Dlaczego mówimy "osoby z niepełnosprawnościami" (OzN), a nie "osoby niepełnosprawne"? Kiedy używamy tej drugiej formy, definiujemy osoby poprzez ich niepełnosprawność, a tak naprawdę, ta stanowi część ich tożsamości. Osoby z niepełnosprawnościami są rodzicami, przyjaciółmi, członkami klubów, pełnowartościowymi obywatelami, ale z niepełnosprawnością. Pierwsza forma nie definiuje osoby, a ponadto nie stygmatyzuje jej, dlatego postuluje się stosowanie OzN.
Savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnością. Jak zachowywać się i czego unikać przy OzN?
Jakich zachowań powinniśmy unikać, aby nikogo nie urazić?
Tomasz Pisarzewski, dyrektor ds. eventów Fundacji Integracja: Szczegółowe formy zachowania wobec osób z niepełnosprawnościami zależą od rodzaju niepełnosprawności. Jednak powinniśmy unikać nadopiekuńczości i nachalnego oferowania swojej pomocy. Dzięki rozwiązaniom technologicznym, architektonicznym i własnym, wypróbowanym sposobom, osoby z niepełnosprawnością prowadzą normalne życie. Żyją tak, jak osoby sprawne: pracują, robią zakupy, podróżują etc. Dążą do tego, aby być jak najbardziej samodzielne i niezależne. Oferując im pomoc „na siłę” możemy ich po prostu urazić.
Zasady są proste: jeśli osoba z niepełnosprawnością będzie potrzebować naszej pomocy, to nas o nią poprosi. To ona najlepiej wie, czy i jakiej pomocy potrzebuje. Jeśli chcemy pomóc, zapytajmy. Ważne jest też, podobnie jak w relacjach z osobami sprawnymi, aby nie naruszać prywatnej strefy osoby z niepełnosprawnością, np. aby jej nie dotykać, nie ciągnąć, nie łapać za ręce, nie podchodzić zbyt blisko, nie mówić o niej w taki sposób, jakby jej nie było.
Poszanowanie sfery osobistej - dotyczy to osób sprawnych i z niepełnosprawnościami
Nikt nie lubi, kiedy znienacka się go dotyka. Nie przepadamy też za niechcianą pomocą. Nie ma znaczenia, czy jesteśmy osobą sprawną, czy z niepełnosprawnością, są pewne rzeczy, których po prostu nie wypada robić. Czy są zatem podstawowe zasady zachowania w stosunku do osób z niepełnosprawnościami w komunikacji miejskiej?
Tomasz Pisarzewski: - Główna zasada: szanujmy strefę osobistą osoby z niepełnosprawnością i nie pomagajmy jej „na siłę”. Pamiętajmy, że dotykanie bez pozwolenia to forma przemocy – a w przypadku osób z niepełnosprawnością wiedzmy, że dotyczy to także wózka czy białej laski. Szanujmy także wszelkie udogodnienia, które powstały z myślą o osobach z niepełnosprawnością, aby były jak najbardziej niezależne, np. windy, ruchome schody czy miejsca dla osób ze specjalnymi potrzebami. Pozwólmy im skorzystać z nich w pierwszej kolejności.
Jakie błędy w stosunku do osób z niepełnosprawnościami popełniamy najczęściej?
Tomasz Pisarzewski: - Najczęściej ulegamy stereotypowemu myśleniu, że nad osobą z niepełnosprawnością należy się litować i koniecznie jej pomagać. W związku z tym często łapiemy za wózek osoby poruszającej się na nim, aby np. przeprowadzić ją przez krawężnik, popychamy osobę niewidomą albo chwytamy nagle za różne części ciała, aby np. przeprowadzić przez jezdnię. Zagadujemy także psy przewodników i asystentów albo je głaszczemy sprawiając, że psy się rozpraszają, nie są skupione i zamiast wspierać, mogą powodować zagrożenie dla swojego właściciela.
Częstym błędem jest także krzyczenie do osoby głuchej albo kucanie przed osobą poruszającą się na wózku, w ten sposób pokazujemy, że traktujemy ją jak dziecko. Gdy rozmawiamy z osobą poruszającą się na wózku powinniśmy usiąść obok niej na tym samym poziomie albo stanąć w nieznacznej odległości, aby nie musiała podnosić zbyt wysoko głowy.
Jak rozmawiać z osobami z niepełnosprawnościami - czy wypada powiedzieć "do widzenia"?
Często odczuwamy lęk przed rozmową z taką osobą - nie chcemy jej urazić, sprawić przykrości. To może prowadzić do sytuacji, w których będziemy unikać kontaktu.
Tomasz Pisarzewski:- Zapewniamy, że osoby niewidome lub ociemniałe nie obrażą się, jeśli powiemy im do widzenia lub do zobaczenia, a osoby nie wózkach nie poczują się obrażone, gdy zapytamy kiedy lub skąd przyszły. Nie obawiajmy się też towarzyskich gaf i nie miejmy z tego powodu wyrzutów sumienia. Jeśli osoba z niepełnosprawnością poczuje się dotknięta, to po prostu nam o tym powie i poinstruuje, jak się do niej zwracać, o czym chce mówić, a o czym nie.
Tak jak każdy inny człowiek, tak osoba z niepełnosprawnościami może nie chcieć na dany temat mówić. Powinniśmy więc przyjąć jej odmowę i nie odbierać tego jako atak personalny. Nie każdy z nas ma przecież ochotę zawsze i o wszystkim rozmawiać. Co w przypadku żartów na temat samej niepełnosprawności?
Tomasz Pisarzewski: - Często osoby z niepełnosprawnością same żartują ze swoich ograniczeń sprawiając, że czujemy się w ich towarzystwie swobodnie. Np. osoby niewidome często odpowiadają na pytanie: nie widzę przeszkód.
Fundacja Integracja
Integracja rozpoczęła swoją działalność 27 lat temu, wydawała wtedy czasopismo o tej samej nazwie. Organizacja odpowiedzialna jest także za infolinię oraz portal poświęcony osobom z niepełnosprawnościami (OzN). W Dniu Bez Samochodu organizuje specjalne wydarzenie, Dzień Integracji w Metrze, które ma na celu przekazanie kluczowych informacji na temat niepełnosprawności oraz zwrócenie uwagi na miejsce osób z niepełnosprawnościami.
Dzień Integracji w Metrze ma miejsce już po raz 6. W ubiegłym roku ze względu na obostrzenia i sytuację pandemiczną akcja nie doszła do skutku. W tym roku, 22 września, edukatorzy czekają na nas w warszawskim metrze na przystankach Ratusz Arsenał oraz Nowy Świat-Uniwersytet.
W tym roku Fundacja szerzy wiedzę za pomocą ulotek w formie komiksów, które noszą tytuł "Savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnością". W przystępny i zabawny sposób informują, jak powinniśmy się odnosić do osób z niepełnosprawnościami. Dodatkową atrakcją są specjalne warsztaty dla warszawskich szkół podstawowych, w których uczniowie dowiadują się o tym, jak powinni zachowywać się w środkach transportu przy osobach z niepełnosprawnościami, a także o tym, jak wzywać pomoc w środkach komunikacji oraz zapoznają się z zasadami bezpieczeństwa. Warsztaty prowadzone są przez edukatorów z niepełnosprawnościami z Integracji i instruktorów warszawskiego metra.
Zobacz wideo: Jubileuszowy przeszczep szpiku kostnego w katowicach
Zobacz także:
- Krzysztof Igor Krawczyk toczy walkę o spadek po ojcu. "W pewnym sensie jestem bezdomny"
- Burka nie ma nic wspólnego z afgańską tradycją. "Talibowie stosują jedną z najbardziej restrykcyjnych form szariatu"
- Dorota Gardias szczerze o chorobie. "Jak słyszysz hasło nowotwór, to sztywniejesz"
Autor: Teofila Siewko
Źródło zdjęcia głównego: klaptoman/Getty Images