Coraz więcej uzależnień spowodowanych jest zachowaniami społecznie akceptowanymi, a nie przez substancje psychoaktywne. Nałogi takie noszą nazwę uzależnień behawioralnych. To szeroka grupa uzależnień, a lista zaliczanych tam nałogów stale się powiększa.
Przykładem uzależnień behawioralnych jest pracoholizm, zakupoholizm i uzależnienie od Internetu. Często pozostaje niezauważone w społeczeństwie, ponieważ zwykle nie ma przez dłuższy czas destrukcyjnego wpływu na otoczenie. Leczenie uzależnień behawioralnych polega głównie na psychoterapii, choć niekiedy potrzebne jest także leczenie farmakologiczne.
Problemy natury psychologicznej
Problemy natury psychologicznej
Uzależnienia behawioralne – definicja
Uzależnienie behawioralne, inaczej zwane czynnościowym, to zespół objawów związanych z częstym wykonywaniem czynności, które mają dać uczucie szczęścia, euforii, poprawiać nastrój. Dotyczą one zachowań niezwiązanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych takich jak alkohol czy narkotyki. Problem ten jest coraz szerszy w społeczeństwie, dotyka osób obu płci oraz w różnym wieku. Pojęcie to wprowadził Otto Fenichel w latach 50. XX wieku. Uzależnienia behawioralne należą do grupy zaburzeń nawyków i popędów w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10.
Najczęstsze rodzaje uzależnień behawioralnych to:
- zakupoholizm,
- patologiczny hazard,
- seksoholizm,
- pracoholizm,
- uzależnienie od wykonywania ćwiczeń fizycznych,
- uzależnienie od Internetu,
- objadanie się,
- uzależnienie od mediów społecznościowych,
- uzależnienie od smartfona.
Przyczynami uzależnień behawioralnych mogą być predyspozycje genetyczne, sytuacja życiowa osoby uzależnionej oraz ogólna umiejętność osoby do radzenia sobie z problemami dnia codziennego. Rozwinięciu się uzależnienia behawioralnego sprzyjają konflikty rodzinne, samotność, zaburzenia osobowości, zaburzenia emocjonalne, kryzys psychiczny, poczucie niezrozumienia.
Uzależnienia behawioralne – objawy
Po czym poznać, że osoba cierpi na uzależnienie behawioralne? Uzależniony nie jest w stanie obyć się bez danej czynności przez dłuższy czas, spędza wiele godzin dziennie, by poprawić swój nastrój. Osoba chora odczuwa głód podczas przerwy w podejmowaniu zachowania – zakupoholik odczuwa wewnętrzny przymus pójścia na zakupy, jeśli dłuższy czas tego nie robił, pracoholik bez pracy nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
Człowiek uzależniony nie jest w stanie kontrolować zwykłych, codziennych czynności w sposób zdrowy, przejmują one kontrolę nad tą osobą, zachowanie zaczyna być szkodliwe dla otoczenia i dla samej osoby uzależnionej. Osoba cierpiąca na uzależnienie behawioralne zaniedbuje przez nie relacje z bliskimi i swoje obowiązki. Czynność związana z uzyskaniem uczucia przyjemności jest nadrzędną dla tego człowieka wartością.
Osoba pod wpływem nałogu w okresie odstawiennym, kiedy nie może wykonywać tej czynności, czuje niepokój, lęk, rozdrażnienie. Może stać się agresywna nawet w stosunku do najbliższych. Do tego często dochodzą objawy ze strony ciała, takie jak problemy ze snem, nadmierna potliwość, drżenie rąk, bóle głowy, bóle brzucha.
Powyższym objawom w uzależnieniu behawioralnym towarzyszy zwykle ograniczona świadomość nałogu – pacjent przez dłuższy czas nie jest w stanie przyjąć do siebie, że jest ograniczony przez uzależnienie i że zakupy, seks czy praca zaczynają pełnić dominującą rolę w życiu. Uzależnienie behawioralne jest mechanizmem obronnym, sprawdzającym się podczas funkcjonowania w społeczeństwie. Zmiana nawyku jest często niepożądana przez osobę zaburzoną.
Leczenie uzależnienia behawioralnego – terapia i farmakologia
Podstawą leczenia uzależnień behawioralnych jest psychoterapia uzależnień, zazwyczaj indywidualna, w której bierze udział zintegrowany zespół składający się z lekarza psychiatry, psychoterapeuty oraz psychologa. Celem terapii uzależnienia behawioralnego jest nauka radzenia sobie z destrukcyjnymi zachowaniami, zmiana szkodliwych nawyków oraz umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami. Leczenie trwa wielokrotnie nawet kilkanaście miesięcy.
W leczeniu mogą pomóc grupy uzależnień, które oparte są na 12 krokach opracowanych przez Anonimowych Alkoholików. Oferta jest szeroka, w wielu miastach znaleźć można grupy Anonimowych Seksoholików, Anonimowych Hazardzistów czy też Anonimowych Pracoholików. Zdarza się, że uzależnieniom towarzyszą stany lękowe i depresyjne, włączenie leków w takich przypadkach może wspomóc proces powrotu do zdrowia. Zazwyczaj stosuje się preparaty przeciwdepresyjne. Bibliografia:
J. Mellibruda, Z. Sobolewska, "Wprowadzenie do psychoterapii uzależnienia", Warszawa 2003.
Zobacz także:
- Kombinowanie cechą Polaka? Psycholog: "Uważamy, że inni ludzie nie są godni zaufania"
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Śledzenie eks w sieci po zerwaniu. "Wielu osobom się wydaje, że to im ułatwi sprawę". Jak wygląda prawda?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: gremlin/Getty Images