Jakie są polskie przesądy, w które wierzymy? Oto najciekawsze z nich

Przesąd
Polskie przesądy
Źródło: Cat Gwynn/Getty Images
Przesądy polskie są bardzo oryginalne - powstały na skutek połączenia mitologii słowiańskiej, chrześcijaństwa i wydarzeń dnia codziennego. Wpływ na ich kształtowanie się miała również magia, przynajmniej tak określany zespół czynności w tradycji średniowiecznej.

Niektóre przesądy polskie zostały zaadaptowane do naszej kultury znacznie później, wraz z wpływem obcych kultur. Przykładem tego jest okres XIX wieku, kiedy Polska znajdowała się pod zaborami okupantów. Chociaż wiara w przesądy, polskie, zagraniczne i jakiekolwiek, wydaje się nieuzasadniona w XXI wieku, z badań społecznych wynika, że to wciąż popularne zjawisko.

Popularność polskich przesądów

Najpopularniejsze polskie przesądy dotyczą m.in. witania się w progu, przejścia pod drabiną, wysypania soli lub zbicia lustra. Istnieją także przesądy "skosmopolityzowane", które przez wieki zadomowiły się w wielu kulturach. Idealnymi tego przykładami są przesądy o przejściu czarnego kota przez drogę przed nami oraz o piątku, trzynastego dnia miesiąca.

Różnice kulturowe

Źródło: Dzień Dobry TVN
Śladami rdzennych mieszkańców Ameryki
Śladami rdzennych mieszkańców Ameryki
Japońskie korzenie polskiej aktorki
Japońskie korzenie polskiej aktorki
Brazylijka na tropie polskich korzeni
Brazylijka na tropie polskich korzeni
Osi Ugonoh z "Top Model" o korzeniach, rodzinie i rasizmie. "Czuję się Polką, ale też czuję się Nigeryjką. Chodzi o to, by celebrować różnorodność"
Osi Ugonoh z "Top Model" o korzeniach, rodzinie i rasizmie. "Czuję się Polką, ale też czuję się Nigeryjką. Chodzi o to, by celebrować różnorodność"
Duchowa podróż do rdzennych mieszkańców Ameryki
Duchowa podróż do rdzennych mieszkańców Ameryki

Co ciekawe, zdaniem antropologów kultury geneza tego ostatniego przesądu wciąż jest niejednoznaczna. Tak w innych krajach, jak i w Polsce, przesądy pozwalały na normalizację codziennego życia, mimo że współcześnie mogłyby nam się wydawać zupełnie niepraktyczne.

Przesądy polskie i nie tylko – charakterystyka i geneza zjawiska

Przesądem określamy zjawisko nieuzasadnionej racjonalnie wiary w daną rzecz, proces lub inne zjawisko, która jest bezkrytyczna i bezpodstawna. Wbrew pozorom wszystkie przesądy posiadają ciąg przyczynowo-skutkowy, jednakże oparty jest on zwykle na prostych i niewystarczających założeniach poznawczych.

Powstawanie przesądów, polskich i każdych innych, prawdopodobnie związane jest z próbą wypełnienia nieznanych zjawisk gotowymi wyjaśnieniami. Za jedną z przyczyn powstawania niektórych przesądów, zdaniem wielu etnologów i antropologów kulturowych, uchodzi… przypadek. Ot, w pewnym momencie spadło naczynie ceramiczne z solą. Brak soli mógł wpłynąć na gorsze warunki materialne domostwa (sól niegdyś określana była mianem "białego złota").

To z kolei mogło wywołać ciąg dalszych, negatywnych dla domostwa zdarzeń. W ten sposób mógł więc powstać jeden z ciekawszych polskich przesądów dotyczących wysypania soli na ziemię, która to czynność ma przynosić pecha. Podobnego schematu tworzenia się zagranicznych i polskich przesądów możemy doszukiwać się w przesądzie o czarnym kocie, który występuje w wielu kulturach i trudno byłoby wskazać, w którym państwie powstał najpierw.

Jeżeli ktoś zobaczył czarnego kota przechodzącego mu przez drogę, a następnie przydarzyło mu się jakieś nieszczęście to… pech od razu stawał się się wyjaśniony. Możemy więc łatwo zauważyć, że (choć ograniczone poznawczo) przesądy stanowiły kiedyś bardzo ważny element, normalizujący życie mieszkańców i sytuacje społeczne.

Człowiek wszak z natury jest tak skonstruowany, że pragnie wiedzieć wszystko na temat otaczającej go rzeczywistości. W sytuacji, gdy nie może tego obiektywnie zrobić, czyni to choćby przez połączenie tylko pozornie związanych ze sobą faktów. 

Najciekawsze przesądy polskie o długiej tradycji

Jakie są najciekawsze przesądy polskie? Warto pamiętać, że powstawały one w oparciu o mitologie i wierzenia słowiańskie, fascynację elementami magicznymi i tzw. znachorstwem, wpływami religii chrześcijańskiej (w późniejszym okresie) oraz – rzecz jasna – codziennym życiem i wydarzeniami. Do najciekawszych przesądów polskich możemy zaliczyć:

  • Czerwoną wstążkę - polski przesąd, który został zaadaptowany prawdopodobnie ze starożytnego Rzymu, polegający na wierze we właściwości obronne i chroniące przed złem koloru czerwonego. Z tego powodu nakładano na ubrania dziecięce czerwone wstążki.
    • Powrót jako poważne zagrożenie - jeżeli wracamy się, zawracamy drogę, to prawdopodobnie wydarzy nam się coś złego. To ciekawy i stary przesąd, z którego jest jednak wyjście – przed zmianą kierunku drogi należy na chwilę usiąść, aby nasz krąg życia mógł się domknąć.
      • Niewitanie się przez próg - strach przed witaniem się przez próg przybył do nas prawdopodobnie z dawnych Chin, a niektórzy uważają, że przywędrował do Polski wraz ze starożytnymi Sarmatami. Wierzono, że rzeczywistość za progiem to świat, w którym mogą występować złe duchy i inne zagrożenia. Uścisk dłoni nad progiem, a więc nad granicą świata bezpiecznego i niepewnego, mógł być niczym kanał przenoszący potencjalne zagrożenie do domu. Przesąd ten, choć już tak nieuzasadniony, bardzo silnie przetrwał w Polsce i nie tylko.
        • Branie ślubu w miesiącu z literą "r" - jeżeli pragniemy mieć udane małżeństwo na całe życie, to ślub musimy wziąć tylko w którymś z następujących miesięcy: w marcu, czerwcu, sierpniu, wrześniu, październiku lub grudniu. To oznacza, że może zaoszczędzić kilka miesięcy czasu na przygotowania się do ślubu.
          • Przejście pod drabiną - niegdyś wierzono, że przechodzenie pod rozstawioną drabiną "zrzuca" dobrego ducha, siedzącego na głowie człowieka. Jeśliby duch ten został strącony, mogłoby nas dopaść nieszczęście.

            Powyższe przesądy zarówno polskie, jak i globalne w niektórych formach przetrwały do dziś. Z badań opinii publicznej w Polsce wynika, że w przesądy wierzy około połowa Polaków.

            Zobacz także:

            Autor: Adrian Adamczyk

            Źródło zdjęcia głównego: Cat Gwynn/Getty Images

            podziel się:

            Pozostałe wiadomości

            Luiza z "HP" jest w związku. Jej partner też brał udział w programie. "Mój urodzinowy prezent"

            Luiza z "HP" jest w związku. Jej partner też brał udział w programie. "Mój urodzinowy prezent"

            Od urodzenia ma wirusa HIV. Powiedziała, którzy lekarze boją się go najbardziej

            Od urodzenia ma wirusa HIV. Powiedziała, którzy lekarze boją się go najbardziej

            "Mamusiu, ja już nie chcę tu być, na tym światku". Czy 3-latek może mieć depresję?

            "Mamusiu, ja już nie chcę tu być, na tym światku". Czy 3-latek może mieć depresję?

            Agnieszka Kotońska znacząco schudła i nieustannie mierzy się z hejtem. "Życzą mi śmierci"

            Agnieszka Kotońska znacząco schudła i nieustannie mierzy się z hejtem. "Życzą mi śmierci"

            Szukasz pomysłu na wykwintną przystawkę z Gorgonzolą?  
            Materiał promocyjny

            Szukasz pomysłu na wykwintną przystawkę z Gorgonzolą?  

            Zagięte kości w każdej chwili mogą przebić jej skórę. "Jestem w Polsce jedynym przypadkiem"

            Zagięte kości w każdej chwili mogą przebić jej skórę. "Jestem w Polsce jedynym przypadkiem"

            Ania Klimczewska wydała kolejną powieść. "Zaczęło się na spontanie jako wielka zabawa"

            Ania Klimczewska wydała kolejną powieść. "Zaczęło się na spontanie jako wielka zabawa"

            Krzyś zmaga się z czterokończynowym dziecięcym porażeniem mózgowym. Potrzebuje naszej pomocy

            Krzyś zmaga się z czterokończynowym dziecięcym porażeniem mózgowym. Potrzebuje naszej pomocy

            18. edycja akcji "Podaruj Misia". Poznaj tegoroczne pluszaki

            18. edycja akcji "Podaruj Misia". Poznaj tegoroczne pluszaki

            "Królowa przetrwania". Nowy program z 12 znanymi kobietami. W dżungli, bez filtra i cenzury

            "Królowa przetrwania". Nowy program z 12 znanymi kobietami. W dżungli, bez filtra i cenzury

            Najmodniejsze stylizacje na sezon jesień/zima
            Materiał promocyjny

            Najmodniejsze stylizacje na sezon jesień/zima

            Kupujesz gwiazdy betlejemskie w dyskoncie? Zwróć uwagę na cyjacje. Co to takiego?

            Kupujesz gwiazdy betlejemskie w dyskoncie? Zwróć uwagę na cyjacje. Co to takiego?

            Jak przyrządzić pstrąga łososiowego i krewetki? Poznaj przepisy Darii Ładochy
            Materiał promocyjny

            Jak przyrządzić pstrąga łososiowego i krewetki? Poznaj przepisy Darii Ładochy

            Czy zimą również można osiągnąć work-life balance?
            Materiał promocyjny

            Czy zimą również można osiągnąć work-life balance?

            Jedyna taka szkoła pszczelarska w Polsce i w Europie
            Materiał promocyjny

            Jedyna taka szkoła pszczelarska w Polsce i w Europie

            Jak przygotować mieszkanie na pojawienie się dziecka? Poznaj sprawdzone sposoby
            Materiał promocyjny

            Jak przygotować mieszkanie na pojawienie się dziecka? Poznaj sprawdzone sposoby

            "Młodość na zamówienie 2". Maciej Panek przeprowadził zaskakującą metamorfozę
            Materiał promocyjny

            "Młodość na zamówienie 2". Maciej Panek przeprowadził zaskakującą metamorfozę

            Koza domowa od wieków towarzyszy ludziom. Czym się charakteryzuje?
            Materiał promocyjny

            Koza domowa od wieków towarzyszy ludziom. Czym się charakteryzuje?

            Budyniowe wypieki: miodownik, pączki, karpatka i bajaderki
            Materiał promocyjny

            Budyniowe wypieki: miodownik, pączki, karpatka i bajaderki

            Fundacja TVN otworzyła gabinety psychologiczne. "Chcemy, by pacjenci i ich rodziny czuli się zaopiekowani"

            Fundacja TVN otworzyła gabinety psychologiczne. "Chcemy, by pacjenci i ich rodziny czuli się zaopiekowani"

            Nastolatka urodziła w lesie. "Personelowi medycznemu powiedziała, że znalazła dziecko" 

            Nastolatka urodziła w lesie. "Personelowi medycznemu powiedziała, że znalazła dziecko" 

            Pizza pachnąca jesienią w wykonaniu Aleksandry Juszkiewicz. Jakie składniki wybrać?

            Pizza pachnąca jesienią w wykonaniu Aleksandry Juszkiewicz. Jakie składniki wybrać?

            Agnieszka Włodarczyk i Robert Karaś wzięli ślub. Pokazali romantyczne zdjęcia

            Agnieszka Włodarczyk i Robert Karaś wzięli ślub. Pokazali romantyczne zdjęcia

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            "Top Model". Natalia nie wygrała programu, ale czuje się zwyciężczynią. "Wcześniej byłam zagubiona"

            "Top Model". Natalia nie wygrała programu, ale czuje się zwyciężczynią. "Wcześniej byłam zagubiona"

            Od pielęgniarki do Miss Polonia. "Transplantacja włosów jest takim moim konikiem"

            Od pielęgniarki do Miss Polonia. "Transplantacja włosów jest takim moim konikiem"

            "Top Model": Sofia Konecka-Menescal była o krok od wygrania. "Tak działa życie"

            "Top Model": Sofia Konecka-Menescal była o krok od wygrania. "Tak działa życie"

            14 kg listów od naszych młodych widzów trafiło do rąk Mikołaja. "Drogie dzieci z Polski, kocham was"

            14 kg listów od naszych młodych widzów trafiło do rąk Mikołaja. "Drogie dzieci z Polski, kocham was"

            "Top Model". Marcin Tyszka szczerze o wygranej Dominika. "Skład finału był bardzo mocny"

            "Top Model". Marcin Tyszka szczerze o wygranej Dominika. "Skład finału był bardzo mocny"

            Ile zapłacimy za zupy i dania świąteczne Magdy Gessler?

            Ile zapłacimy za zupy i dania świąteczne Magdy Gessler?

            Tanie prezenty Mikołajkowe. Czy da się kupić prezent za 30 lub 50 zł w dobie inflacji?

            Tanie prezenty Mikołajkowe. Czy da się kupić prezent za 30 lub 50 zł w dobie inflacji?

            Ile zostało niedziel handlowych do końca roku? Czy w wigilię 2023 zrobimy zakupy?

            Ile zostało niedziel handlowych do końca roku? Czy w wigilię 2023 zrobimy zakupy?

            Dominik zwycięzcą "Top Model". Co planuje w najbliższych miesiącach? "To jedno z moich marzeń"

            Dominik zwycięzcą "Top Model". Co planuje w najbliższych miesiącach? "To jedno z moich marzeń"

            Spektrum autyzmu diagnozowane jest również u dorosłych. Jak wygląda rozpoznanie?

            Spektrum autyzmu diagnozowane jest również u dorosłych. Jak wygląda rozpoznanie?

            Kasia Lins o nowej płycie i muzycznym katharsis. "Nadszedł taki moment, że musiałam powiedzieć dość"

            Kasia Lins o nowej płycie i muzycznym katharsis. "Nadszedł taki moment, że musiałam powiedzieć dość"

            Są jednymi z najpiękniejszych siatkarek na świecie i osiągnęły sukces. "Marzenia warto spełniać"

            Są jednymi z najpiękniejszych siatkarek na świecie i osiągnęły sukces. "Marzenia warto spełniać"

            Dawid Kubacki w szczerym wywiadzie o chorobie żony. "Ściska mi głos w gardle"

            Dawid Kubacki w szczerym wywiadzie o chorobie żony. "Ściska mi głos w gardle"

            Katarzyna Żak wspomina trudne chwile z mężem. "Płakałam"

            Katarzyna Żak wspomina trudne chwile z mężem. "Płakałam"

            "ŚOPW". Aneta Żuchowska pokazała córeczkę. "No urody po mamusi się nie wyprze"

            "ŚOPW". Aneta Żuchowska pokazała córeczkę. "No urody po mamusi się nie wyprze"

            Znana ginekolożka ze Szczecina z 5 zarzutami. Grozi jej więzienie

            Znana ginekolożka ze Szczecina z 5 zarzutami. Grozi jej więzienie

            "ŚOPW". Marek usłyszał od Kornelii "najmocniejsze słowo na świecie". "Nie spodziewałem się tego"

            "ŚOPW". Marek usłyszał od Kornelii "najmocniejsze słowo na świecie". "Nie spodziewałem się tego"

            Lady Gaga dostała suknię z Polski. "Bardzo bym chciała, by w niej wyszła"

            Lady Gaga dostała suknię z Polski. "Bardzo bym chciała, by w niej wyszła"

            Sara James stworzyła duet ze znanym raperem. "Jestem szalenie wdzięczna, że się udało"

            Sara James stworzyła duet ze znanym raperem. "Jestem szalenie wdzięczna, że się udało"

            Promocje, przeceny, wyprzedaże - jak kupować rozsądnie? Eksperci radzą

            Promocje, przeceny, wyprzedaże - jak kupować rozsądnie? Eksperci radzą

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas