Przykładem uzależnień behawioralnych jest pracoholizm, zakupoholizm i uzależnienie od Internetu. Często pozostaje niezauważone w społeczeństwie, ponieważ zwykle nie ma przez dłuższy czas destrukcyjnego wpływu na otoczenie. Leczenie uzależnień behawioralnych polega głównie na psychoterapii, choć niekiedy potrzebne jest także leczenie farmakologiczne.
Problemy natury psychologicznej
Uzależnienia behawioralne – definicja
Uzależnienie behawioralne, inaczej zwane czynnościowym, to zespół objawów związanych z częstym wykonywaniem czynności, które mają dać uczucie szczęścia, euforii, poprawiać nastrój. Dotyczą one zachowań niezwiązanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych takich jak alkohol czy narkotyki. Problem ten jest coraz szerszy w społeczeństwie, dotyka osób obu płci oraz w różnym wieku. Pojęcie to wprowadził Otto Fenichel w latach 50. XX wieku. Uzależnienia behawioralne należą do grupy zaburzeń nawyków i popędów w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10.
Najczęstsze rodzaje uzależnień behawioralnych to:
- zakupoholizm,
- patologiczny hazard,
- seksoholizm,
- pracoholizm,
- uzależnienie od wykonywania ćwiczeń fizycznych,
- uzależnienie od Internetu,
- objadanie się,
- uzależnienie od mediów społecznościowych,
- uzależnienie od smartfona.
Przyczynami uzależnień behawioralnych mogą być predyspozycje genetyczne, sytuacja życiowa osoby uzależnionej oraz ogólna umiejętność osoby do radzenia sobie z problemami dnia codziennego. Rozwinięciu się uzależnienia behawioralnego sprzyjają konflikty rodzinne, samotność, zaburzenia osobowości, zaburzenia emocjonalne, kryzys psychiczny, poczucie niezrozumienia.
Uzależnienia behawioralne – objawy
Po czym poznać, że osoba cierpi na uzależnienie behawioralne? Uzależniony nie jest w stanie obyć się bez danej czynności przez dłuższy czas, spędza wiele godzin dziennie, by poprawić swój nastrój. Osoba chora odczuwa głód podczas przerwy w podejmowaniu zachowania – zakupoholik odczuwa wewnętrzny przymus pójścia na zakupy, jeśli dłuższy czas tego nie robił, pracoholik bez pracy nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
Człowiek uzależniony nie jest w stanie kontrolować zwykłych, codziennych czynności w sposób zdrowy, przejmują one kontrolę nad tą osobą, zachowanie zaczyna być szkodliwe dla otoczenia i dla samej osoby uzależnionej. Osoba cierpiąca na uzależnienie behawioralne zaniedbuje przez nie relacje z bliskimi i swoje obowiązki. Czynność związana z uzyskaniem uczucia przyjemności jest nadrzędną dla tego człowieka wartością.
Osoba pod wpływem nałogu w okresie odstawiennym, kiedy nie może wykonywać tej czynności, czuje niepokój, lęk, rozdrażnienie. Może stać się agresywna nawet w stosunku do najbliższych. Do tego często dochodzą objawy ze strony ciała, takie jak problemy ze snem, nadmierna potliwość, drżenie rąk, bóle głowy, bóle brzucha.
Powyższym objawom w uzależnieniu behawioralnym towarzyszy zwykle ograniczona świadomość nałogu – pacjent przez dłuższy czas nie jest w stanie przyjąć do siebie, że jest ograniczony przez uzależnienie i że zakupy, seks czy praca zaczynają pełnić dominującą rolę w życiu. Uzależnienie behawioralne jest mechanizmem obronnym, sprawdzającym się podczas funkcjonowania w społeczeństwie. Zmiana nawyku jest często niepożądana przez osobę zaburzoną.
Leczenie uzależnienia behawioralnego – terapia i farmakologia
Podstawą leczenia uzależnień behawioralnych jest psychoterapia uzależnień, zazwyczaj indywidualna, w której bierze udział zintegrowany zespół składający się z lekarza psychiatry, psychoterapeuty oraz psychologa. Celem terapii uzależnienia behawioralnego jest nauka radzenia sobie z destrukcyjnymi zachowaniami, zmiana szkodliwych nawyków oraz umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami. Leczenie trwa wielokrotnie nawet kilkanaście miesięcy.
W leczeniu mogą pomóc grupy uzależnień, które oparte są na 12 krokach opracowanych przez Anonimowych Alkoholików. Oferta jest szeroka, w wielu miastach znaleźć można grupy Anonimowych Seksoholików, Anonimowych Hazardzistów czy też Anonimowych Pracoholików. Zdarza się, że uzależnieniom towarzyszą stany lękowe i depresyjne, włączenie leków w takich przypadkach może wspomóc proces powrotu do zdrowia. Zazwyczaj stosuje się preparaty przeciwdepresyjne. Bibliografia:
J. Mellibruda, Z. Sobolewska, "Wprowadzenie do psychoterapii uzależnienia", Warszawa 2003.
Zobacz także:
- Kombinowanie cechą Polaka? Psycholog: "Uważamy, że inni ludzie nie są godni zaufania"
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Śledzenie eks w sieci po zerwaniu. "Wielu osobom się wydaje, że to im ułatwi sprawę". Jak wygląda prawda?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: gremlin/Getty Images