Efekt Lucyfera – co to jest i czym się charakteryzuje?

Efekt Lucyfera to teoria, która zakłada, że człowiek z gruntu dobry może zacząć czynić zło tylko przez środowisko, w jakim się znalazł. Teorię tę niestety potwierdza wiele przykładów z realnego świata.

Twórcą tej teorii jest amerykański psycholog Philip Zimbardo, a do jej stworzenia zainspirowały go wydarzenia, które miały miejsce na Uniwersytecie Stanforda w 1971 roku. Wtedy Zimbardo postanowił bowiem przeprowadzić słynny eksperyment, który do dziś znany jest pod nazwą eksperymentu więziennego.

Eksperyment więzienny – narodziny efektu Lucyfera

Czego dotyczył eksperyment Zimbardo? Otóż jego celem było zbadanie efektów psychologicznych symulacji życia więziennego. W tym celu Zimbardo zrekrutował 18 studentów Uniwersytetu Stanforda. Nie mogli oni mieć żadnych konfliktów z prawem w przeszłości oraz być w dobrej kondycji psychofizycznej.

Symulację więzienia stworzono w piwnicy uniwersytetu, a uczestników podzielono na dwie grupy po 9 osób, z których jedna stanowiła więźniów, a druga strażników. Dobór obu grup był całkowicie losowy. Efekt przeszedł najśmielsze oczekiwania autora eksperymentu, ale nie w kontekście efektów psychologicznych przebywania w więzieniu, a tego, jak człowiek bardzo szybko może zacząć zachowywać się w sposób okrutny, wręcz bestialski. W ten sposób narodził się efekt Lucyfera.

Przebieg eksperymentu więziennego z efektem Lucyfera

Strażnicy zostali dokładnie poinstruowani, jak mają się zachowywać. Ich zadaniem było pozbawienie więźniów podstawowych praw oraz prywatności. Na tej podstawie Zimbardo chciał sprawdzić, jak zareagują osoby potraktowane w ten sposób. Obowiązywał zakaz używania jakiejkolwiek przemocy. Ponadto strażnicy uzyskali informację, że w momencie ucieczki więźniów eksperyment zostanie przerwany. Więźniowie natomiast wiedzieli, że będą otrzymywali minimalne racje żywnościowe, a ich swobody zostaną ograniczone.

W pierwszych dniach eksperymentu więźniowie nie traktowali strażników poważnie, szydzili z nich i manifestowali swoją niezależność. To bardzo irytowało strażników, którzy z dnia na dzień zachowywali się coraz bardziej agresywnie. W ramach kar za różnego rodzaju przewinienia zmuszali więźniów do robienia pompek, zabraniali wychodzić do toalety, po 22 więźniowie korzystali w celach z wiader, których nie pozwalano im opróżniać.

W kolejnych dniach dochodziły takie kary jak czyszczenie toalety gołymi rękami czy wielogodzinne ćwiczenia fizyczne. Eksperyment zakończony został już szóstego dnia, kiedy strażnicy zaczęli dopuszczać się czynów, które upokarzały więźniów, m.in. zmuszali ich do symulowania stosunków homoseksualnych. Natychmiast po zakończeniu eksperymentu Zimbardo rozpoczął opracowywanie teorii efektu Lucyfera.

Teoria efektu Lucyfera

Podstawowym wnioskiem z eksperymentu stanfordzkiego było to, że ludzie zdrowi psychicznie pod wpływem presji środowiska mogą zachowywać się w sposób okrutny, czasem wręcz wynaturzony. Co takimi osobami kieruje?

Otóż strażnicy w eksperymencie stanfordzkim nie zachowywali się w sposób identyczny. Część z nich była surowa, ale sprawiedliwa. Druga grupa starała się nie krzywdzić więźniów, a nawet wyświadczała im drobne przysługi. Ostatnia grupa ewidentnie czerpała przyjemność ze swoich sadystycznych zachowań. Wszystkie grupy strażników łączyło jedno – nie odmawiali wykonania żadnego rozkazu. I właśnie uleganie nakazom autorytetu jest jedną z podstaw efektu Lucyfera.

Tym autorytetem może być osoba fizyczna, ale też mogą nim być normy obowiązujące w danej grupie. W takiej sytuacji ludziom łatwiej jest zachowywać się w sposób okrutny, czy to ze względu na potrzebę akceptacji, czy przyjemność, którą czerpią z tego zachowania.

Abu Ghraib – prawdziwy obraz efekt Lucyfera

Niestety efekt Lucyfera obserwować można nie tylko w naukowym laboratorium, lecz także codziennym życiu. Jednym z najbardziej jaskrawych przykładów będzie zachowanie okupantów niemieckich w czasie II wojny światowej. Ludzie, którzy przed wojną byli urzędnikami, aptekarzami, artystami stawali się bezlitosnymi mordercami. Natomiast po wojnie bez najmniejszych wyrzutów sumienia wracali do swoich poprzednich zajęć. Kluczowym sformułowaniem, które uspokajało ich sumienie, było zdanie „ja tylko wykonywałem rozkazy”.

Również w najnowszej historii, zwłaszcza konfliktów zbrojnych, efekt Lucyfera objawia się w całej rozciągłości. Jednym z bardziej drastycznych przykładów będzie zachowanie żołnierzy amerykańskich w więzieniu w Abu Ghraib. Przetrzymywani tam jeńcy iraccy poddawani byli torturom zarówno psychicznym, jak i fizycznym. Należały do nich pobicia (w tym śmiertelne), oblewanie kwasem, rażenie prądem, szczucie psami, oddawanie moczu na więźniów, poniżanie seksualne, gwałty i wiele innych okrucieństw. A wszystkiego tego dopuszczali się młodzi ludzie, którzy nigdy wcześniej nie przejawiali takich zachowań, stając się żywym przykładem działania efektu Lucyfera.

Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.

Zobacz także:

Autor: Adrian Adamczyk

Źródło zdjęcia głównego: iStockphoto

podziel się:

Tagi:

Philip G. Zimbardo psychologia teoria

Pozostałe wiadomości

Wielkie otwarcie e-sklepu TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Materiał promocyjnyNewsy

Mistrzowskie dania z krakowskiej suchej, krafterek, wędzonego boczku i szynki na maśle. Poznaj przepisy finalistów 12. edycji Master Chefa

Zdrowa i szybka kuchnia dla najmłodszych. Na punkcie tych dań dzieci dosłownie oszaleją

Materiał promocyjnyPrzepisy kulinarne

Eksperyment więzienny – narodziny efektu Lucyfera

Przebieg eksperymentu więziennego z efektem Lucyfera

Teoria efektu Lucyfera

Abu Ghraib – prawdziwy obraz efekt Lucyfera

Pozostałe wiadomości

Wielkie otwarcie e-sklepu TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

Chore dziecko w przedszkolu lub w żłobku - jak postępować? Czat z adwokatem

Joanna Krupa: "Nigdy nie myślałam, że moja córka będzie miała rozbitą rodzinę"

Mikołaj z "Top Model" ledwo uszedł z życiem. "Mama płakała, chciała, żebym wrócił"

Świąteczne atrakcje w Zamku Książ. "To wisienka na torcie, którą kończymy rok 2023 z przytupem"

Ruszyła akcja "Podaruj Misia". Jakie kreacje przygotowały gwiazdy z projektantami?

"Święta marzeń". Pobierz nasz e-book i zacznij przygotowania do świąt już dziś

Gdzie znaleźć uniwersalne prezenty pod choinkę?

Mistrzowskie dania z krakowskiej suchej, krafterek, wędzonego boczku i szynki na maśle. Poznaj przepisy finalistów 12. edycji Master Chefa

Zdrowa i szybka kuchnia dla najmłodszych. Na punkcie tych dań dzieci dosłownie oszaleją

Udekoruj pierniczki i poczuj magię świąt. Pomysły Darii Ładochy

Joanna Krupa uczy córkę języka polskiego. Asha-Leigh pokazała, co potrafi. "Brawo dla was"

Agnieszka Kotońska znacząco schudła i nieustannie mierzy się z hejtem. "Życzą mi śmierci"

''Gorgonzola. Przepyszna historia''. Pobierz nasz e-book i poznaj przepisy na dania z wyjątkowym włoskim serem.

Prawidłowe oddychanie skuteczną bronią na stres. "Musimy się skupić na kilku aspektach"

Jak podkreślić biżuterią świąteczne stylizacje? "Ważne, żebyśmy wyglądały olśniewająco"

Jakie są oczekiwania inwestorów co do zielonej energii?

Damski duet w roli prowadzących Dzień Dobry TVN. Widzowie dobrze je znają

"Mamusiu, ja już nie chcę tu być, na tym światku". Czy 3-latek może mieć depresję?

Szukasz pomysłu na wykwintną przystawkę z Gorgonzolą?

Anna Rusowicz wspiera ofiary przemocy psychicznej. "Na własnych doświadczeniach mogę oprzeć ten kawał wiedzy"

Luiza z "HP" jest w związku. Jej partner też brał udział w programie. "Mój urodzinowy prezent"

Zagięte kości w każdej chwili mogą przebić jej skórę. "Jestem w Polsce jedynym przypadkiem"

Ania Klimczewska wydała kolejną powieść. "Zaczęło się na spontanie jako wielka zabawa"

Krzyś zmaga się z czterokończynowym dziecięcym porażeniem mózgowym. Potrzebuje naszej pomocy

"Królowa przetrwania". Nowy program z 12 znanymi kobietami. W dżungli, bez filtra i cenzury

Buty na jesień/zima 2023. Jak szybko i skutecznie wybrać najmodniejszy model?

Dlaczego koale przytulają drzewa? Poznaj ciekawostki o tym uroczym zwierzaku

Kupujesz gwiazdy betlejemskie w dyskoncie? Zwróć uwagę na cyjacje. Co to takiego?

"Młodość na zamówienie 2". Maciej Panek przeprowadził zaskakującą metamorfozę

Fundacja TVN otworzyła gabinety psychologiczne. "Chcemy, by pacjenci i ich rodziny czuli się zaopiekowani"

Nastolatka urodziła w lesie. "Personelowi medycznemu powiedziała, że znalazła dziecko"

Pizza pachnąca jesienią w wykonaniu Aleksandry Juszkiewicz. Jakie składniki wybrać?

Agnieszka Włodarczyk i Robert Karaś wzięli ślub. Pokazali romantyczne zdjęcia

Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

"Top Model". Natalia nie wygrała programu, ale czuje się zwyciężczynią. "Wcześniej byłam zagubiona"

Od pielęgniarki do Miss Polonia. "Transplantacja włosów jest takim moim konikiem"

"Top Model": Sofia Konecka-Menescal była o krok od wygrania. "Tak działa życie"

14 kg listów od naszych młodych widzów trafiło do rąk Mikołaja. "Drogie dzieci z Polski, kocham was"

"Top Model". Marcin Tyszka szczerze o wygranej Dominika. "Skład finału był bardzo mocny"

Ile zapłacimy za zupy i dania świąteczne Magdy Gessler?

Tanie prezenty Mikołajkowe. Czy da się kupić prezent za 30 lub 50 zł w dobie inflacji?

Ile zostało niedziel handlowych do końca roku? Czy w wigilię 2023 zrobimy zakupy?

Dominik zwycięzcą "Top Model". Co planuje w najbliższych miesiącach? "To jedno z moich marzeń"

Spektrum autyzmu diagnozowane jest również u dorosłych. Jak wygląda rozpoznanie?

Kasia Lins o nowej płycie i muzycznym katharsis. "Nadszedł taki moment, że musiałam powiedzieć dość"

Są jednymi z najpiękniejszych siatkarek na świecie i osiągnęły sukces. "Marzenia warto spełniać"

Dawid Kubacki w szczerym wywiadzie o chorobie żony. "Ściska mi głos w gardle"

Katarzyna Żak wspomina trudne chwile z mężem. "Płakałam"

"ŚOPW". Aneta Żuchowska pokazała córeczkę. "No urody po mamusi się nie wyprze"

Znana ginekolożka ze Szczecina z 5 zarzutami. Grozi jej więzienie

"ŚOPW". Marek usłyszał od Kornelii "najmocniejsze słowo na świecie". "Nie spodziewałem się tego"

Lady Gaga dostała suknię z Polski. "Bardzo bym chciała, by w niej wyszła"

Sara James stworzyła duet ze znanym raperem. "Jestem szalenie wdzięczna, że się udało"

Promocje, przeceny, wyprzedaże - jak kupować rozsądnie? Eksperci radzą

#DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas