Jan Bułhak to prawdziwa legenda polskiej fotografii. Był wybitnym fotografem, ale także teoretykiem, próbującym znaleźć odpowiedź na pytania: czym jest fotografia, w jaki sposób należy ją interpretować i jaką rolę powinna spełniać w życiu. Wśród jego licznych publikacji teoretycznych największą sławę zdobyła wydana w Wilnie praca z 1936 roku pt.: "Estetyka Światła. Zasady Fotografiki".
Hobby
Jan Bułhak – fotograf, teoretyk, krytyk i "ojciec polskiej fotografii"
Bułhak wyróżniał się wyjątkowo nowoczesnymi, jak na swoje czasy, poglądami. Podkreślał, że rolą artysty jest działanie dla wspólnego dobra społeczeństwa. Fotografia przez pierwszy okres swojego istnienia traktowana była jako bezpośrednie odwzorowanie rzeczywistości. Przez lata nie była uznawana za sztukę, lecz czystą rejestrację. Jan Bułhak w swoich postulatach domagał się uznania fotografii jako dziedziny rządzącej się tymi samymi regułami, co malarstwo. "Odbitka fotograficzna (...) powinna być skomponowana podług zasad estetycznych właściwych sztukom plastycznym" - pisał.
Fotografika Jana Bułhaka
Jan Bułhak, jako przedstawiciel tradycji piktorialnej, nie raz udowodnił światu, że fotografia jest sztuką i to na najwyższym poziomie. Niektórzy twierdzą, że Bułhak używał aparatu jak artysta pędzla, w pełni kontrolując efekt końcowy zdjęcia. Znany jest z wielu wspaniałych fotogramów oraz charakterystycznej estetyki, tzw. estetyka bułhakowska.
Artysta rozpoczął twórczość fotograficzną około 1905 roku. Jak zaczęła się jego przygoda z fotografią? W 1905 roku, kiedy jeszcze był studentem filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim, dostał w prezencie od żony pierwszy aparat fotograficzny. Zaczął fotografować, na początku amatorsko, jednak z czasem, dzięki namowom przyjaciela - malarza Ferdynanda Ruszczyca, zaczął na poważnie myśleć o zdjęciach. W 1912 roku uczył się sztuki fotografowania w Dreźnie u Hugona Erfurtha - znanego niemieckiego portrecisty. W końcu fotografia stała się jego głównym zajęciem.
Pierwszy ważny cykl Bułhaka w manierze piktorializmu, czyli w wielkim przywiązaniu do estetyki, nastroju i malarskości, powstał w latach 1912 – 1919 w Wilnie. Pracownia fotografika mieściła się także w tym mieście. Z resztą miasta ujęte w iście malarskim stylu z charakterystycznymi szarościami to jeden z ulubionych tematów artysty. W późniejszych latach sfotografował również Warszawę, Kraków, Grodno, Zamość, Lublin, Kazimierz. Jan Bułhak jest autorem 158 albumów poświęconych miastom i regionom II Rzeczypospolitej. Artysta był współzałożycielem powstałego po wojnie Związku Polskich Artystów Fotografów, zrzeszającego elitę fotografów, uznanych artystów w naszym kraju. To właśnie Jan Bułhak otrzymał legitymację członkowską ZPAF o numerze 1. Wraz z synem poświęcił się fotografii spustoszenia w polskich miastach, jakie poczyniła wojna.
Pracownia fotografika w płomieniach
Historia negatywów Jana Bułhaka kończy się dość tragicznie - duża część dorobku artysty spłonęła wraz z całą jego wileńską pracownią w czasie II wojny światowej. Opowieść o Bułhaku nie zakończyła się jednak w dniu, w którym spłonął jego materialny dorobek artystyczny. Do dziś przetrwała jego myśl, wizja fotografii, która może mieć znaczenie "patriotyczne". Jan Bułhak był zaangażowany w nauczanie i propagowanie tworzenia "fotografii ojczystej", wychwalającej uroki kraju, ojczyzny. W końcu to Jan Bułhak jest autorem terminu "fotografika", które miało określać zdjęcia, mogące konkurować z grafiką czy malarstwem.
Fotograf a fotografik
Fotografika to termin utworzony przez Jana Bułhaka w latach 20. XX wieku. Wyraz fotografika powstał z potrzeby odróżnienia fotografów-artystów od fotografów-rzemieślników. Fotografik to artysta, który poza samym rejestrowaniem rzeczywistości na materiale światłoczułym, wnosi do fotografii swoje przesłanie i interpretację, artystyczną wizję. Słowo fotografika powstało z połączenia dwóch słów: "fotografia" i "grafika". Co ciekawe, słowo to funkcjonuje wyłącznie w języku polskim (choć niektórzy próbują tłumaczyć termin ten na "photografika").
Fotografika to termin wciąż żywy. Do dzisiaj posługuje się nim w swojej nazwie elitarny Związek Polskich Artystów Fotografików. Terminu fotografika używa się dość często zamiennie z określeniem artysta fotograf. Słowo fotografika budzi do dzisiejszego dnia pewne kontrowersje, ze względu na brak wyraźnych kryteriów wskazujących, jak odróżnić fotografa od fotografika. Niektórzy znawcy dziedziny postulują używanie pojęcia fotografik jako określenie fotografa tworzącego w stylistyce piktorializmu.
Jan Bułhak zmarł 4 lutego 1950 roku w Giżycku podczas wyjazdu fotograficznego. Pozostały jednak jego liczne publikacje dotyczące fotografii krajobrazowej oraz estetyki czy techniki fotograficznej. Jego najbardziej znane dzieła teoretyczne to: "Fotografika. Zarys fotografii artystycznej", "Estetyka światła. Zasady fotografiki" oraz publikacja "Fotografia ojczysta. Rzecz o uspołecznieniu fotografii". Ze względu na swój dorobek w dziedzinie fotografii, przez wielu znawców Jan Bułhak nazywany jest nie fotografem, lecz właśnie fotografikiem.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Nadchodzi era lotów kosmicznych dla wszystkich. Ile kosztuje taka wyprawa?
- Pasjonat "Samych swoich" doprowadził do niezwykłego spotkania. "Były łzy i wzruszenie"
- Niezwykłość płyt winylowych. "Ten dźwięk jest bardziej miękki"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: SEAN GLADWELL/Getty Images