Jako metoda służąca celom naukowym antropometria stosowana jest w antropologii fizycznej, która zajmuje się zmiennością cech anatomicznych i fizjologicznych człowieka w ujęciu czasowym oraz przestrzennym. Osiągnięcia antropometrii pozwoliły na rozwój innych dziedzin nauki, m.in. medycyny. Znalazły także szereg praktycznych zastosowań.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Czym zajmuje się antropometria?
Antropometria zbiera dane dotyczące ilościowych cech (tj. dających się zmierzyć) przedstawicieli gatunku ludzkiego. Pomiarom podlega ciało człowieka - jego kształty, proporcje, wielkości poszczególnych elementów i relacje pomiędzy nimi. Przedmiotem zainteresowań antropometrii jest zarówno żywy człowiek, jak i sam ludzki szkielet. Aby możliwe było zebranie porównywalnych danych, stworzono listę ściśle określonych miejsc pomiarowych, tzw. punktów antropometrycznych. Przykładowe to:
- Vertex - najwyżej położony punkt na głowie, istotny przy pomiarze wysokości ciała,
- Zygion - najbardziej wysunięte boczne punkty na łukach jarzmowych, pomocne przy pomiarze szerokości twarzy,
- Daktylion - punkt na końcu opuszka trzeciego palca ręki, pozwalający na pomiar długości kończyny górnej,
- Tibiale - punkt znajdujący się na wyrostku kości piszczelowej, po zewnętrznej stronie kolana, służący do pomiaru długości uda.
Antropometria zajmuje się pomiarami odcinków pomiędzy poszczególnymi punktami, kątów pomiędzy płaszczyznami lub liniami ciała, a także obwodów jego części. Na podstawie wyników tych pomiarów wyliczane są wskaźniki antropologiczne służące do celów porównawczych. Pozwalają one np. na określenie różnic w budowie osobników różnych ras albo na opisanie zmian zachodzących w organizmie podczas wzrostu.
Dziedziny antropometrii
Pomiar antropometryczny wykonywać można na całym ciele lub na określonej jego części. W związku z tym istnieją różne dziedziny antropometrii, zajmujące się pomiarami i opisami:
- czaszki - kraniometria, kraniografia i kranioskopia,
- kości szkieletu pozaczaszkowego - osteometria, osteografia i osteoskopia,
- głowy - kefalometria i kelafoskopia, które zajmują się pomiarami i opisami głowy,
- reszty ciała (poza głową) - somatometria i somatoskopia,
- kątów różnych części ciała ludzkiego w ujęciu dynamicznym - goniometria.
Pomiary antropometryczne i ich narzędzia
Wyróżnia się trzy główne kategorie pomiarów antropometrycznych - długościowe, szerokościowe i obwody. Wykorzystuje się do nich przyrządy antropometryczne, do których należą:
- antropometr (spłaszczona rura o długości około 2 metrów, zaopatrzona w podziałkę milimetrową i suwak z iglicą) - służy do pomiaru np. wysokości ciała, długości tułowia,
- cyrkle (suwakowy i kabłąkowy),
- taśma miernicza - jest wykorzystywana do mierzenia obwodów,
- skale wzorcowe (np. skala barw oczu złożona z 16 szklanych wzorców o różnych kolorach).
Uzyskanie zobiektywizowanych wyników pomiarów wymaga powtarzalności warunków, w jakich są one dokonywane. Dlatego właśnie niezbędne było wyznaczenie punktów antropometrycznych, a także ustawienie mierzonej osoby w ściśle określonej pozycji. Pomocne są przy tym takie urządzenia, jak np. kraniostat, który służy do ustawienia czaszki.
Zastosowanie antropometrii
Historia antropometrii sięga czasów starożytnych. Dziedzina ta zyskała popularność w XIX wieku, kiedy to została rozpropagowana jako narzędzie przydatne w kryminalistyce. Umożliwiała m.in. określanie tożsamości osoby, do której należały znalezione szczątki. W czasie II wojny światowej metody antropometrii wykorzystywali pseudonaukowcy nazistowscy. Na podstawie wyników swoich pomiarów usiłowali dowodzić kwestii czystości rasowej i dokonywali selekcji ludności, zgodnie z ustalonymi przez siebie kryteriami.
Współcześnie pomiary antropometryczne wykorzystywane są w różnych dziedzinach nauki, nie tylko w antropologii. Przydatne są w medycynie, gdzie pozwalają m.in. na określenie tzw. siatek centylowych i diagnozowanie zaburzeń wzrostu. Antropometria ma zastosowanie również w ergonomii, gdyż ułatwia projektowanie przedmiotów codziennego użytku, np. mebli, sprzętów biurowych, samochodów, odzieży i obuwia. Pomiary antropometryczne są też podstawą wyliczenia wskaźników wykorzystywanych w poradnictwie dietetycznym, takich jak BMI (ang. body mass index - wskaźnik masy ciała) czy WHR (z ang. waist-hip ratio - stosunek talii do bioder pozwalający na określenie typu sylwetki). Wyliczenia antropometrii dynamicznej (posługującej się technikami do wykonywania pomiarów ciała w ruchu) są niezwykle cenne w dziedzinie sportu.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Genealogia genetyczna. Na czym polega?
- Prognozowanie, czyli poznawanie przyszłości. Cel, charakter i metody prognozowania
- Technik kryminalistyki. Musi myśleć jak przestępca
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: zoka74/GettyImages