Podejmowanie decyzji jest procesem składającym się z wielu etapów, rozróżnia się także wiele jego modeli. Proces podejmowania decyzji ważny jest zarówno w życiu prywatnym i rodzinnym, jak i w biznesie.
Czym jest podejmowanie decyzji?
Teoria podejmowania decyzji mówi, że jest to proces, w którym dokonuje się świadomego wyboru jednego z wariantów – najlepszego rozwiązania. Podejmowanie decyzji w psychologii wiąże się z wieloma zjawiskami i jest bardzo złożone. Aby podjąć decyzję, a zatem dokonać wyboru, potrzebna jest umiejętność wnioskowania, dochodzenia do konkluzji, argumentowania czy rozumowania. Ale to nie wszystko. Istnieją modele podejmowania decyzji, a także etapy, które należy przejść, by podjąć właściwą decyzję. Po drodze występują różnorodne bariery w podejmowaniu decyzji. Przyjrzyjmy się zatem temu zagadnieniu nieco bliżej.
Zobacz wideo: Uzależnienie - kiedy jedna decyzja może zmienić życie
Modele podejmowania decyzji
Można wyróżnić kilka modeli podejmowania decyzji. Najczęściej mówi się o trzech modelach:
- model racjonalny – polega na poszukiwaniu decyzji optymalnej i praktycznej,
- model behawioralny – wyróżnić można tu model ograniczonej racjonalności, który polega na podjęciu decyzji zadowalającej, która spełnia minimum warunków, a także model heurystyczny, w którym dominuje całkowite odejście od racjonalności,
- model podwójnego procesu – to model mieszany, w którym występuje zarówno zorientowanie na racjonalną analizę, jak i na intuicję.
Można też wyróżnić metody podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie: model jednoosobowego aktora, model organizacyjny, model polityczny, a także model kosza na śmieci.
Etapy podejmowania decyzji
Podejmowanie decyzji tylko pozornie wydaje się łatwym procesem. Tak naprawdę jest skomplikowane i składa się z wielu etapów.
Etap 1: zdefiniowanie problemu – zanim decyzja zostanie podjęta, należy najpierw zdefiniować problem. Jest to bardzo ważne, aby go nazwać i zadać sobie najważniejsze pytania – to od nich należy zacząć. Na czym polega problem i co spowodowało konieczność podjęcia decyzji?
Etap 2: określenie celu – każdy próbujący podjąć najsłuszniejszą decyzje, powinien również pomyśleć o celu, który chce osiągnięty. Aby określić cel, można również zadać sobie szereg istotnych pytań, np. co jest celem, jak zmieni się sytuacja, kiedy cel zostanie osiągnięty, a także jakie jest kryterium wyboru?
Etap 3: zbadanie wariantów wyboru – oczywiście na tym etapie nie zna się jeszcze wszystkich możliwości, jednak należy postawić sobie pytanie, jakie są warianty wyboru, czyli spośród czego możemy wybierać i co ogranicza możliwości ich ustalenia.
Etap 4: przewidzenie konsekwencji – bardzo ważne jest, aby przewidzieć wszystkie konsekwencje, bez względu na to, jaki wariant zostanie wybrany. Oznacza to, że należy zastanowić się nad skutkami każdego wariantu.
Etap 5: wybór optymalnego wariantu – dopiero po dokładnym określeniu celu, zbadaniu wariantów i określeniu wszystkich konsekwencji można można dokonać wyboru wariantu. Jeżeli okazuje się, że jest kilka alternatyw, należy przede wszystkim sprawdzić, która z nich najlepiej zrealizuje cel, który jest do osiągnięcia. Warto zdawać sobie sprawę, że analiza taka jest bardzo czasochłonna.
Etap 6: doskonalenie analizy wrażliwości – analiza ta przydaje się, gdy warunki, w jakich podejmujemy decyzję, nie są stabilne (podejmowanie decyzji w warunkach niepewności), a także kiedy chcemy sprawdzić, czy wybrany wariant naprawdę jest skuteczny, czy jednak należy szukać innych możliwości.
Powyższe etapy mogą stać się przydatne zarówno podczas podejmowania decyzji w życiu prywatnym, jak i w procesie podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie.
Uwaga! Podejmowanie decyzji może dotyczyć jednostki, ale również grupy. Zespołowe podejmowanie decyzji polega na dyskusji grupowej podczas bezpośredniego kontaktu.
Proces podejmowania decyzji na przykładzie własnego mieszkania:
- Definiowanie problemu: moja rodzina się powiększa, wynajmuję mieszkanie, za które płacę, a które już wkrótce będzie niewystarczające.
- Określenie celu: powinienem zakupić mieszkanie.
- Zbadanie wariantów wyboru: mam do wyboru mieszkania z rynku wtórnego i pierwotnego. Dostępne są mieszkania w różnych częściach miasta, w różnych cenach.
- Przewidzenie konsekwencji: co stanie się, jeśli zdecyduję się na poszczególne opcje?
- Wybór optymalnego wariantu: wybieram opcję najlepszą i najbezpieczniejszą.
- Dokonanie analizy wrażliwości: czy na pewno jest to najlepszy wybór, uwzględniając zmienne warunki.
Warunki podejmowania decyzji
Aby podjęcie decyzji było możliwe, konieczne jest spełnienie kilku warunków. Bardzo często zdarza się, że pojawiają się bariery w podejmowaniu decyzji – jest to np. strach. Warunki podejmowania decyzji mogą być różne, jednak wymienić można m.in. eliminowanie blokad i barier, analizę sytuacji obecnej oraz przyszłej, a także zgromadzenie potrzebnych zasobów, np. energii, pieniędzy, czasu.
Jak widać, podejmowanie decyzji wcale nie jest łatwe – jest to skomplikowany proces, zwłaszcza jeżeli od podjętej decyzji wiele zależy. Sposoby podejmowania decyzji mogą się nieco różnić, najważniejsze jest jednak to, aby zawsze starać się wybierać opcje optymalne. Problemy z podejmowaniem decyzji mogą pojawić się na każdym etapie, mogą zaistnieć również bariery w podejmowaniu decyzji, jednak nie wolno się poddawać i należy wciąż myśleć o celu.
Zobacz także:
- Sztuka odpuszczania a szczęście. "Umyka nam piękno, które jest w życiu"
- Co to jest déjà vu? Co o nim mówią specjaliści?
- Jak po zdradzie zaufać na nowo? "Ważne jest wybaczenie. Jest ono uwolnieniem od emocjonalnego więzienia"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: iStockphoto