalicza się:
- mimikrę kukułki, która w pierwszym okresie stara się pozostać nierozpoznana przez przybranych rodziców;
- mimikrę ośmiornicy potrafiącej naśladować barwy, kształt i zachowanie flądry oraz węży morskich.
W przypadku roślin można mówić o mimikrze Wawiłowa, która polega na upodabnianiu się chwastów do roślin uprawnych. Osobnym zagadnieniem jest mimikra seksualna polegająca na upodabnianiu się kwiatów do samic owadów zapylających.
Mimikra – co oznacza w genetyce?
Mimikra molekularna to jeden z ważniejszych czynników decydujących o patogenności drobnoustrojów, decydujący o rozwoju niektórych chorób autoimmunologicznych. Jest to strategia umożliwiająca patogenom wniknięcie wewnątrz organizmu i działanie na komórkę docelową. Podobieństwo strukturalne, serologiczne i funkcjonalne bakterii do niektórych tkanek wyższych organizmów (w tym przypadku człowieka) pozwala im wymknąć się spod kontroli układu immunologicznego. Dzięki temu patogeny mogą swobodnie rozwijać się i działać w organizmie, wywołując poważne choroby immunologiczne, takie jak: miastenia, zesztywniające zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, pierwotna marskość żółciowa, choroba Gravesa-Basedowa.
Mimikra antygenowa pasożyta polega przede wszystkim na zmianie antygenów powierzchniowych lub wchłanianiu antygenów organizmu żywiciela we własne struktury powierzchniowe. W ten sposób pasożyt staje się właściwie niewidzialny dla mechanizmów obronnych organizmu, co często prowadzi do tolerancji pasożyta (np. rzęsistka pochwowego).
Mimikra – psychologia naśladownictwa
Mimikra u ludzi jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Niektórzy psychologowie uważają nawet, że warunkuje ona możliwość porozumiewania się między ludźmi i tworzenia przez nich grup społecznych.
Mimikra w psychologii wiąże się z efektem kameleona, czyli mimowolną i automatyczną skłonnością do upodabniania się do osób, z którymi dany człowiek wchodzi w interakcję. Mimikra dotyczyć może bardzo różnych elementów:
- mimiki,
- gestów,
- sposobu mówienia,
- ogólnej postawy,
- przekonań społecznych,
- zachowań.
U ludzi mechanizm mimikry wiąże się dokładnie z tymi samymi potrzebami, co w świecie zwierząt. Naśladowanie zarówno w przyrodzie, jak i w świecie ludzi przynosi konkretne korzyści w postaci bezpieczeństwa. Już w pierwszych godzinach swojego życia człowiek rozpoczyna naukę synchronizacji, która ma mu otworzyć drogę do relacji z innymi.
Mimikra w psychologii to określenie na naśladowanie i synchronizację zachowań z innymi ludźmi, które przynoszą wiele społecznych korzyści, m.in.:
- budowę głębszych, bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi,
- wzbudzenie poczucia bliskości między ludźmi,
- wzrost poziomu zaufania między nimi.
Przywołane korzyści wynikają z tego, że człowiek ma większą gotowość do obdarzania sympatią kogoś, kto zachowuje się podobnie jak on. Chętniej również pomaga się takim osobom. W świecie zbudowanym na fundamencie relacji społecznych trudno wyobrazić sobie brak poczucia zaufania, bezpieczeństwa i przynależności.
Zobacz także:
- Co to jest talizman i czy zapewnia szczęście?
- "Najpierw trzeba przepracować samego siebie". Nauczyciel Roku 2018 napisał niezwykłą książkę o tym, jak radzić sobie ze złem
- Czym jest behawioryzm? Poznaj najważniejsze założenia i techniki
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Mikolette/Getty Images