Panteon wybudowany został przez cesarza Hadriana prawie 2 tysiące lat temu. Został wzniesiony jako świątynia poświęcona wszystkim (pan) bogom (theoi), a od VII wieku jest katolickim kościołem Basilica di Santa Maria ad Martyres. Budowla budzi zachwyt nie tylko wśród turystów, ale także architektów i inżynierów, którzy do dziś podziwiają pomysłowość starożytnych Rzymian.
Historia Panteonu
Budowa Panteonu została zlecona w 125 roku przez cesarza Hadriana. Nie wiadomo, kto dokładnie zaprojektował świątynię, jednak niektórzy historycy uważają, że był to Apollodoros z Damaszku, który później został stracony przez Hadriana, prawdopodobnie za krytykę projektu Świątyni Wenus i Romy. Cesarz Hadrian fascynował się architekturą i miał na jej temat dużą wiedzę. Sam tworzył własne projekty i szkice, podobno także zaprojektował elementy swojej willi w Tivoli.
Początkowo świątynia była prostokątna, również o fasadzie z tympanonem i kolumnami, którą zdecydowano podobnie odbudować. Została zbudowana w 27 roku p.n.e. na zlecenie Marka Agryppy, ministra, zięcia i przyjaciela Oktawiana Augusta, który również ją ufundował. Budowla spłonęła w pożarze w 80 roku, następnie została odbudowana przez Cesarza Domicjana i spłonęła ponownie w 110 roku.
Historia jej wcześniejszych odsłon jest istotna dla poznania Panteonu, ponieważ na fasadzie obecnej świątyni, pod tympanonem, widnieje inskrypcja "M·AGRIPPA·L·F·COS·TERTIVM·FECIT", co należy przetłumaczyć: "Wzniesiony przez M. (Marka) Agryppę, syna L. (Lucjusza), konsula po raz trzeci".
W 609 r. Panteon został podarowany papieżowi Bonifacemu IV, który wnętrze świątyni przekształcił na kościół. Odtąd Panteon został kościołem Świętej Marii Panny od Męczenników (Santa Maria ad Martyres). To uchroniło go przed rozbiórką, której ofiarą w tamtym okresie padło wiele starożytnych świątyń. Przez tę transformację budynek utracił wiele dekoracyjnych elementów, ale to, co najbardziej imponujące w Panteonie przetrwało.
Zobacz wideo: Do zobaczenia w Bolonii
Kopuła Panteonu – innowacyjna starożytna konstrukcja
Kopuła Panteonu była najwyższą kopułą przez długi czas, bo aż do wzniesienia w okresie renesansu Katedry Santa Maria del Fiore we Florencji. Była dwukrotnie większa, niż sklepienia budowane w tamtych czasach, więc starożytni inżynierzy mieli nie lada wyzwanie, aby sprawić, że będzie trwała. Każda kopuła, im bliżej sklepienia, jest konstrukcyjnie słabsza.
Rzymianie zastosowali wiele inżynieryjnych sztuczek, które wzmocniły ją u podstawy i odciążyły na górze. Po pierwsze, zastosowali mało wtedy znaną gradację. Podstawę kopuły zbudowali na grubość ponad 6 metrów z betonu wymieszanego z ciężkimi kamieniami. Stopniowo grubość kopuły malała, a użyte materiały były coraz lżejsze. Najwyższa część kopuły została zbudowana z betonu i bardzo lekkiego pumeksu, a na sklepieniu pozostawiono 9-metrową dziurę, zwaną oculusem. Oculus nie tylko zmniejsza masę kopuły w jej najsłabszym punkcie, ale także oświetla świątynię na tyle dobrze, że jest jej jedynym źródłem światła. Wewnątrz ścian zostały również wbudowane łuki, które przenoszą ciężar kopuły na masywne podpory. Dalszej redukcji masy dokonano, wycinając od wewnętrznej strony kasetony, które pełnią dekoracyjną funkcję, zarazem wizualnie oddając wielkość i kształt kopuły.
Panteon – architektura
Przed wejściem do Panteonu znajduje się portyk, wspierany przez 3 rzędy kolumn w porządku korynckim. W sumie jest ich 16 i mają 14 metrów wysokości. Nad portykiem widnieje gładki tympanon, a pod nim inskrypcja. Wielkość tego zabytku szczególnie oddaje jego wnętrze, które skonstruowane jest na proporcjach okręgu. Wysokość świątyni to dokładnie 43,44 m – tyle samo, co średnica kopuły. Panteon został zbudowany z taką precyzją, że zmieściłaby się w nim kula o średnicy kopuły. Do niej prowadzą gigantyczne, 7-metrowe drzwi, które ważą aż 20 ton i są odlane z brązu. Wewnątrz znajduje się okrągła sala, gdzie poza zachwycającą kopułą, uwagę przyciągają półkoliste i prostokątne wnęki, które pełnią funkcję grobowców. W Panteonie pochowany jest między innymi Rafael, Wiktor Emmanuel II i Humbert I.
Wskazówki, jak zwiedzić Panteon
Panteon można zwiedzać od poniedziałku do soboty w godzinach 8:30–19:30 i w niedziele w godzinach 9:00–18:00. Aby uniknąć tłumu, najlepiej wybrać się tam w ciągu tygodnia we wczesnych godzinach porannych. Chociaż w środku dnia będzie więcej ludzi, wielu turystów zaleca właśnie zwiedzanie świątyni między godziną 11 a 13, kiedy słońce wpada przez otwór kopuły. Z tego względu warto również rozważyć zwiedzanie Panteonu przy kiepskiej pogodzie. Kiedy przez oculus pada deszcz lub śnieg, często tworzy to zachwycający wizualnie efekt.
Świątynię można także zwiedzać podczas mszy. Panteon nadal pełni funkcję katolickiego kościoła, w którym msze odbywają się w każdą sobotę o godzinie 17 i niedzielę o 10:30.
Wejście do Panteonu jest darmowe, więc jeśli ktoś proponuje sprzedaż biletów na ulicy, należy odmówić. Można natomiast wykupić za pośrednictwem różnych firm wycieczkę z przewodnikiem. Na zwiedzanie Panteonu samemu należy przeznaczyć 30–60 minut. Wycieczka z przewodnikiem może potrwać od 1,5 godziny do 3 godzin. Do wnętrza świątyni dozwolone jest wnoszenie plecaków i używanie aparatów z fleszem.
Zobacz także:
- Marsylia – atrakcje miasta nad Morzem Śródziemnym
- Rumunia – Trasa Transfogarska i jej atrakcje. Co warto zobaczyć podczas przejazdu?
- Zamek Orawski – perła słowackiej architektury
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Westend61/GettyImages