Dojrzałość emocjonalna to inaczej umiejętność hamowania własnych emocji w imię zdroworozsądkowego myślenia. Taka skrótowa definicja służy jedynie jako wstęp do rozważań na temat tego, co o dojrzałości emocjonalnej świadczy i jak ją uzyskać, dojrzewając i stając się dorosłym człowiekiem.
Niedojrzałość emocjonalna dziecka
Dojrzałość emocjonalna ma swoje stadia jak każda inna. Można mówić zarówno o dojrzałym emocjonalnie dorosłym, jak i o dziecku. Charakterystyczną cechą małych dzieci jest nieumiejętność radzenia sobie z nadmiarem pozytywnych i negatywnych emocji. Bywa, że w chwilach dużej ekscytacji, np. na widok upragnionego zwierzątka, z nadmiaru emocji zaczynają płakać, machać rączkami lub przestępować z nogi na nogę. W ten sposób wyrażane emocje nie czynią im krzywdy. Bywa jednak, że dziecko ogarnia złość, zazdrość czy smutek i są to uczucia, które ciężko jest mu zidentyfikować.
Zazdrość potrafi okazać niegrzecznym zachowaniem czy też agresją skierowaną nie tylko do osoby, która zazdrość spowodowała, ale do całego otoczenia. Problem pojawia się w momencie, gdy dziecko, nie rozumiejąc własnych emocji, zaczyna wykazywać działania autodestrukcyjne. Są to raczej przypadki odosobnione, jednak gdy się przytrafią, warto skontaktować się z psychologiem, na początku nawet szkolnym czy przedszkolnym. Pomoże to dziecku nazywać emocje i zrozumieć, że odczuwanie ich nie jest niczym złym, choć trzeba wiedzieć, jak je wyrażać i jak o nich rozmawiać. Będzie to dla dziecka cenna nauka, zwłaszcza kiedy w przyszłości spotyka się z sytuacjami ekstremalnymi jak zmiana szkoły lub miejsca zamieszkania, śmierć kogoś bliskiego czy rozwód rodziców. Warto wówczas porozmawiać z nim na temat tych sytuacji, wyjaśnić problem oraz dokładnie wytłumaczyć, że nie wynika on z winy dziecka i że ma ono prawo czuć smutek, złość i inne emocje związane z daną sytuacją.
Często dojrzałość emocjonalną myli się z powstrzymywaniem emocji. Jest to błędne myślenie. Dojrzałość emocjonalna dziecka wiąże się przede wszystkim z umiejętnością nazywania emocji i rozmawiania o nich. Ważne jest również, żeby dziecko wiedziało, że ma prawo do ich wyrażania. Należy je jednak nauczyć, jak to robić w sposób zdrowy dla niego i jego otoczenia.
Dojrzałość emocjonalna dziecka – oznaki
Dziecko, aby osiągnąć dojrzałość emocjonalną, musi funkcjonować w społeczeństwie i widzieć oraz rozumieć, że każdy człowiek jest inny, może mieć odmienne potrzeby i wyrażać je na swój sposób. Dojrzałość emocjonalna dziecka przejawia się w umiejętności funkcjonowania w grupie szkolnej czy przedszkolnej, cieszenia się wspólnymi sukcesami i smucenia zbiorowymi problemami. Dziecko dojrzałe emocjonalnie czuje się mocno związane z grupą, do której należy. W razie potrzeby potrafi również powstrzymać emocje i dopasować się do danej sytuacji – w szkole, kościele, muzeum czy na rodzinnym obiedzie.
Brak prawidłowego rozwoju emocjonalnego skutkuje często odrzuceniem przez społeczeństwo, na co doskonałym przykładem są ludzie autystyczni czy cierpiący na zespół Tourette'a. Mimo że choroby te są znane i świadomość społeczna wzrasta, w dalszym ciągu osoby chore bywają mocno odizolowane od reszty społeczeństwa, rzadko z własnej winy. Niezależnie od starań są to najczęściej ludzie, którzy nigdy nie będą w stanie osiągnąć pełnej dojrzałości emocjonalnej, zawsze pozostając na etapie małego dziecka.
Dojrzałość emocjonalna człowieka dorosłego
Od dorosłych wymaga się znacznie więcej niż od dzieci. Dojrzałość emocjonalną u dorosłych definiuje się zwykle jako ogólne przystosowanie do życia w społeczności, umiejętność pójścia na kompromis i znajdowania wspólnego dla wszystkich rozwiązania, a jednocześnie nieodmawiania sobie przeżywania emocji w pewnym stopniu kontrolowanych. Złośliwi mówią za Gombrowiczem o "zakładaniu gęby". Jednak wypracowanie między innymi tych umiejętności pozwoliło gatunkowi homo sapiens żyć w grupach rodzinnych.
Czym charakteryzuje się dorosły i dojrzały emocjonalnie człowiek? Oto kilka przykładów:
- umiejętnością pogodzenia się z przeszłością oraz wyciągnięcia z niej wniosków,
- umiejętnością nazywania i wyrażania uczuć oraz rozmawiania o nich, a także akceptacją uczuć innych ludzi, niezależnie od tego, czy je podziela i czy jest w stanie zrozumieć, skąd się wzięły,
- rezygnacją z narzekania – dojrzały emocjonalnie człowiek jest świadomy, że jedynymi dobrymi rozwiązaniami są: pogodzenie się z zastaną sytuacją albo działanie w kierunku zmiany, narzekanie natomiast rozumie jako bezsensowne namnażanie negatywnych emocji bez pozytywnych efektów,
- umiejętnością okazywania empatii innym ludziom, przy jednoczesnym zablokowaniu negatywnego wpływu cudzego nastroju na jego własny,
- podchodzeniem do popełnionych błędów jak do nauki na przyszłość a nie porażki kończącej życie w miejscu, w którym się zdarzyła.
Zobacz także:
- Co zrobić, gdy partner nie chce nas przytulać? "Na szczęście wzorców zachowań można się uczyć"
- Kobiety, które czują za bardzo, czyli osoby wysoko wrażliwe. "Duszenie swoich uczuć to jest droga do choroby"
- "Efekt drzwi", czyli dlaczego pamięć nas zawodzi? "Mózg starzeje się zdecydowanie szybciej niż ciało"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Prasit photo/Getty Images