16 maja jest Międzynarodowy Dzień Celiakii, który w Europie obchodzony jest od 2006 roku. W celu uczczenia tego święta warto wypróbować dania bezglutenowe i spróbować zrozumieć, z czym mierzą się osoby chore na celiakię.
Celiakia jest inaczej nazywana glutenozależną chorobą trzewną. Choroba może ujawnić się w każdym wieku, ale najczęściej rozpoznawana jest w dzieciństwie. Częściej chorują kobiety. Celiakia ma podłoże immunologiczne - w jej przebiegu następuje nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna organizmu na ziarna zbóż zawierające gluten (pszenica, jęczmień, żyto i według niektórych źródeł owies) i pochodzące od niego: gliadynę, sekalinę i hordeinę. Nietolerancja glutenu prowadzi do zaniku kosmków w jelicie cienkim, których zadaniem jest wchłanianie składników odżywczych dostarczanych z pokarmem. W wyniku upośledzenia wchłaniania pojawiają się różnorodne objawy.
Zdrowie
Celiakia - objawy
Najczęściej celiakia objawia się już w dzieciństwie, między 2. a 4. rokiem życia, ale choroba może ujawnić się w okresie dorastania i w dorosłym życiu po silnej silnej reakcji stresowej, długotrwałej infekcji, w trakcie ciąży, po poważnej operacji. Występujące objawy celiakii zależą od momentu ujawnienia się nietolerancji glutenu. Celiakia u dorosłych częściej daje objawy niezwiązane z układem pokarmowym (pozajelitowe).
Objawy ze strony układu pokarmowego:
- przewlekły ból brzucha,
- nudności i wymioty,
- niedożywienie,
- zmniejszenie masy ciała,
- przewlekła biegunka,
- przewlekłe zaparcia,
- stłuszczeniowe zapalenie wątroby,
- nawracające afty w jamie ustnej.
Inne objawy:
- zahamowanie wzrostu,
- opóźnienie rozwoju,
- opóźnienie dojrzewania płciowego,
- brak miesiączki,
- przewlekłe zmęczenie,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- opryszczkowe zapalenie skóry,
- depresja,
- niski wzrost,
- padaczka,
- osłabienie mięśniowe,
- zaburzenia koordynacji ruchowej.
Celiakia u dzieci objawia się przewlekłą biegunką - 3-4 stolce na dobę, które są cuchnące, zawierają niestrawione resztki pokarmowe i mają szarożółty kolor. Dziecko cierpiące na nietolerancję glutenu znacząco różni się od swoich rówieśników, ma charakterystyczny wygląd: jest blade, ma duży i wzdęty brzuch oraz bardzo chude ręce i nogi, ma także niedobór masy ciała i zahamowany wzrost.
Jeżeli osoba chora na celiakię zje gluten, organizm pobudza komórki odpowiedzialne z odporność do wyzwolenia czynników zapalnych. W błonie śluzowej jelita cienkiego zaczyna toczyć się przewlekły stan zapalny, który prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych. Ogranicza to lub uniemożliwia wchłanianie tłuszczów, białek, witamin i cukrów.
Istnieje odmiana glutenozależnej choroby trzewnej - celiakia niema, która nie daje objawów klinicznych, ale w jej wyniku następuje zanik kosmków jelitowych, a we krwi obecne są przeciwciała. U osób, u których obecne są swoiste przeciwciała celiakii, ale błona śluzowa jelita cienkiego jest prawidłowa, istnieje ryzyko rozwoju celiakii wywołane dietą zawierającą gluten - celiakia latentna.
Celiakia - przyczyny
Przyczyny celiakii nie zostały jeszcze do końca poznane. Istnieją przypuszczenia, że za nietolerancję glutenu i traktowanie go przez układ odpornościowy jako zagrożenia są odpowiedzialne predyspozycje genetyczne i czynniki środowiskowe. Często na celiakię chorują osoby, które cierpią już na inną chorobę autoimmunologiczną, np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, cukrzycę lub są genetycznie obciążone występowaniem celiakii lub innych chorób autoagresywnych w rodzinie. Większość pacjentów z chorobą trzewną posiada gen HLA-DQ, który uniemożliwia organizmowi odróżnienie własnych tkanek od tkanek obcych.
Celiakię może ujawnić także nagłe osłabienie odporności lub nagłe i intensywne zmiany zachodzące w organizmie, np. ciąża, duży i przewlekły stres, biegunka podróżnych, długotrwała infekcja, poważna operacja.
Jak wykryć celiakię?
Diagnostyka celiakii opiera się na objawach klinicznych wzbogaconych o badanie swoistych przeciwciał we krwi. Chorobę trzewną może potwierdzić także endoskopowe badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego i pobranie wycinków, które ocenia się w badaniu histopatologicznym pod kątem oceny stanu kosmków jelitowych. Również odstąpienia od normy w podstawowych badaniach krwi mogą świadczyć o celiakii (niedokrwistość, niedobory elektrolitów, żelaza, białka, aktywność enzymów wątrobowych).
Leczenie celiakii
Celiakii nie da się całkowicie wyleczyć, można tylko wyeliminować jej objawy. Jedyną skuteczną metodą leczenia celiakii jest stosowanie do końca życia diety bezglutenowej. Należy zastąpić pszenicę, żyto, jęczmień i owies ryżem, prosem, soją, gryką, mąką ziemniaczaną. W wybieraniu produktów spożywczych dla osoby z nietolerancją glutenu należy być ostrożnym, ponieważ gluten jest częstym dodatkiem produktów przetworzonych (proszek do pieczenia, lody, jogurty, parówki, sosy). Ważne jest czytanie etykiet i wybieranie produktów z symbolem przekreślonego kłosa.
Zobacz także:
- Celiakia jest podstępna i objawia się na wiele sposobów. "Biegałam od lekarza do lekarza"
- Gluten - czym jest i czy szkodzi?
- Lody bez glutenu. Skład, domowe sposoby przygotowania
Źródło zdjęcia głównego: Fot: JPM / gettyimages.com