Fatum - co to znaczy? Definicja i motyw w kulturze

Aktualnie czytasz: Fatum - co to znaczy? Definicja i motyw w kulturze
Źródło: sdominick/Getty Images
Kiedy w życiu zdarzają się trudne sytuacje, nieszczęścia i wypadki, często określa się to mianem "fatum". Fatum nie kojarzy się nam dobrze. Ale czym właściwie ono jest i skąd się wzięło?

Pojęcie fatum znane jest od najdawniejszych czasów i oznacza nieuchronny i nieodwracalny los. Najczęściej fatum kojarzone jest wyłącznie z trudnymi, a nawet dramatycznymi sytuacjami w życiu – z wypadkami, nieszczęściami, śmiercią. Osoby borykające się z wieloma życiowymi problemami często mówią: "Chyba ciąży nade mną jakieś fatum". Co to jest fatum i jaka jest nasza wiedza na jego temat?

Fatum – co to takiego?

W "Słowniku języka polskiego PWN" można znaleźć następujące znaczenia słowa "fatum": "Siła wyznaczająca bieg wydarzeń" lub "Zły los". Definicja słowa fatum jest bardzo konkretna. Jednak skąd w ogóle się ono wzięło? Motyw fatum znany jest przede wszystkim z mitologii rzymskiej, w której Fatum było personifikacją nieuchronnego losu. To Fatum decydowało o losie człowieka i było absolutnie nieodwracalne. Często utożsamiano je również z wolą bogów, na którą - po pierwsze - nikt nie miał żadnego wpływu, a po drugie - nie podlegała zmianie. Fatum, a więc nieodwracalny los, nigdy nie było oznaką czegoś dobrego – zawsze pchało w zgubnym kierunku – do klęski i tragedii.

Fatum można zastąpić różnymi wyrazami bliskoznacznymi: konieczność, nieszczęście, przeznaczenia, dola, predestynacja.

Motyw fatum w mitologiach rzymskiej i greckiej

W mitologii rzymskiej Fatum to jedno z wielu bóstw odpowiedzialne za przeznaczenie, a także personifikacja losu i przeznaczenia. Warto jednak zaznaczyć, że początkowo nie było ono kojarzone wyłącznie ze złym losem. Fatum identyfikowano z Mojrami czy Parkami, ale głównie z rzymską boginią Necessitas – Koniecznością. Bardzo często przedstawiana jest ona jako ta, która kroczy przed Fortuną. Niezwykle łatwo ją rozpoznać po atrybutach – w jej rękach znajdują się kliny, gwoździe i klamry, a więc symbole konieczności.

Greckie fatum utożsamiano przede wszystkim z Ananke (stgr. "potrzeba") – boginią przeznaczenia. Była ona córką Hydrosa i Gai, bóstwem "pierwotnym", uosobieniem konieczności, nieuchronności, a także dużej siły, która zniewalała. To ona doprowadzała do tragedii i do konieczności podporządkowania się przeznaczeniu.

Fatum bardzo konkretnie przejawia się w tragedii greckiej – niewinny człowiek ponosi karę i nie jest w stanie odwrócić losu. Tragiczność postaci polega na tym, że jakąkolwiek podejmie decyzję, na cokolwiek się zdecyduje, jej los i tak jest już przesądzony i zmierza ku temu, co nieuchronne i zaplanowane. Wystarczy przypomnieć sobie postać Edypa – od nieszczęsnego losu próbowali uwolnić go rodzice, pozostawiając chłopca w górach na śmierć, próbował uwolnić się od niego sam Edyp. Nic jednak nie mogło pomóc – fatum, los, przeznaczenie były silniejsze.

Fata i Fatus

Od słowa "fatum" pochodzą prawdopodobnie również dwa inne bóstwa: Fata – opiekująca się losem kobiet oraz Fatus opiekujący się mężczyznami. Fata znana jest przede wszystkim w kulturze ludów romańskich. Najprawdopodobniej postać ta była pierwowzorem "wróżek". Fata traktowana była również jako odpowiednik Junony – bóstwa opiekującego się kobietami, zwłaszcza w czasie porodu. Z kolei Fatus to personifikacja losu indywidualnego. Fatus czuwał nad losem mężczyzn, opiekował się nimi.

Fatum w filozofii

Fatum było obecne nie tylko w religiach i wierzeniach. Znano je również w filozofii. Fatum określane było jako siła, która kierowała biegiem zdarzeń – osoba, którą kierowało fatum nie była w stanie mieć władzy nad swoim życiem, wszystko zostało już ustalone i zmierzało ku - najczęściej - tragicznemu końcowi.

Fatum dziś

Chociaż dziś nie utożsamiamy fatum z żadnym bóstwem, to jednak jest ono obecne w naszym życiu i w naszej kulturze. Najczęściej fatum łączone jest z przeznaczeniem, a nawet z magią. Przez lata stworzono wiele koncepcji, według których los człowieka jest z góry przesądzony – zupełnie naturalnym stało się więc to, że wiele osób chciało swój los poznać. To z kolei w dużej mierze przyczyniło się do rozpowszechnienia wróżb, astrologii, jasnowidztwa i prorokowania, a także do magii, która miała próbować odwrócić nieuchronny los.

O ile dzisiaj większość ludzi nie wierzy w magię i nieuchronność losu, to mimo wszystko fatum jest mocno zakorzenione w naszej kulturze i często posługujemy się tym terminem, nawet nie zwracając na to szczególnej uwagi. Czy fatum faktycznie istnieje? Czy nasz los jest z góry przesądzony? A może jednak to my sami jesteśmy odpowiedzialni za swoje życie i za wszystko, co się w nim wydarza? Spór o to trwa od wieków...

Zobacz także:

Autor: Adrian Adamczyk

podziel się:

Pozostałe wiadomości

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Pomyśl, zanim udostępnisz zdjęcia swojego dziecka

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Takiego programu dawno nie było. W pracy stawi się wyjątkowy skład prowadzących

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Upiekłam fit "sernik" Anny Lewandowskiej. Bez glutenu, bez laktozy... bez smaku?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Quiz. Sprawdź, co wiesz o wielkanocnych potrawach?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Żurek i barszcz biały - czym się różnią te wielkanocne zupy?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Wielkanoc z Dzień Dobry TVN. Jakie świąteczne niespodzianki czekają widzów?

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Rebel Wilson straciła dziewictwo w wieku 35 lat. "Ludzie mogą poczekać, aż będą gotowi"

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
Materiał promocyjny

Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Wysyłają gościom wirtualne zaproszenia na ślub. Czy to dobry pomysł?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

"Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
Materiał promocyjny

Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Tuż po porodzie otrzymała od matki niestosowny prezent

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
Materiał promocyjny

10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
Materiał promocyjny

Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

"Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
Materiał promocyjny

Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
Materiał promocyjny

Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
Materiał promocyjny

Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

"Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

"Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
Materiał promocyjny

Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
Materiał promocyjny

Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
Materiał promocyjny

E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"