Fobia to zaburzenie psychiczne, które objawia się silnym i nieuzasadnionym lękiem przed określoną rzeczą lub sytuacją. Ludzie zmagający się z tego rodzaju strachem za wszelką ceną starają się uniknąć jego przyczyny, przez co nie mogą prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie. Przedmiotem fobii może być wszystko: owady, zwierzęta, woda, publiczne wystąpienia, krew lub ciemność. Ostatnia z nich określana jest mianem achluofobia.
Problemy natury psychologicznej
Czym jest achluofobia?
Achluofobia to paniczny, paraliżujący lęk przed ciemnością i mrokiem. Strach jest na tyle silny, że utrudnia prawidłowe codzienne funkcjonowanie i aktywność życiową. Głównym przedmiotem obaw są przypuszczenia dotyczące tego, co może kryć się w ciemnych pomieszczeniach lub na nieoświetlonym terenie. Inną nazwą achluofobii jest nyktofobia (połączenie starogreckich słów oznaczających noc i fobię).
Przyczyny achluofobii
Lęk przed ciemnością jest bardzo powszechny wśród małych dzieci. Wyobraźnia podsuwa im rozmaite obrazy tego, co może ukrywać się w szafie, pod łóżkiem czy w rogu pokoju i wychodzić, gdy tylko zgaśnie światło. Większość dzieci po pewnym czasie wyrasta i przestaje obawiać się mroku. Dlatego u najmłodszych nie rozpoznaje się zaburzenia i uważa się ten strach za odpowiedni do wieku. Jednak u części z nich lęk nie mija samoistnie wraz z wiekiem i utrwala się jako achluofobia, która nieleczona może trwać aż do wieku dorosłego. Może to wynikać z nieprzepracowania lęku rozwojowego z dzieckiem, braku wsparcia i nieoswojenia go z ciemnością.
Do innych przyczyn achluofobii zalicza się:
- traumatyczne przeżycie związane z ciemnością (np. bycie ofiarą napaści);
- przykre doświadczenie z dzieciństwa (bycie zamykanym za karę w ciemnym pokoju);
- pozostałość po przodkach, dla których fobie były elementem przystosowawczym, przyczyniającym się do przetrwania (ciemność kojarzona była z zagrożeniem).
Jakie są objawy achluofobii?
Osoby, które cierpią na achluofobię odczuwają paniczny lęk i obezwładniający strach za każdym razem, gdy znajdą się w ciemnym pomieszczeniu lub na nieoświetlonym i mało oświetlonym terenie. Właściwe obawy nie dotyczą samego braku światła, ale wyobrażeń o tym, co znajduje się w mroku: potwory, duchy, bandyci, zwierzęta, pająki itp. Objawy, które mogą pojawić się w momencie styczności z ciemnością to:
- duszność;
- nadmierne pocenie się;
- uderzenia gorąca;
- przyspieszone tętno;
- zawroty głowy;
- nudności;
- suchość w ustach;
- drżenie rąk;
- utrata przytomności.
Achluofobia powoduje, że osoby, które boją się ciemności nie tylko nie są w stanie wychodzić z domu po zmroku, unikają także znajdowania się w sytuacji, w której może nagle zabraknąć światła. Już sama myśl o tym może spowodować pojawienie się objawów paniki. Ostatecznie fobia jest przyczyną wycofania społecznego, izolowania się, zrezygnowania z pracy, niektórych form rozrywki i wyjść towarzyskich.
Lęk przed ciemnością negatywnie wpływa na jakość snu. Osoby zmagające się z achluofobią zwykle śpią przy zapalonym świetle, co istotnie zaburza rytm biologiczny i gospodarkę hormonalną. Bardzo często cierpią na bezsenność, ponieważ w nocy nasłuchują dźwięków świadczących o zagrożeniu. Wiąże się to z przewlekłym zmęczeniem, rozdrażnieniem, problemami ze skupieniem się i nauką. Niekiedy nadmiernie koncentrują się na tym, że w nocy może stać się coś złego. Zamiast spać sprawdzają każdy kąt i wyglądają przez okno. Wydają mnóstwo pieniędzy na alarmy, a w pobliżu łóżka potrafią trzymać nóż lub gaz łzawiący. Dochodzi też do tego, że zaczynają potrzebować nieustannej obecności drugiej osoby.
Jak poradzić sobie ze strachem przed ciemnością?
W momencie uczucia zagrożenia, jakie pojawia się podczas styczności z ciemnością należy skupić uwagę na czymś innym. Pierwszym krokiem powinno być uspokojenie oddechu. Świadome oddychanie jest jedną z technik relaksacyjnych, która zapobiega pojawieniu się objawów paniki. Można także mówić do siebie lub śpiewać. Przed pójściem spać warto się zrelaksować, posłuchać muzyki lub obejrzeć lekki film.
Dziecko, które boi się ciemności powinno być oswajane z lękiem, aby nie przeobraził się on w achluofobię w dorosłym życiu. W tym celu należy:
- stopniowo zmniejszać intensywność światła, jakie daje lampka włączona na noc;
- unikać bajek i filmów, w których występują potwory;
- pozwalać dziecku zasypiać z ulubionym pluszakiem;
- korzystać z terapeutycznych bajek.
Leczenie achluofobii
Osoby, które nie potrafią poradzić sobie ze strachem przed ciemnością powinny skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Współpraca ze specjalistą jest skuteczniejsza niż samodzielne próby pokonania lęku i przynosi szybsze efekty. Achluofobia jest leczona za pomocą terapii, która ma na celu oswajanie się z lękiem i kontrolowaną konfrontację z nim oraz naukę metod radzenia sobie ze stresem i reagowania w sytuacjach wywołujących lęk. W niektórych przypadkach konieczne jest włączenie leków przeciwlękowych, uspokajających lub antydepresyjnych.
Zobacz także:
- Jak poprawić pracę naszego mózgu? "Ważne jest, by samemu stawiać sobie wyzwania"
- Dlaczego przypinamy czerwoną kokardkę na wózku dziecięcym? Etnolog o współczesnych zabobonach
- Kombinowanie cechą Polaka? Psycholog: "Uważamy, że inni ludzie nie są godni zaufania"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: jhorrocks/Getty Images