Szacuje się, że około 10 milionów Polaków cierpi na pewnego rodzaju zaburzenia osobowości. Mogą mieć one mniejsze lub większe nasilenie. Czasami cechy świadczące o zaburzeniach są tak dyskretne, że otoczenie kwalifikuje je jedynie jako "dziwactwa" danej osoby lub określa ją mianem "outsidera". Czasem jednak objawy przybierają takie nasilenie, że w zasadzie uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Jednym z częstszych zmian osobowościowych jest osobowość paranoiczna, która czasami określana jest również mianem osobowości paranoidalnej. Główną cechą osoby z takimi zaburzeniami jest przede wszystkim nadmierna, nieuzasadniona podejrzliwość wobec otoczenia oraz nasilona wrażliwość na krytykę ze środowiska.
Problemy natury psychologicznej
Osobowość paranoiczna i jej przyczyny
Zaburzenia osobowości są schorzeniami z grupy chorób psychiatrycznych. Szacuje się, że częstość występowania tego zaburzenia to około 0,5-2,5 proc. ogólnej populacji. Etiologia schorzeń i zaburzeń psychiatrycznych jest bardzo skomplikowana i nie można wyodrębnić jednego odpowiedzialnego czynnika. Udowodnione znaczenie w patogenezie zaburzeń paranoidalnych mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Nie udało się do tej pory wyselekcjonować jednego genu odpowiedzialnego za rozwój osobowości paranoicznej, jednakże wiadomo, że jeśli takie zaburzenia występowały rodzinnie, bądź ktoś w rodzinie chorował na schizofrenię istnieje większe ryzyko rozwoju cech osobowości paranoicznej. Ponadto zwraca się uwagę na czynniki środowiskowe i wszelkie nieprawidłowości, które mogły zaistnieć w okresie dziecięcym i młodzieńczym. Do najistotniejszych należy stosowanie przemocy wobec dziecka czy bycie szykanowanym i prześladowanym przez rówieśników.
Objawy zaburzeń paranoidalnych
Rozwój paranoidalnych zaburzeń osobowości zazwyczaj ma miejsce u osób młodych. Są to z reguły osoby między 25.-30. rokiem życia. Główną cechą paranoicznej osobowości jest nadmierna podejrzliwość wobec otoczenia. Każdy z nas czasami bywa podejrzliwy, zwłaszcza w stosunku do osób obcych, jednakże w przypadku osobowości paranoidalnej cechy te są na tyle wyraźne, że zaburzają możliwość normalnego funkcjonowania. Ponadto, podejrzliwość i przeświadczenie o chęci wykorzystania danej osoby przez otoczenie dotyczy także osób najbliższych (rodziny, partnerów) i nie ma ona realnego uzasadnienia. Pacjent z osobowością paranoiczną jest przekonany, że inne osoby chcą mu zaszkodzić, co przekłada się na jego ciągłe poczucie frustracji. Przez to chory jest zamknięty w sobie, stara się unikać kontaktów z ludźmi. Unika w rozmowach tematów związanych z jego osobą i jego problemami, bojąc się, że jeśli "się odsłoni", nawet przed partnerem, zostanie to wykorzystane przeciwko niemu. W związku z tym, osoba z zaburzeniami paranoicznymi łatwo "przekreśla" osoby ze swojego otoczenia, jeśli tylko pojawi się u niej cień podejrzenia, że dany osobnik chce ją oszukać lub, że dana osoba jest w stosunku co do niego nielojalna. Kolejną cechą charakterystyczną osobowości paranoicznych jest bardzo duża wrażliwość i nieodporność na krytykę ze strony otoczenia. Nawet zwykłe, nieszkodliwe zwrócenie uwagi może osobie z osobowością paranoiczną zapaść na długo w pamięć. Chory wówczas skrupulatnie i przez długi okres czasu analizuje sytuację, próbując się z nią jakoś uporać. Takie zachowanie skłania również pacjenta często do nadmiernej, nieuzasadnionej walki o swoje racje i prawa. W związku z tymi cechami, zwłaszcza jeśli ich natężenie jest znaczne, funkcjonowanie chorego w społeczeństwie jest znacznie utrudnione. Ciągłe rozmyślanie nad tym, jak inni próbują go oszukać i wykorzystać, potrafi całkowicie zdominować życie pacjenta. Czasami prowadzi to do jego izolacji nawet od najbliższej rodziny i przyjaciół.
Osobowość paranoiczna – diagnostyka
Zaburzenia osobowości mogą być zdiagnozowane jedynie przez lekarza psychiatrę. Zwykle po pomoc zgłasza się rodzina, gdyż sam chory jest przekonany, iż jego myślenie jest właściwe i nic mu nie dolega. Lekarz psychiatra stawia swoją diagnozę na podstawie wywiadu z chorym i jego rodziną i określeniu charakterystycznego problemu i zniekształceń rzeczywistości lub urojeń paranoidalnych. Jako narzędzie dodatkowe służą mu specjalistyczne testy psychiatryczne.
Leczenie urojeń paranoicznych
Jak postępować z osobowością paranoiczną? Leczenie tych zaburzeń jest możliwe, jednakże zwykle bywa długotrwałe i trudne. Podstawową metodą leczenia są różnego rodzaju psychoterapie. Pierwszym krokiem jest przekonanie chorego, iż ma on problem, wówczas można rozpocząć pracę nad zmianą cech charakterystycznych dla osobowości paranoicznej. Podstawowe znaczenie ma zbudowanie bliskiej więzi między leczonym a psychoterapeutą. Zaufanie jednej osobie i brak prób wykorzystania sekretów ujawnionych przez chorego, może stać się początkiem rozwijania zaufania wobec innych osób.
Zobacz także:
- Rak pęcherza moczowego czterokrotnie częściej dotyka mężczyzn. Jakie daje objawy?
- Jaka ilość kawy korzystnie wpływa na nasze serce? Badacze znają odpowiedź
- Kurs pierwszej pomocy z mistrzami Polski w ratownictwie medycznym. "Nie wystarczy zadzwonić na numer alarmowy"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: KatarzynaBialasiewicz/GettyImages