Powstanie Warszawskie było największym zrywem narodowowyzwoleńczym II wojny światowej i jednym z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski. Dlatego też warto znać znaczenie i genezę jego poszczególnych symboli. Dowiedz się więcej o Znaku Polski Walczącej, Godzinie "W" i pomniku Małego Powstańca.
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Znak Polski Walczącej
Znak Polski Walczącej, ze względu na swój kształt, nazywany jest również kotwicą. Litera P symbolizuje Polskę, a litera W – walkę. Często znak odczytywany jest również jako samo Powstanie Warszawskie, ale powstał jeszcze przed jego wybuchem. Malowany na murach i ulicach polskich miast w okresie II wojny światowej, wyrażał nadzieję Polaków na wyzwolenie spod niemieckiej okupacji.
Znak Polski Walczącej pojawił się w Warszawie 20 marca 1942 r. Wybrano go spośród 27 propozycji zgłoszonych do konspiracyjnego konkursu, który ogłosiło Biuro Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Przy wyborze stawiano na patriotyczne znaczenie i łatwość wykonania. Jego autorką (lub współautorką) była najprawdopodobniej instruktorka harcerska Anna Smoleńska ps. „Hania”, która studiowała historię sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
Wcześniej niemal identyczny symbol pojawił się w postaci sygnetu Wydawnictwa Polskiego Rudolfa Wegnera, umieszczonego na okładce książki "Polowanie na potwory morskie" z 1927 roku. Na początku niemieckiej okupacji do Ireny Rybotyckiej, córki zmarłego Wegnera, zwrócił się Jerzy Jabłonowski (dawny adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego) i zapytał, czy może użyć kotwicy jako symbolu polskiej walki z okupantem.
Znak bardzo szybko przedostał się na polskie mury i ulice. Kotwice malowane były przez polskie harcerstwo w ramach akcji tzw. małego sabotażu, najczęściej w miejscach dobrze widocznych dla Polaków i Niemców: na murach, ścianach, tablicach ogłoszeniowych, słupach i przystankach tramwajowych. Do malowania używano trudno usuwalnej farby smołowej i różnej wielkości pędzli. Akcja malowania kotwic zaczęła się w Warszawie na przełomie marca i kwietnia 1942 roku.
Do rozpropagowania kotwicy przyczynił się również Jan Bytnar "Rudy". Stworzył szablon i pieczątki ze znakiem kotwicy, a także urządzenie do malowania znaku, zwane "wiecznym piórem". To on namalował znak Polski Walczącej na cokole warszawskiego pomnika Lotnika, który do 1944 r. stał przy placu Unii Lubelskiej, blisko głównej siedziby SS i Gestapo. Dziś na tym pomniku, stojącym już w innym miejscu, znajduje się metalowe odzwierciedlenie kotwicy namalowanej przez "Rudego" w 1943 r.
Znak Polski Walczącej symbolem narodowym
Znak Polski Walczącej na stałe wpisał się do polskiej symboliki narodowej, patriotycznej. Został wkomponowany m.in. w godło Konfederacji Polski Niepodległej. Od 2014 wchodzi w skład oznaki rozpoznawczej Jednostki Wojskowej Komandosów, od 2017 znajduje się w godle i oznakach Wojsk Obrony Terytorialnej.
W czerwcu 2014 Sejm uchwalił ustawę o ochronie Znaku Polski Walczącej. Zgodnie z art. 1 jest symbolem walki Polaków z niemieckim okupantem podczas II wojny światowej, stanowi dobro ogólnonarodowe i podlega ochronie należnej historycznej spuściźnie Rzeczypospolitej Polskiej. Otaczanie znaku szacunkiem stało się prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej, a jego publiczne znieważanie podlega karze grzywny.
Godzina "W" - co oznacza?
Godzina "W" to inaczej moment rozpoczęcia w Warszawie zbrojnego powstania Polaków przeciw Niemcom. Kryptonim oznaczał dokładnie godzinę 17:00 we wtorek 1 sierpnia 1944. Powstanie było częścią narodowowyzwoleńczej akcji "Burza".
Na pamiątkę wybuchu Powstania Warszawskiego co roku w Warszawie (i wielu innych miastach i miasteczkach) 1 sierpnia o godz. 17.00 włączane są syreny. Na minutę ciszy zatrzymuje się wtedy cały ruch – piesi, samochody, autobusy, tramwaje itd. Z kolei pod pomnikiem Gloria Victis na cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach rozpoczynają się wtedy uroczystości rocznicowe. Biorą w nich udział żyjący jeszcze Powstańcy Warszawscy, władze państwowe, wojsko i wielu cywili. Na Kopcu Powstania Warszawskiego odpalany jest płomień pamięci, który płonie nieprzerwanie przez 63 dni - tyle, ile czasu trwała walka Warszawiaków.
Pomnik Małego Powstańca
Pomnik Małego Powstańca znajduje się w Warszawie przy zewnętrznym murze obronnym Starego Miasta na ulicy Podwale. Przedstawia chłopca w mundurze powstańczym, z karabinem i poświęcony jest najmłodszym uczestnikom Powstania Warszawskiego.
Pomnik został zaprojektowany przez Jerzego Jarnuszkiewicza w 1946, który studiował rzeźbiarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i pracował również jako wolontariusz przy odgruzowywaniu miasta. Jarnuszkiewicz za swój projekt otrzymał wyróżnienie w konkursie Związku Polskich Artystów Plastyków na rzeźbę, która upamiętni niedawne powstanie. Pomnik stanął na swoim miejscu ostatecznie 1 października 1983 r. i w tym celu zorganizowano uroczystą zbiórkę harcerską. Został odsłonięty przez harcerza, powstańca warszawskiego Jerzego Świderskiego w towarzystwie setek harcerzy z całej Polski, a także władz miejskich i państwowych.
Sprawdź tegoroczne obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Znani artyści, którzy wzięli udział w Powstaniu Warszawskim: Kwiatkowska, Niemczyk, Łapicki. Kto jeszcze?
- Jak wyglądały śluby w czasie Powstania Warszawskiego? Niezwykłe historie miłosne: "To była przysięga"
- Kobiety powstania warszawskiego z ważnym apelem. "Robiłam zastrzyki igłą wypaloną nad zapałką"
Autor: Diana Ryściuk
Źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego
Źródło zdjęcia głównego: NurPhoto