Lęk przestrzeni, czyli agorafobia, to stosunkowo często pojawiające się zaburzenie nerwowe. Osoby cierpiące na agorafobię odczuwają paniczny lęk przed otwartymi przestrzeniami, np. w górach, a także miejscami publicznymi oraz dużymi skupiskami ludzi, np. w supermarkecie. W przypadku tego zaburzenia często pojawia się obawa przed publicznym upokorzeniem.
Agorafobia to niekontrolowany i niepohamowany lęk, który ma charakter napadowy. W dłuższej perspektywie lęk przestrzeni może doprowadzić do powstania fobii społecznej i ogólnej niechęci do ludzi. Agorafobia dotyka około 3–5 proc. populacji i częściej rozwija się u kobiet niż u mężczyzn.
Problemy natury psychologicznej
Lęk przestrzeni – objawy
Do głównych objawów agorafobii możemy zakwalifikować:
- przyspieszenie rytmu oddechowego oraz tętna,
- wzrost ciśnienia krwi,
- biegunkę,
- nadmierne pocenie się,
- drżenie rąk,
- tak zwane "miękkie nogi",
- kołatanie serca,
- hiperwentylację, ból w klatce piersiowej, duszności,
- lęk antycypacyjny związany z samą myślą o wyjściu z domu,
- lęk przestrzeni w górach, supermarketach, w kolejce do kasy, autobusie itp.,
- lęk przed śmiercią i utratą zdrowia,
- uzależnienie od alkoholu lub innych środków jako metoda ucieczki przed lękiem.
Symptomy agorafobii pojawiają się nagle i są podobne do ataku paniki wynikającego z choroby nerwowej. Lęk przestrzeni utrudnia codzienne funkcjonowanie, spotykanie się z ludźmi, znalezienie zatrudnienia, a tym samym u osób cierpiących na to zaburzenie może pojawić się bierność zawodowa. W tym miejscu należy dodać, że nie każdy lęk przestrzeni to agorafobia, ponieważ w niektórych sytuacjach pojawienie się lęku jest zupełnie naturalne. Pacjenci odczuwający lęk przestrzeni w górach nie powinni wybierać się samotnie na wycieczki – zaleca się unikanie górskich wędrówek aż do momentu wyleczenia. W przypadku lęku przestrzeni w górach u pacjentów dodatkowo może pojawiać się lęk wysokości oraz strach przed zwierzętami górskimi i lawinami.
Przyczyny lęku przestrzeni
Główną przyczyną lęku przestrzeni są traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, związane z nieprzyjemnymi emocjami. Dziecko, które zgubiło się w tłumie w supermarkecie, może odczuwać lęk przestrzeni we wszystkich sklepach. Z kolei osoba, która nie mogła znaleźć odpowiedniej ścieżki na wycieczce górskiej, może odczuwać lęk przestrzeni w górach. Przyczyną lęku może być także wypadek bliskich lub ich śmierć. Oprócz własnych doświadczeń na pojawienie się agorafobii mogą wpływać informacje płynące z mediów, dotyczące wypadków w otwartych przestrzeniach. Lęk przestrzeni może być także spowodowany osobowością paranoiczną oraz innymi fobiami, depresją czy zaburzeniami nerwicowymi.
Sposoby leczenia lęku przestrzeni
Leczenie pacjentów z lękiem przestrzeni jest trudnym zadaniem, ponieważ osoby cierpiące na to zaburzenie nie chcą wyjść z domu i obawiają się kontaktu ze specjalistą. W takim przypadku pierwsze spotkania terapeutyczne mogą odbywać się w domu. Zwykle rodzina lub osoby bliskie pacjentowi starają się namówić chorego na wizytę w poradni zdrowia psychicznego lub w gabinecie prywatnym psychoterapeuty.
Chory, który nie chce zdecydować się na opuszczenie domu, może otrzymać od psychiatry leki uspokajające i przeciwdepresyjne. Jednak największe znaczenie w przypadku agorafobii ma terapia poznawczo-behawioralna, której podstawą jest zmiana schematów poznawczych pacjenta.
Do głównych metod stosowanych w trakcie psychoterapii poznawczo-behawioralnej w przypadku leczenia lęku przestrzeni można zakwalifikować:
- systematyczną desensytyzację, czyli odwrażliwianie, które polega na ustaleniu hierarchii bodźców: od najsłabszych (np. zdjęcia tłumu) do najsilniejszych (np. przebywania w ogromnym supermarkecie); pacjent w kolejnych krokach zostaje wystawiony na działanie tych bodźców. Zdaniem psychologów mózg człowieka przyzwyczaja się do silnych bodźców i napięć emocjonalnych i dzięki temu pacjenci mogą pokonać lęk przestrzeni,
- wirtualna rzeczywistość, która jest metodą bezpieczną i bardzo dobrą na początek terapii, ponieważ pacjent nie styka się w świecie z rzeczywistymi bodźcami, tylko w sposób wirtualny, za pomocą okularów VR,
- modelowanie, które polega na znalezieniu modela (osoby podobnej do pacjenta pod względem wieku, płci czy cech osobowości), którego chory ma obserwować, gdy ten przebywa w otwartej przestrzeni, a następnie naśladować go,
- relaksacja,
- trening umiejętności poznawczych,
- medytacja,
- psychoedukacja, czyli zrozumienie przyczyn i skutków schorzenia.
W cięższych, bardziej zaawansowanych przypadkach agorafobii konieczne jest połączenie psychoterapii z leczeniem farmakologicznym, a nawet włączenie hipnozy lub leczenia psychiatrycznego. Lęk przestrzeni w większości przypadków jest możliwy do zwalczenia, wymaga jednak pracy pacjenta i współdziałania z psychoterapuetą.
Zobacz także:
- Medytacja z oddechem krok po kroku. "W ciele i umyśle dzieje się coś niezwykłego"
- Agnieszka Maciąg radzi, jak odnaleźć szczęście w codzienności. "Dobrostan to nie jest stan posiadania, ale stan świadomości"
- Skłonność do czarno-białego myślenia. "Teraz jest to zdecydowanie bardziej skomplikowane. Często ulegamy manipulacji"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: oxygen/Getty Images