- Gąska zielona – co to za grzyb?
- Gąska zielona – występowanie i status
- Czy gąska zielona jest trująca?
- Gąski - grzyby jadalny czy nie?
- Trujące gąski - których grzybów nie jeść
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Gąska zielona – co to za grzyb?
Zamiennie nazywana jest rycerzykiem szlachetnym, piaskówką, zielonką, gąską żółtą, bedłką zieloną czy prośnianką. Nazwę gąska zielona wprowadził w roku 1830 botanik Józef Jundziłł. Ten gatunek grzyba budzi wiele skrajnych emocji. Z jednej strony istnieją tezy o jego szkodliwości, zaś z drugiej, handel tym gatunkiem jest dopuszczony. Jak wygląda gąska zielona?
Otóż grzyb ten zawdzięcza swoją nazwę charakterystycznej kolorystyce. Jego kapelusz jest żółtozielony lub żółtobrązowy, pośrodku nieco ciemniejszy, brzegi zaś są dość jasne. Jeśli chodzi o jego powierzchnię, posiada ona drobne łuski i często jest zanieczyszczona piaskiem. Kształt w dojrzałej formie jest lekko powyginany, lekko wklęsły z podwiniętymi brzegami. Młodsze okazy mają natomiast charakterystyczny tępy garbek. Skórka na kapeluszu jest mazista, błyszcząca i bardzo śliska w warunkach wysokiej wilgotności. Trzon ma długość do ok. 9 cm i grubość do 3 cm. Jest przy tym maczugowaty, o zabarwieniu jasnożłótym lub zielonkawym. Najczęściej niemal w całości jest ukryty w ziemi.
W przypadku młodych egzemplarzy widoczne są na nim podłużne włókna. Blaszki u tego grzyba są bladożółte i cienkie, przy trzonie wykrojone ząbkiem. Miąższ zaś jest prawie biały i po nacięciu czy uszkodzeniu nie zmienia swojej barwy, jak to ma miejsce np. w niektórych przypadkach borowików. Skórkę w gąsce zielonej bardzo łatwo jest ściągnąć.
Gąska zielona – występowanie i status
Gąska zielona rośnie od października do grudnia w miejscach o piaszczystej glebie (przez co jej czyszczenie jest niezwykle trudne i zaleca się wielokrotne płukanie w osolonej wodzie). Rozwija się w zagajnikach sosnowych i lasach iglastych, występuje w grupach lub pojedynczo. Jest jednym z niewielu grzybów, które można zbierać nawet przy niewielkich przymrozkach. Często jednak bardzo trudno ją znaleźć, bo ukrywa się w porostach, wśród mchu i igliwia. Do tego jej owocnik rozwija się pod glebą, więc widoczny jest tylko kapelusz.
Gatunek ten występuje w Europie i Ameryce Północnej, ale można go także spotkać na terenie Kostaryki czy nawet Afryki. W niektórych krajach ma status grzyba zagrożonego, np. w Niemczech czy Holandii i tam też jego zbieranie jest zakazane. W Polsce znajduje się na czerwonej liście roślin i grzybów, czyli najprościej mówiąc, jest grzybem zagrożonym. Fakt ten powinien więc być wystarczającym argumentem do tego, aby jednak nie zbierać gąski zielonej.
Czy gąska zielona jest trująca?
W wielu krajach odnotowano przypadki śmiertelne po spożyciu gąski zielonej (nie tylko w Polsce, ale także we Francji), co klasyfikuje ją jako grzyb trujący. Mimo to jest dopuszczona do handlu i przetwórstwa. Niektóre źródła podają, że grzyb jest szkodliwy, ale tylko spożyty w dużej ilości. Wtedy może bowiem doprowadzić do choroby zwanej rabdomiolizą. Pierwsze symptomy zatrucia przy przedawkowaniu to zmęczenie i bóle mięśni. Następnie dochodzi do rozpadu komórek mięśni i zaburzeń w funkcjonowaniu nerek (pojawia się brązowawe zabarwienie moczu). Inne źródła donoszą, że gąska zielona jedzona z umiarem nie powinna powodować żadnych zdrowotnych komplikacji.
Ponoć świetnie nadaje się do dań mięsnych i jajecznych oraz doskonale sprawdza się jako baz do zup bądź sosów. Przez wielu grzybiarzy jest zatem bardzo cenionym okazem i szczególnie chętnie wykorzystywanym w kuchni. Ma orzechowy aromat i apetycznie pachnie mąką, co niewątpliwie zachęca do jej skosztowania. Do tego gąskę zieloną można gotować, marynować oraz smażyć. Nie są jednak znane dowody na to, aby miała jakiekolwiek wartości odżywcze.
W którą wersję wierzyć? W świetle sprzecznych i skrajnych opinii na temat szkodliwości tego grzyba, należałoby jednak zachować zdrowy rozsądek i „dmuchać na zimne”, powstrzymując się od kulinarnych eksperymentów z udziałem gąski zielonej. Warto też dodać, że często, ze względu na podobieństwa w wyglądzie, grzyb ten jest mylony z muchomorem sromotnikowym lub gąską siarkową, a te są już silnie trujące.
Gąski - grzyby jadalny czy nie?
Gąska to powszechnie znana nazwa grzyba należącego do rodziny gąskowatych. Inaczej nazywa się brzegowłoskami, rycerzykami, opieńkami, czy bedłką. W przyrodzie występują grzyby gąski trujące i jadalne.
Jak wygląda grzyb gąska? Gąski mniej lub bardziej różnią się od siebie. Podobieństwa między gąskami sprawiają, że nietrudno o pomyłkę, i tym samym o zatrucie. Wszystkie gąski są grzybami kapeluszowymi naziemnymi, większość z nich ma szare stożkowate kapelusze. Ponadto posiadają blaszki, które mają regularną tramę. U niektórych rodzajów na trzonie grzyba widoczna jest zasnówka lub pierścień.
Grzyby gąski - rodzaje jadalne
Jadalnym i całkowicie bezpiecznym grzybem jest gąska niekształtna, która jednocześnie jest jednym z najczęściej występujących grzybów jadalnych z rodziny gąskowatych. Nazywana jest również gąską siwą, siwką, siwiatką, czy siwuszką. Ma dzwonkowaty, szaro-brązowy kapelusz i trzon, który osiąga do 10 centymetrów wysokości. Rośnie od września do grudnia w lasach sosnowych, czasami w świerkowych. Grzyb gąska siwa rośnie w gromadach, lubi piaszczyste podłoże z porostami i mchami. Można ją pomylić z gąską tygrysią.
Gąska ziemistoblaszkowa to kolejny grzyb jadalny. Rośnie od sierpnia do listopada. Spotkać ją można w lasach sosnowych. Występuje na piaskach i żyznych glebach, zazwyczaj gromadnie. Gąska ziemistoblaszkowa ma szary dzwonkowaty (później rozpostarty) kapelusz, a jej trzon dorasta do 8 cm wysokości. Grzybiarz o małym doświadczeniu może pomylić gąskę ziemistoblaszkową z trującą gąskę tygrysią.
Również gąska czerwieniejąca (gąska czerwona) to grzyb jadalny. Ten gatunek rośnie od września do listopada. Występuje pojedynczo lub w gromadzie. Rośnie na gleba wapiennych. Spotkać go można w lasach iglastych i liściastych. Najczęściej znajdowany jest pod bukami i dębami. Jego trzon osiąga 6 cm wysokości. Znakiem rozpoznawczym tego grzyba jest czerwieniejący w trakcie przechowywania miąższ. Gąskę czerwieniejącą można pomylić z gąską pieprzną.
Grzyby takie jak gąski wierzbowe i wiosenne też uznaje się za jadalne. Gąska wierzbowa występuje od lipca do października, w wilgotnych lasach liściastych i łęgowych. Rośnie głównie pod wierzbami. Grzyb gąska wierzbowa ma szary, wypukły kapelusz, który pomylić można z kapeluszem gąski tygrysiej lub z gąski pieprznej. Natomiast gąska wiosenna występuje głównie od kwietnia do czerwca. Może mieć kształt tępego stożka (młode) lub może posiadać rozpłaszczony kapelusz (dorosłe grzyby). Podobna jest do silnie trującego strzępiaka ceglastego.
Trujące gąski - których grzybów nie jeść
Idąc do lasu na grzyby uważać trzeba na grzyby gąski trujące, np. gąskę tygrysią (inaczej gąska tygrysowata), która rośnie na glebach wapiennych lub zasadowych. Jest ona trująca. Powoduje silny rozstrój żołądkowo-jelitowy, dlatego warto wiedzieć jak rozpoznać grzyby gąski tygrysiej. Gąska tygrysia wyróżnia się znacznymi rozmiarami oraz masywną budową owocników. Jej krępy biały trzon może osiągnąć 8 cm długości. U starszych gąsek tygrysich szaro-brązowy kapelusz jest rozpłaszczony, zaś u młodych dzwonkowato-wypukły.
Kolejnym gatunkiem, którego z troski o własne zdrowie należy unikać, jest gąska pieprzna (inaczej gąska rózgowata). Występuje ona przede wszystkim w lasach iglastych. Jej trzon osiąga do 8 cm wysokości. Kapelusz ma średnicę nie większą niż 7 cm, u młodych jest stożkowaty, z wiekiem staje się płaski. Cechą, która pozwala odróżnić gąskę pieprzną od innych gatunków jest znajdujący się na srebrzystoszarym kapeluszu ostry czubek.
Zobacz także:
- 5 najdroższych grzybów świata. 2 z nich rosną w Polsce
- Ten grzyb wygląda jak zwykła psianka, a ma niezwykłe walory smakowe. Poszukaj go w lesie!
- Ten grzyb wygląda jak gąbka... i jest jadalny! Co z niego można zrobić?
Autor: Adrian Adamczyk/Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Fot. Adam88xx / Getty Images