Skąd bierze się migrena?
Katarzyna Oleksik, dziendobry.tvn.pl: Co decyduje o tym, że ktoś choruje na migrenę i dlaczego choroba częściej dotyka kobiety?
prof. Jarosław Sławek, neurolog: To prawda, częściej chorują kobiety, niż mężczyźni, ale co do przyczyny samej migreny, to nie jest ona znana. Prawdopodobnie decydują o tym czynniki genetyczne, ponieważ migrena występuje rodzinnie. Bardzo często zdarza się, że chora kobieta ma matkę czy babcię, która też cierpiała na migrenę. Najprawdopodobniej za jej występowanie odpowiadają czynniki genetyczne i środowiskowe.
W migrenie ważną rolę odgrywają różne neuroprzekaźniki, czyli takie substancje chemiczne, które są uwalniane pod wpływem jakiegoś impulsu. Choć nie jest do końca jasne, co może być tym impulsem, to wiadomo, że mamy pewne okoliczności sprzyjające wystąpienia ataku migreny: to m.in. stres czy alkohol, zawłaszcza czerwone wino, aktywność fizyczna, zbyt krótki lub zbyt długi sen, czy okres okołomiesiączkowy u kobiet. Wyrzut tych neuroprzekaźników wpływa na naczynia krwionośne, powoduje ich skurcz, a potem rozluźnienie z uczuciem tętniącego bólu głowy. Który jest typowy dla migreny.
Czy wszystkie ataki migreny są takie same?
Z samej definicji migreny wynika, że to musi być ból o znacznym lub bardzo dużym nasileniu, który uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności. Musi też trwać odpowiednio długo, czyli od 4 do 72 godzin. Ból migrenowy jest bardzo często jednostronny, ale nie jest to reguła. Zdarza się, że skupia się on w okolicy skroni czy oczodołu. Sporej grupie pacjentów podczas ataku dokucza nadwrażliwość na światło i dźwięki. Od 40 do 60 proc. chorych doświadcza także nudności i wymiotów. Zazwyczaj pojawiają się one w momencie, gdy ten ból jest najsilniejszy.
To są charakterystyczne cechy bólu migrenowego, ale ataki u tej samej osoby mogą mieć różny przebieg i nasilenie, mogą im towarzyszyć błyski świetlne czy inne doznania, które nazywamy aurą. Poprzedza ona wystąpienie bólu głowy. Jednej z postaci migreny, którą nazywamy przedsionkową mogą towarzyszyć zawroty głowy. Są też, na szczęście rzadkie, tzw. migreny połowiczoporaźne, w których chory przed bólem głowy może doznać niedowładu połowiczego czy zaburzeń mowy, podobnych do udaru mózgu.
Można jakoś zmierzyć siłę tego bólu czy lekarze opierają się jedynie na subiektywnych odczuciach pacjenta?
Używa się skali numerycznych - tzw. skali VAS, czyli Visual Analogue Scale, w której 0 to brak bólu, a 10 to najsilniejszy ból, jaki sobie pacjent wyobraża. Ta metoda bardzo dobrze się sprawdza. Dodatkowo są jeszcze narzędzia, które pozwalają ocenić wpływ bólu na zdolność wykonywania codziennych czynności, na jakość życia. Służą one również do oceny skuteczności leków czy innych form terapii.
Migrena - jak wygląda diagnoza?
Jak wygląda diagnoza?
Przede wszystkim należy zebrać dokładny wywiad i zbadać pacjenta. Badanie neurologiczne u osób z migreną nie wykazuje żadnych odchyleń. Kolejny etap to badanie neuroobrazowe. Można powiedzieć, że w typowych przypadkach nie jest ono nawet bezwzględnie konieczne, ale każdy chory z przewlekłym bólem głowy i tak wykona takie badanie. Kiedy pacjent ma migrenę z aurą, pojawiają się zaburzenia widzenia, drętwienie połowy ciała lub niedowład oraz zaburzenia mowy, wykonuje się rezonans magnetyczny. Pozwala on wykluczyć guza mózgu, tętniaka, malformacje naczyniowe.
Czy częstotliwość, z jaką pojawiają się ataki, ma znaczenie przy stawianiu diagnozy?
Szacuje się, że na migrenę choruje ok. 11 proc. populacji. Napady muszą się powtarzać, ale może to być kilka razy w roku, kilka razy w miesiącu, są też pacjenci, którzy chorują na tak zwaną migrenę przewlekłą. Rozpoznaje się ją wtedy, gdy ból głowy występuje przez 15 i więcej dni w miesiącu. Dotyczy to ok. 1 proc. ogólnej populacji, a więc ta najcięższa forma migreny wcale nie jest rzadka.
Jak chronić się przed migrenę? Co możemy zrobić, aby zminimalizować ryzyko rozwoju migreny?
Bardzo ważne jest, aby zidentyfikować sytuacje, które mogą te bóle wyzwalać. To mogą być różnego rodzaju stresy, na które nie mamy za bardzo wpływu. Ważny jest wspomniany wcześniej regularny sen. Duże znaczenie ma sposób odżywania się. Warto sprawdzić, czy jakieś składniki diety (np. czekolada, sery pleśniowe, orzechy) nie prowokują u nas bólu głowy.
Migrena czasem pojawia się w okresie okołomiesiączkowym, ma to związek z grą hormonalną, ze zmianami poziomu hormonów. U tych pacjentek zaleca się przyjmowanie profilaktyczne leków przeciwmigrenowych na 5-7 dni przed okresem.
Jak złagodzić ból głowy?
Czy leki przeciwbólowe, które możemy kupić w zasadzie wszędzie, mogą nam pomóc, czy potrzebujemy czegoś silniejszego?
Niektórzy pacjenci bardzo dobrze reagują na takie właśnie proste leki jak paracetamol czy ibuprofen. Jednak, aby zadziałały, należy je przyjąć bardzo szybko, czyli nie czekać na rozwinięcie się silnego bólu. Większość pacjentów tłumaczy, że "nie chce się truć" i zwleka z przyjęciem leku, a to najczęstszy błąd. Ważne jest też wzięcie odpowiedniej dawki. Jeśli na przykład ktoś chce wziąć aspirynę, która też jest skuteczna, to powinien wziąć 1000 mg. W przypadku naproksenu, innego niesterydowego leku przeciwzapalnego, dawka powinna wynosić co najmniej 500 do 1000 mg.
Część pacjentów reaguje na te zwykłe leki, a część nie. U osób z tej drugiej grupy stosuje się tzw. tryptany. Blokują one działanie neuroprzekaźników (serotoniny), które odpowiadają za występowanie ataku migreny. Ich stosowanie może pomóc nawet w rozpoznaniu migreny, ponieważ łagodzą one jedynie migrenowy ból głowy. W tej chwili jest 7 różnych preparatów o różnym czasie działania, profilu. Dobór odpowiedniego tryptanu jest ważny dla powodzenia terapii. Także i tutaj obowiązuje zasada szybkiego przyjęcia leku. Jeżeli ból napad nie ustąpił – zaleca się przyjęcie po kilku godzinach kolejnej dawki. Dla osób, które wymiotują, leki te dostępne są w formie podjęzykowej, rozpuszczają się w jamie ustnej, także donosowej albo iniekcyjnej. Od niedawna na rynku jest obecna nowa grupa leków tzw. gepanty. Działają one na pewien peptyd (CGRP), który jest związany z patogenezą bólu migrenowego.
Czy chory może się uodpornić na ich działanie?
Tak, bo migrena też ulega ewolucji i może się wytworzyć tolerancja na leki, co więcej, można się od tych leków uzależnić. Nawet stworzono taką kategorię – ból głowy z nadużywania leków. Jeśli chory zażywa tych leków bardzo dużo, ataki są częstsze niż 4-5 w miesiącu, powinno to skłaniać lekarza i pacjenta do poszukiwania innej formy leczenia, które nazywamy profilaktycznym. Podawane są leki, które bezpośrednio nie dają efektu przeciwbólowego, ale ich dłuższe stosowanie zmniejsza częstość i nasilenie ataków.
Czasem się stosuje też toksynę botulinową. Czy to może rozwiązać problem migreny?
Wszystko zależy od tego, z jakim typem migreny mamy do czynienia. Jeśli to jest migrena tzw. epizodyczna, czyli pojawia się maksymalnie 3-5 razy w roku, to badania mówią, że toksyna botulinowa w tym przypadku się nie sprawdza. Ma ona jak na razie rejestrację do leczenia migreny przewlekłej. Potrafi zredukować znacząco liczbę ataków, ich czas trwania oraz natężenie bólu. Toksyna jest dosyć drogim lekiem, powinna być podawana co 3 miesiące. Wykonuje się iniekcje w stałych punktach na twarzy, szyi i głowie. W leczeniu migreny stosuje się również przeciwciała monoklonalne. W Polsce zarejestrowane są dwa takie preparaty, podaje się je podskórnie.
Jednakże te metody to tzw. trzecia linia leczenia. Wcześniej stosujemy w profilaktyce migreny niektóre leki przeciwpadaczkowe (kwas walproinowy, topiramat), propranolol czy amitryptylinę.
Czy są jakieś domowe sposoby, które mogą złagodzić ból migrenowy?
Z domowych sposobów, z leków lżejszego kalibru, wymienia się w amerykańskich rekomendacjach wysokie dawki witaminy B2. Zalecane są niektóre leki ziołowe, ale żadne badania – jednoznacznie – nie potwierdziły ich skuteczności.
Gdzie szukać pomocy, jeśli podejrzewany, że mamy migrenę?
Jeśli ktoś ma uporczywe, powtarzające się bóle głowy w ostatnich 2-3 miesiącach, to przez lekarza rodzinnego powinien trafić do neurologa. Ponad rok temu pojawił się program lekowy do leczenia migreny przewlekłej, jest on dostępny dla pacjentów w wybranych ośrodkach w Polsce (można znaleźć informacje na stronach NFZ w danym województwie). Migrena to jedna z najważniejszych chorób w neurologii i każdy neurolog powinien umieć ją rozpoznać i leczyć. W trudniejszych przypadkach, chory powinien trafić do specjalistycznego ośrodka, który dysponuje takim programem lekowym, w którym nieodpłatnie dostępne są nowoczesne metody leczenia.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Ciężarna 32-latka zmarła przez zakrzepicę. Jak chronić się przed "cichym zabójcą"?
- Rośnie liczba osób zakażonych tzw. mięsożerną bakterią. Kto musi szczególnie uważać?
- Czy badanie krwi może wykryć niewydolność serca? Specjaliści doszli co ciekawych wniosków
Autor: Katarzyna Oleksik
Źródło zdjęcia głównego: fizkes/Getty Images