Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci i nie popełnić błędu?

Kobieta, która rozmawia i pociesza małą dziewczynką
Kobieta, która rozmawia z dziewczynką
Źródło: fizkes/Getty Images
Śmierć to nieodłączna część naszego życia. Mimo że wszyscy się z nią stykamy, to mamy duże opory, aby o niej rozmawiać. Jeszcze trudniej jest wytłumaczyć dziecku, że ktoś mu bliski umarł. Jak przeprowadzić taką rozmowę? Jakich słów użyć, aby nie wystraszyć dziecka? Na ten temat rozmawialiśmy z Roksaną Benedykciuk, psychologiem dziecięcym.

Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?

Rodzice czasem, aby chronić dziecko, ukrywają przed nim, że śmierć w ogóle istnieje. To dobry pomysł?

Roksana Benedykciuk, psycholog dziecięcy: Nie, lepiej tego nie robić. Choć śmierć to trudny temat i ciężko się o niej rozmawia, to nie powinna być tematem tabu. Czy nam się to podoba, czy nie jest częścią naszego życia i nie da się jej wyeliminować.

To kiedy poruszyć ten temat?

Najlepiej wtedy, kiedy dziecko samo nas o to zapyta. Często zdarza się, że dzieci nie zadają pytań wprost, tylko wysyłają sygnały, że ten temat je interesuje. Dlatego rodzic powinien zachować czujność zwłaszcza wtedy, gdy ktoś z naszego otoczenia zmarł.

A może wykorzystać nadarzającą się okazję, np. zbliżające się Zaduszki i Wszystkich Świętych?

Tak, to dobra okazja, żeby o tym porozmawiać.

Zabrać dziecko ze sobą na cmentarz?

Tak, pod warunkiem, że odpowiednio wcześnie je do tego przygotujemy. Dziecko musi wiedzieć, po co się tam idzie, co tam się robi i jak należy się tam zachowywać. To może być dobra lekcja zachowań społecznych, okazja do opowiedzenia rodzinnych historii. Trzeba mieć jednak na uwadze, że dla malucha będzie to spore przeżycie i nie wytrzyma on na cmentarzu zbyt długo.

A co z pogrzebami? Dzieci też powinny na nie chodzić?

Wszystko zależy od dziecka. Rodzic musi pamiętać, że maluchy są różne i inaczej reagują na pewne sytuacje. Jeśli zdecydujemy się zabrać dziecko ze sobą, musimy pamiętać, że pogrzeb to bardzo specyficzna uroczystość. Dorośli bardzo często płaczą, są roztrzęsieni. Dziecko może się czuć zdezorientowane i zupełnie nie wiedzieć, nie rozumieć, co się dzieje. Dlatego rodzic, który chce pójść z dzieckiem na pogrzeb, musi mieć pewność, że jest dość silny i będzie dla dziecka ostoją oraz zapewni mu bezpieczeństwo.

Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?

Rodzic powinien udzielać odpowiedzi tylko na te pytania, które zada mu dziecko. Nie należy drążyć tematu i robić maluchowi wykładów. Trzeba pamiętać, że pytając o śmierć kogoś bliskiego dziecko tak naprawdę chce się dowiedzieć, czy ono też kiedyś umrze, czy to samo spotka rodziców, babcię, ulubioną ciocię.

Podczas takiej rozmowy starajmy się używać prostych słów. Powiedzenie, że ktoś odszedł na zawsze to dla dziecka abstrakcja. Maluchy do 5. roku życia nie mają poczucia czasu i zupełnie tego nie rozumieją. Nie można też mówić, że ktoś zasnął, bo dziecko zrozumie to dosłownie. Będzie przekonane, że z pewnością niedługo się obudzi i wszystko będzie jak dawniej. W niektórych przypadkach, takie nazywanie śmierci może spowodować, że dziecko będzie się bało chodzić spać. Najbezpieczniej będzie powiedzieć dziecku prawdę – że ktoś nie żyje, czyli jego serce przestało bić.

Bądźmy też zgodni z własnymi przekonaniami. Możemy – jeśli jesteśmy wierzący – odwołać się do nieba. W sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie mówić o tym, co się stało, poprośmy osobę, której dziecko ufa, aby wytłumaczyło mu, co się stało. Możemy także skorzystać z pomocy specjalisty.

Jeśli ktoś ważny dla nas i dla dziecka umrze, powiedzieć mu o tym od razu? Czy może rodzic powinien poczekać, aż sam oswoi się z nową sytuacją?

Jeśli mamy w sobie dość siły, powiedzmy od razu. Dziecko jest doskonałym obserwatorem. Świetnie wyczuwa, że coś się dzieje i widok smutnej czy płaczącej mamy może wzbudzić w nim niepokój. Dziecko powinno wiedzieć, skąd te emocje się biorą i że nie ma w nich nic złego.

Strach przed śmiercią u dziecka. Jak go złagodzić?

U niektórych dzieci po śmierci kogoś bliskiego pojawia się silny strach, że może wydarzyć coś złego i straci kolejną ważną osobę. Co z tym zrobić?

Taki lęk pojawia się najczęściej u dzieci między trzecim a piątym rokiem życia. Choć jest to naturalny etap w rozwoju, to należy te obawy łagodzić. Tłumaczyć dziecku, że różne rzeczy mogą się wydarzyć, ale trzeba uważać i nie prowokować pewnych groźnych sytuacji. W złagodzeniu tych strachów pomocne mogą być książeczki. Dziecku łatwiej jest coś zrozumieć na przykładzie historii kogoś innego.

To może lepiej odpuścić? Nie reagować na ciągłe pytania o śmierć?

Absolutnie nie odpuszczamy. Za każdym razem tłumaczymy, możemy nawet do znudzenia powtarzać te same formułki. Dzięki nim dziecko "porządkuje" nową sytuację, próbuje się w niej na nowo odnaleźć. Brak odpowiedzi sprawi, że dziecko nie będzie wiedziało, co się dzieje, będzie zdezorientowane, może też zacząć podejrzewać, że rodzic coś przed nim ukrywa. Czasem ciągłe zadawanie pytań budzi w dziecku poczucie winy, bo widzi, że rodzic się denerwuje. Tymczasem dziecko nie robi tego złośliwie, po prostu chce zrozumieć, co się wydarzyło.

Dzieci przechodzą żałobę?

Małe dzieci mogą ją odczuwać, ale nie jest to reguła. Nie musi się też pojawić od razu, bo dzieci nie mają poczucia czasu i niekiedy emocje dają o sobie znać z opóźnieniem. O tym, że dziecko przeżywa żałobę, może świadczyć zmiana w zachowaniu. Mogą to być napady agresji czy problemy fizjologiczne – jak kłopoty z zasypianiem czy zaparcia. Tych objawów może być bardzo dużo. Dlatego każdej zmianie trzeba się dokładnie przyjrzeć i jeśli ona nie mija, poszukać pomocy.

Zobacz także:

Zobacz wideo: Jak pomóc wyciszyć się maleństwu przed snem?

Bawimy się w… jak pomóc maleństwu wyciszyć się przed snem?
Źródło: Dzień Dobry TVN

Autor: Katarzyna Oleksik

Źródło zdjęcia głównego: fizkes/Getty Images

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
Materiał promocyjny

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
Materiał promocyjny

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
Materiał promocyjny

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
Materiał promocyjny

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
Materiał promocyjny

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
Materiał promocyjny

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
Materiał promocyjny

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
Materiał promocyjny

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
Materiał promocyjny

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
Materiał promocyjny

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"