Teoria potrzeb Maslowa uzasadnia motywacje człowieka do działania. Wszystkie ludzkie potrzeby są w niej logicznie uszeregowane i pozwalają w pewnym stopniu przewidzieć działanie człowieka lub grup ludzi.
Problemy natury psychologicznej
Piramida potrzeb według Maslowa – definicja
Piramida potrzeb człowieka to koncept opisujący ludzkie dążenia od tych najbardziej podstawowych do najwyższych. Hierarchia ta opisuje nie tylko potrzeby człowieka, ale też porządkuje, które z nich będą zaspokajane w pierwszej kolejności i pozwala w wielu przypadkach przewidzieć zachowanie ludzi.
Piramida potrzeb człowieka według Maslowa
Jak wygląda piramida potrzeb ludzkich według Maslowa? Od dołu, czyli u podstawy piramidy, są dążenia najbardziej podstawowe:
- potrzeby fizjologiczne,
- potrzeby bezpieczeństwa,
- potrzeby miłości i przynależności,
- potrzeby szacunku,
- potrzeby samorealizacji.
Sam Maslow nie zaproponował ułożenia kolejnych potrzeb w kształt piramidy, jednak takie przedstawienie dobrze odzwierciedla tę ideę i jest powszechnie używane.
Potrzeby wyższe a niższe
Według Abrahama Maslowa, twórcy hierarchii potrzeb człowieka, najpierw zaspokajamy potrzeby najbardziej podstawowe, a dopiero kiedy to się nam uda, przechodzimy na "wyższy poziom" i zaspokajamy kolejne. To oznacza, że nie będziemy próbowali się samorealizować, jeśli mamy niezaspokojone potrzeby niższego rzędu, np. brakuje nam żywności czy poczucia bezpieczeństwa. Im bardziej podstawowe są potrzeby człowieka, tym bardziej są naglące i tym usilniej chcemy je zrealizować. Im bliżej wierzchołka piramidy, tym są mniej uświadamiane.
Koncentracja na poszczególnych potrzebach zmienia się wraz z rozwojem człowieka. Im jest starszy, tym wyższe potrzeby stają się dla niego ważniejsze.
Potrzeby biologiczne, czyli podstawa piramidy Maslowa
Piramida potrzeb według Maslowa u podstawy wymienia potrzeby największe i najbardziej podstawowe:
- oddychania,
- zaspokojenia głodu,
- zaspokojenia pragnienia,
- snu,
- rozładowania napięcia seksualnego.
Gdy potrzeby podstawowe nie są zaspokojone, nie pozwalają skupić się na pozostałych częściach piramidy. Niezaspokojenie większości z nich może doprowadzić do śmierci. Co więcej, ich niespełnienie – w odróżnieniu od pozostałych potrzeb – daje nie tylko psychiczne, ale i fizyczne objawy.
Jakie są potrzeby bezpieczeństwa według Maslowa?
Człowiek potrzebuje poczucia bezpieczeństwa:
- fizycznego (bezpieczeństwo przed katastrofami naturalnymi, wojnami, przemocą),
- ekonomicznego (zabezpieczenie finansowe),
- zdrowotnego (dobry stan zdrowia i dobre samopoczucie).
Te potrzeby mobilizują człowieka do działania.
Trzeci poziom piramidy Maslowa – potrzeby miłości i przynależności
Chęć kontaktu z drugim człowiekiem, przyjaźń, miłość czy założenie rodziny to dążenia, które pojawiają się, kiedy zaspokoimy bardziej podstawowe potrzeby dotyczące nas samych. Potrzeby miłości i przynależności według Maslowa są szczególnie widoczne u dzieci, ale dzielą je wszyscy ludzie. Potrzeba przynależności według Maslowa dotyczy zarówno małych (np. rodzina), jak i większych grup społecznych (np. wspólnota religijna, współpracownicy).
Potrzeby szacunku i uznania w piramidzie Maslowa
W tej grupie potrzeb znajdziemy potrzeby niższe, takie jak potrzeby:
- szacunku wśród innych,
- potęgi,
- sławy,
- dominacji,
- wyczynów,
- uwagi,
- statusu społecznego.
Natomiast potrzeby wyższe znajdujące się w tej grupie to potrzeby:
- wolności,
- niezależności,
- szacunku do samego siebie.
Potrzeby najwyższego rzędu – samorealizacja
Samorealizacja to innymi słowy dążenie do rozwoju własnych możliwości. Kiedy już zaspokoimy wszystkie bardziej podstawowe potrzeby, staramy się być jak najlepszą i najdoskonalszą wersją siebie. Potrzeby samorealizacji dzielimy na dwie grupy:
- estetyczne (potrzeba piękna),
- poznawcze (potrzeba wiedzy, rozumienia, nowości).
Piramida potrzeb Maslowa – krytyka
Mimo że piramida potrzeb Maslowa wydaje się logicznym konstruktem i nadal funkcjonuje w edukacji, socjologii, psychologii, to w historii i obecnie znane są przypadki, kiedy jej założenia nie sprawdzały się. Są to np.:
- himalaiści wspinają się (realizują potrzebę najwyższego rzędu - samorealizację), ignorując potrzeby fizjologiczne,
- uczestnicy ultramaratonów biegną, aby zrealizować potrzebę osiągnięć, również ignorują fizyczny dyskomfort,
- uczestnicy strajków głodowych poświęcają swoją podstawową potrzebę zaspokojenia głodu w imię wyższego celu,
- więźniowie obozów koncentracyjnych, mimo braku zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa, głodu, pragnienia, tworzyli sztukę, nie rezygnowali z najwyższych potrzeb estetycznych.
Uważa się, że hierarchia potrzeb człowieka zmienia się nie tylko wraz z rozwojem konkretnej osoby, ale też w zależności od indywidualnych predyspozycji oraz okoliczności. Dlatego wydaje się, że mimo, iż nadal jest bazą dla wielu rozważań, piramida potrzeb Maslowa jest sztucznym konstruktem, często niemającym pokrycia w rzeczywistości.
Zobacz także:
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Masaż sposobem na stres i złe myśli. "Najprościej jest zająć się stopą"
- Czy można stosować kary i zakazy w związku? "Są rzeczy, których nie potrafimy znieść"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Marta Shershen/Getty Images