- Terminem tym określa się między innymi silne zaangażowanie danej osoby w określoną aktywność, czynność.
- Słowo to wywodzi się z terenów Malezji, Filipin i Indonezji, gdzie podobnie brzmiącym terminem – amuk, określa się osobę „oszalałą” z gniewu, niebezpieczną dla otoczenia.
- Aktualnie termin amok jest nadużywany w języku potocznym, ale też publikacjach prasowych oraz w języku polityki
Co to znaczy "amok"? Słowo to może być rozumiane na kilka sposobów. Pierwsze znaczenie wywodzi się z psychologii i opisuje cechy oraz pochodzenie groźnego dla społeczeństwa zachowania jednostki. Drugie ma mniejszy związek z psychologią i patologiczną rządzą mordu, a wykorzystywane jest do krytyki, np. uporczywej postawy osób mających inne zdanie (w tym bardzo często w kwestiach politycznych czy światopoglądowych). Oprócz tego terminem tym określa się również silne zaangażowanie danej osoby w określoną aktywność, czynność.
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Znaczenie i pochodzenie słowa amok
Psychologowie nie wypracowali dotąd jednej, obowiązującej definicji amoku, co do której panowałaby powszechna zgoda. Terminem tym naukowcy określają zachowania gwałtowne i niekontrolowane, których celem jest doprowadzenie do śmierci lub uszkodzenia ciała innych, często przypadkowych osób, popełniane pod wpływem bardzo silnych, negatywnych emocji.
Słowo to wywodzi się z terenów Malezji, Filipin i Indonezji, gdzie podobnie brzmiącym terminem – amuk, określa się osobę „oszalałą” z gniewu, niebezpieczną dla otoczenia. W kulturze malezyjskiej zaobserwowano socjopatyczne zachowania polegające na tym, że mężczyzna, który dotąd nie przejawiał agresywnych zachowań i nie był skłonny do przemocy, po zdobyciu broni próbował zabić każdego, kogo napotkał na swojej drodze (i często bywały to próby udane).
Co charakterystyczne, sytuację taką w praktyce może przerwać jedynie uśmiercenie niebezpiecznego dla otoczenia osobnika lub jego samobójstwo. Zachowania takie częściej występują w społeczeństwach o silnej hierarchii (jak np. społeczeństwa muzułmańskie). Mają też związek z poczuciem honoru u mężczyzn, co przekłada się na pewien rodzaj rosnącego napięcia, które znajduje w końcu swoje ujście w formie amoku. Jako ciekawostkę warto dodać, że za czasów kolonialnych w Indiach nazywano amokiem również bardzo niebezpieczne dla otoczenia zachowanie oddzielonego od stada słonia, który będąc w szale, pędził przed siebie, niszcząc wszystko, co tylko znajdowało się na jego drodze.
Co przez amok rozumieją psychologowie i jak zachowuje się osoba w amoku?
Rozumienie terminu amok przez specjalistów – psychiatrów oraz psychologów ze społeczeństw zachodnich, jest bardzo zbliżone. Określają oni tym mianem przeważnie stan osób, które po zdobyciu broni stawiają sobie za cel uśmiercenie jak największej liczby osób, często przypadkowych, przebywających w danej chwili w miejscach publicznych. NIe jest to przypadkiem, bo sprawcy chodzi o to, by ofiar było jak najwięcej. Wszystko to dzieje się szybko, pod wpływem silnych emocji sprawcy.
Okazuje się więc, że zachowana takie nie są charakterystyczne jedynie dla bardzo zhierarchizowanych kręgów kulturowych. Da się wyodrębnić pewne cechy wspólne charakteryzujące tego typu sprawców. Są to osobnicy cierpiący na choroby psychiczne, zaburzenia osobowości, jednocześnie narażeni na ciągłą presję społeczną, co prowadzi do kumulacji napięcia. Co charakterystyczne, osoby takie winą za swoje niepowodzenia obciążają środowisko zewnętrzne. Diametralnie odróżnia je to od jednostek z zaburzeniami depresyjnymi, którzy winę za niepowodzenia przypisują z reguły sobie, co idzie w parze z kompleksami i niską samooceną.
Co ciekawe, potencjalny sprawca przed aktami zbrodni wysyła do otoczenia pewne sygnały. Dzieli się swoimi fantazjami w rozmowach, we wpisach w sieci, zaczyna interesować się bronią. Niestety te niepokojące symptomy dostrzegane są najczęściej dopiero po zbrodniczym akcie, gdy jest już za późno na to, by zapobiec atakowi.
Warto wyraźnie odróżnić jeszcze inny typ sprawców zbrodni wielokrotnego morderstwa, którzy długo i szczegółowo planują swoje ataki, a są one dokonywane świadomie, precyzyjnie i z premedytacją (przykładem może być Anders Breivik). Takie działania nie mają jednak znamion amoku.
Jak w życiu codziennym, w mediach i debacie publicznej (nad)używane jest słowo amok?
Aktualnie termin amok jest nadużywany w języku potocznym, ale też publikacjach prasowych oraz w języku polityki. Pojęcia tego używa się do krytyki oponentów, zarzucając im przykładowo emocjonalne podejście do poruszanych tematów też czy zbyt dużą ekspresję. Termin ten stosowany jest też niekiedy w pozytywnym kontekście, np. do opisania osób oddających się jakieś czynności z wielką pasją, zaangażowaniem.
Pojęcia amoku używa się także często w wypowiedziach o agresywnych zachowaniach, niemających jednak na celu odebrania życia czy zdrowa innym, w tym nawet słowne sprzeczki, wyzwiska. Podsumowując, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, co właściwie znaczy słowo amok, przez to pojęcie to jest nadużywane, a jego znaczenie – często wypaczane.
Zobacz także:
- Hipochondria, czyli nerwica hipochondryczna. Jak się objawia, jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?
- Coraz więcej ludzi uzależnionych od lęku. "On pociąga za sobą obietnicę czegoś bardzo ważnego"
- Wystarczy 15 minut dziennie, aby poczuć różnicę. Jak kontakt z naturą wpływa na nasze zdrowie psychiczne?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: PeopleImages/Getty Images