Pierwsze badania dotyczące pamięci autobiograficznej zostały przeprowadzone w XIX wieku przez niemieckiego psychologa Hermanna Ebbinghausa. Prekursorem współczesnego definiowania i rozumienia pamięci biograficznej był z kolei Galton, psycholog prowadzący badania pod koniec XIX wieku. Kolejni badacze stwierdzili, że pamięć autobiograficzna zaczyna kształtować się u człowieka około 2–3 roku życia, z czym wiąże się pojęcie amnezji dziecięcej, czyli niemożności przywołania wspomnień sprzed 24–36 miesiąca życia.
Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem wideo
Choroby neurodegeneracyjne
Czym jest pamięć autobiograficzna?
Pamięć autobiograficzna może zostać zdefiniowana jako sieć wzajemnych połączeń pomiędzy wspomnieniami z życia. Każdy człowiek, poza osobami z problemami pamięciowymi (na przykład amnezją wsteczną, choroba Alzheimera itp.), pamięta swoje doświadczenia z przeszłości, a także różne daty i zdarzenia, np. pierwszy dzień szkoły, przygotowania do matury, datę swojego ślubu.
Pamięć biograficzna koduje i przechowuje wspomnienia w taki sposób, że tworzą one pewnego rodzaju sekwencję zdarzeń. Na możliwość zapamiętywania konkretnych wydarzeń życiowych wpływają także silne emocje, dlatego niektóre doświadczenia ludzie są w stanie odtworzyć z najdrobniejszymi szczegółami. Zwykle uznaje się, że pamięć autobiograficzna występuje w formie sekwencji zdarzeń, ciągów konkretnych historii i doświadczeń, a także pamięci o faktach, datach.
Człowiek pamięta przede wszystkim zdarzenia w formie obrazów (czyli w sposób wizualny), a rzadziej słowa (tj. werbalne wspomnienia). Dotychczasowe badania wykazały także, że ludzie mają większą skłonność do przypominania sobie zdarzeń pozytywnych, a nie negatywnych, chociaż może to zależeć od charakteru (np. bycia optymistą lub pesymistą).
Warto zaznaczyć, że pamięć biograficzna obejmuje zdarzenia z całego życia, jednak nie wszystkie, gdyż jej pojemność jest ograniczona. Psychologowie uważają, że pamięć autobiograficzna jest wybiórcza i skłonna do zniekształceń. Oznacza to, że po pewnym czasie, niektóre wspomnienia mogą być zmienione, ze względu na nałożenie się późniejszych doświadczeń, emocji lub rozmów z innymi ludźmi.
Zgodnie z modelem dwóch psychologów, Conveya i Pleydell-Pearce z 2000 roku, wspomnienia w pamięci autobiograficznej są uszeregowane w sposób hierarchiczny i wiele z nich odnosi się do pamięci okresów życia, czyli dosyć szerokich przedziałów czasowych, np. całego okresu studiów, związku z konkretną osobą. Ponadto, w pamięci biograficznej pojawiają się zdarzenia specyficzne (np. przygotowywanie się do ważnego egzaminu), które pozwalają ustalić, czy jednostka odniosła sukces życiowy.
Znaczenie pamięci autobiograficznej
Pamięć autobiograficzna pełni wiele funkcji, a wśród najważniejszych można wymienić:
- Funkcja informacyjna, która pomaga człowiekowi wydobyć z pamięci najważniejsze informacje związane z przeszłymi wydarzeniami i doświadczeniami; pamięć biograficzna pomaga ludziom w uczeniu się na błędach z przeszłości.
- Funkcja komunikacyjna umożliwia nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi na podstawie wiedzy dotyczącej przeszłości.
- Funkcja motywacyjna związana z tym, że jednostka stara się motywować do działań, dzięki którym osiągnie swoje cele życiowe.
Pamięć autobiograficzna ma duże znaczenie w określaniu przez osobę miejsca w życiu i dalszego kierunku działań. Człowiek przypomina sobie fakty z przeszłości i rekonstruuje zdarzenia, dzięki czemu może stwierdzić, kim jest, dokąd zmierza i czy nie popełnił jakichś błędów. Zdarzenia zapamiętane przez jednostkę pomagają w przewidywaniu przyszłych zdarzeń i ostrzegają przed różnymi niebezpieczeństwami.
Zdaniem niektórych badaczy (m.in. psychologa Tomasza Maruszewskiego) wspomnienia autobiograficzne mogą być uznane za część osobowości człowieka. Zdaniem psychologów, pamięć biograficzna może także odpowiadać za inteligencję emocjonalną człowieka, ponieważ dzięki posiadaniu różnych wspomnień jednostka jest w stanie zrozumieć swoje emocje, a także okazywać empatię w stosunku do innych ludzi.
Osoby mogą także odtwarzać przeszłe zdarzenia w taki sposób, aby patrzeć na siebie z perspektywy trzecioosobowej, dzięki czemu możliwe jest dokładne zapoznanie się ze swoimi działaniami i zrozumienie, dlaczego dane postępowanie było prawidłowe lub nie.
Zobacz także:
- Gimnastyka mózgu, czyli jak poprawić pamięć i energię? "Tu jest końcówka meridianu żołądka"
- "Efekt drzwi", czyli dlaczego pamięć nas zawodzi? "Mózg starzeje się zdecydowanie szybciej niż ciało"
- Ile dałbym, by pamiętać cię? Czyli jak trenować pamięć?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Shestock/Getty Images