- Około 9. roku życia następuje pierwszy zwrot, w mózgu dziecka zachodzą zmiany strukturalne, które zapoczątkowują okres dojrzewania trwający przeciętnie do aż 32. roku życia.
- Te "epoki" stanowią istotne tło, które pomaga zrozumieć, w jakich dziedzinach nasz mózg może osiągać najlepsze wyniki, a w jakich może mieć ograniczenia.
- Badacze zestawili ze sobą wyniki badań mózgów 3802 osób – od noworodków po dziewięćdziesięciolatków – wykorzystując bazę danych obejmującą skany uzyskane za pomocą rezonansu magnetycznego.
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Epoki rozwoju ludzkiego mózgu
Cztery znaczące punkty zwrotne w rozwoju ludzkiego mózgu przypadają na wiek 9, 32, 66 i 83 lat. Daje to pięć głównych "epok" rozwojowych mózgu na przestrzeni całego życia – uważają neurolodzy z University of Cambridge (W. Brytania). W każdej z tych epok mózg się przeorganizowuje, wspierając tym samym różne fazy rozwojowe człowieka.
Naukowcy porównali mózgi 3802 osób, od niemowląt do dziewięćdziesięciolatków, korzystając z bazy danych zawierającej skany wykonane rezonansem magnetycznym.
Struktura dziecięcego mózgu zmienia się w wieku ok. 9 lat i przechodzi do fazy dojrzewania, która trwa przeciętnie do 32. roku życia. We wczesnych latach 30. następuje rekonfiguracja do wieku dojrzałego. Jest to najdłuższa faza, trwająca ponad trzy dekady. Trzeci punkt zwrotny, w wieku ok. 66 lat, oznacza w architekturze mózgu początek fazy „wczesnego starzenia się”. W końcu przychodzi ostatni etap, w wieku ok. 83 lat, czyli "późne starzenie się".
- Wiemy, że "okablowanie" mózgu jest kluczowe dla naszego rozwoju, brakuje nam jednak szerszego obrazu, jak i dlaczego zmienia się to na przestrzeni naszego życia - wyjaśnia prowadząca badania dr Alexa Mousley, cytowana w informacji prasowej. Jak dodaje, te badania jako pierwsze identyfikują główne fazy dotyczące połączeń mózgowych na przestrzeni ludzkiego życia.
- Te "epoki" dostarczają ważnego kontekstu dla zrozumienia, w czym nasz mózg może być najlepszy lub, wręcz przeciwnie, najsłabszy w każdej z tych faz. Pozwala zrozumieć, dlaczego niektóre mózgi rozwijają się odmiennie w kluczowych momentach życia, a może to być kwestia na przykład trudności w uczeniu się w dzieciństwie czy demencji w późnym wieku - tłumaczy naukowczyni.
Pierwsza "epoka" rozwoju mózgu
Od niemowlęctwa przez dzieciństwo nasz mózg charakteryzuje się "sieciową konsolidacją", jako że mnogość synaps (połączeń między neuronami) wynika z ich nadprodukcji we wczesnym dzieciństwie, po czym spada i zostają tylko te najbardziej aktywne. Dzieje się to do dziewiątego roku życia. W tym czasie przyrasta gwałtownie substancja szara i biała, grubość kory mózgowej osiąga szczyt, stabilizują się też pofałdowania kory mózgowej. Do dziewiątego roku życia mózg dokonuje skoku w rozwoju zdolności poznawczych, jak również wzrasta ryzyko zaburzeń umysłowych.
Pierwszy zwrot w rozwoju mózgu - druga "epoka"
W drugiej "epoce", w erze dojrzewania, przybywa substancji białej, porządkuje się organizacja połączeń mózgowych i komunikacja między komórkami nerwowymi. Mózg lepiej komunikuje się zarówno w obrębie określonych obszarów, jak również jako całość, co przekłada się na efektywność. Wczesne lata trzydzieste to najbardziej wyrazisty punkt zwrotny w "topologii" mózgu.
Drugi zwrot w rozwoju mózgu - trzecia "epoka"
W wieku ok. 32 lat zaczyna się najdłuższa era w rozwoju mózgu, kiedy to następuje stabilizacja w zakresie architektury mózgu, jak również w rozwoju inteligencji i osobowości. Daje się także zauważyć rosnąca "segregacja", obszary mózgu stopniowo się oddzielają wzajemnie od siebie.
Trzeci zwrot w rozwoju mózgu - czwarta "epoka"
Punkt zwrotny w wieku 66 lat jest łagodniejszy i nie widać w tym wypadku żadnej znaczącej zmiany strukturalnej.
- Dane sugerują, że stopniowa reorganizacja sieci mózgowych osiąga swoją kulminację w połowie lat 60. – podkreśla dr Alexa Mousley. Jak dodaje, związane to jest prawdopodobnie ze starzeniem, spada gęstość połączeń, jako że substancja biała zaczyna się degenerować.
- W tym wieku ludzie doświadczają różnych dolegliwości, które wpływają na mózg, takich jak nadciśnienie - opisuje badaczka.
Czwarty zwrot w rozwoju mózgu - piąta "epoka"
Ostatni punkt zwrotny następuje w wieku ok. 83 lat. Gęstość połączeń między obszarami mózgu dalej się zmniejsza. Naukowcy mówią o przejściu od tego, co globalne, do tego co lokalne w mózgu. Pewne obszary mózgu pracują gorzej, inne zaś to kompensują.
Zobacz także:
- Naukowcy przyjrzeli się mózgom samotnych nastolatków. Wnioski są niepokojące
- Ruch poprawia działanie mózgu. "Nasze mięśnie nie są same z siebie zbyt mądre"
- Tak działa mózg. Jak zrozumieć "chemię", która rządzi naszym samopoczuciem?
Autor: TS/krx/ zan/
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Andrew Brookes/Getty Images