Tożsamość płciowa - czym jest i kiedy się kształtuje?

dzieci
SanyaSM/ Getty Images
Tożsamość płciowa jest elementem tożsamości społecznej. Termin ten odnosi się do psychologicznego i kulturowego obrazu płci, z którym utożsamia się dana jednostka. Tożsamość płciowa wiąże się z wyobrażeniem danej osoby w stricte społecznych i kulturowych aspektach.

Tożsamość płciowa to termin, który zawdzięczamy rewolucji feministycznej, zarówno socjopolitycznej, jak i akademickiej. Badaczki takie jak Kate Millet czy Judith Butler podkreślały, że tożsamość płciowa nie jest czymś, z czym człowiek się rodzi. Jest to efekt gry i serii napięć między własnym wyobrażeniem płci a wyobrażeniem zapisanym w kulturze danego społeczeństwa.

Kiedy pojawiła się tożsamość płciowa?

Tożsamość płciowa przez wieki nie istniała jako termin w dyskursie społecznym, politycznym czy kulturowym. Kwestie płci jednoznacznie wiązano bowiem z fizycznością i fizjologią. Szczególnie XVIII i XIX wiek przysłużyły się jednoznacznemu definiowaniu płci, mimo że – jak słusznie zauważał Michel Foucault – w starożytności nie istniało pojęcie "prawdziwej płci", a hermafrodyta był normalnym członkiem społeczeństwa. Wymagano od niego jedynie, aby na dorosłym etapie życia dokonał jednoznacznego wyboru płci i się go trzymał.

Kolejne wieki zmieniły jednak podejście do kwestii płciowości. Po porodzie określano płeć fizyczną dziecka i zgodzie z tą płcią je wychowywano bez możliwości jakichkolwiek odstępstw.

Dostrzeżenie problemu tożsamości płciowej jest ściśle związane z rewolucją feministyczną, którą symbolicznie zapoczątkowało słynne zdanie z "Drugiej płci" Simone de Beauvoir: "Nie rodzimy się kobietami, stajemy się nimi". Związek feminizmu z problematyką gender, queer i LGBT przyniósł istotną zmianę w postrzeganiu kształtowania się tożsamości płciowej, jej niezależności od budowy fizycznej i uzależnienia od wyobrażeń kulturowych dominujących w określonym społeczeństwie.

Co to jest tożsamość płciowa?

Tożsamość płciowa to termin, którym po raz pierwszy w dyskursie naukowym posłużyła się amerykańska psycholog Janet Taylor Spence. W 1984 roku wprowadziła ten termin do literatury naukowej. O ile przedmiotem (toczonych do tej pory) dyskusji jest sposób kształtowania się tożsamości płciowej, o tyle od samego początku nie ulegało wątpliwości, że tożsamość płciowa to świadomość przynależności do określonej grupy płciowej. Jest ona wyrażana przez indywidualne poczucie odgrywanej przez siebie roli płciowej oraz akceptację tej roli. Tożsamość płciowa jest więc związana z pełną świadomością bycia mężczyzną lub kobietą oraz poczuciem, że rola ta jest wyrazem autonomicznego wyboru.

Kiedy kształtuje się tożsamość płciowa?

Tożsamość płciowa kształtuje się znacznie dłużej niż płeć fizyczna. Ta druga, uwarunkowana biologicznie, zaczyna kształtować się w 7. tygodniu ciąży, a w okolicach 14. tygodnia w przypadku chłopca podczas badania USG można dopatrzyć się już zarysu jąder.

Tożsamość płciowa rozwija się mniej więcej od 2. roku życia. Dziecko w wieku 2–3 lat zaczyna się zastanawiać, czy jest chłopcem czy dziewczynką. Proces kształtowania się tożsamości płciowej polega na:

  • utożsamieniu się z konkretną grupą płciową,
    • przyjęciu zachowań charakterystycznych dla określonej grupy płciowej,
      • utożsamieniu się z rolami społecznymi przypisanymi danej płci.

        Proces kształtowania się tożsamości płciowej trwa do 5 lat . Uznaje się jednak, że tożsamość płciowa dziecka najczęściej ustala się do 3. roku życia i później bardzo trudno o ewentualną jej zmianę.

        Zaburzenia tożsamości płciowej

        Tożsamość płciowa może zostać zaburzona zarówno przez czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Do tych pierwszych należą przede wszystkim schorzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz zaburzenia hormonalne. W kontekście psychologicznym nie bez znaczenia jest sposób wychowania dziecka bez uwzględnienia jego biologicznej płci lub wręcz przeciwnie – ze szczególnie mocnym nakierowaniem na role i zachowania związane z płcią biologiczną.

        Do najczęstszych zaburzeń tożsamości płciowej należą:

        • transseksualizm, czyli niezgodność między płcią biologiczną a kulturowym wzorcem, który gotowa jest przyjąć dana osoba, co niejednokrotnie skutkuje decyzją o medycznym upodobnieniu się do przyjętego wzorca;
          • transwestytyzm, czyli odmiana transseksualizmu, w której niezgodność między płcią fizyczną a kulturową nie prowadzi do decyzji o zmianie wyglądu.

            Orientacja seksualna i tożsamość płciowa

            Tożsamość płciowa i orientacja seksualna są ze sobą związane, ale nie zawsze bezpośrednio się na siebie przekładają. Tożsamość płciowa nie musi wcale przekładać się na orientację seksualną. Ta z kolei nie musi warunkować poczucia płci kulturowej. Związek między orientacją seksualną i tożsamością płciową jest natomiast szczególnie mocno widoczny w aspekcie prawnym. Wiele lat walczono bowiem o zniesienie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Współcześnie większość cywilizowanych krajów posiada taki zapis w najważniejszych aktach prawnych.

            Życie z socjopatą. Jak wyjść z toksycznej relacji? Zobacz wideo:

            Zobacz też:

            Nie oglądałeś Dzień Dobry TVN na antenie? Pełne odcinki znajdziesz w serwisie Player.pl

            Autor: Adrian Adamczyk

            podziel się:

            Pozostałe wiadomości

            Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

            Wojciech Modest Amaro podzielił się rodzinną nowiną. "Piękny Aniołek już jest na świecie"

            Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

            Kobiety hejtowane za wielodzietność.  "Odpieluszkowe zapalenie mózgu"  

            Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

            Zjadłam słynny żurek Magdy Gessler. Czy talerz zupy jest wart swojej ceny?

            Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

            Siostry uratowały sklep dziadka. "To nie mogło się tak skończyć"

            Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

            Marta Krupa o trudnym związku i powrocie do show-biznesu. "Byłam poniżana"

            Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

            Nowy uczestnik wszedł do "Hotelu Paradise 8" i od razu namieszał

            Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym
            Materiał promocyjny

            Serowe pyszności na Wielkanoc. Poznaj przepisy Andrzeja Polana na dania z serem długodojrzewającym

            Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

            Tradycje wielkanocne - zwyczaje, ciekawostki i symbole Wielkanocy. Co powinno być w koszyczku wielkanocnym?

            "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

            "Po Wielkanocy sałatkę jarzynową wyrzuca 68% Polaków". Znana dziennikarka radzi, co z niej zrobić

            Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego
            Materiał promocyjny

            Wyjątkowe dania z drobiu na Wielkanoc (i nie tylko). Wypróbuj przepisy Matteo Brunettiego

            Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

            Ile jajek można zjeść w tygodniu? Ekspert rozwiewa wątpliwości

            Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

            Księżna Kate wspierała ją w chorobie. Teraz 8-latka chce zrobić dla niej to samo. "Wyzdrowieje tak, jak ja"

            10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu
            Materiał promocyjny

            10 kroków dzieli Cię od udanej podróży. O tym należy pamiętać przy planowaniu wyjazdu

            Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

            Klaudia El Dursi zabiera w podróże walizki z jedzeniem?

            Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"
            Materiał promocyjny

            Ten składnik warto suplementować. "Odpowiada za to, że nasza skóra jest ładna, a włosy piękne"

            Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

            Wiosenny horoskop miłosny. Pojawią się emocjonalne burze i zawirowania

            Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

            Czy epidemia opioidowa ma szansę dotrzeć do Polski? "4 lata temu nie mieliśmy żadnych przypadków"

            Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

            Polska ma własnego van Gogha. Ekspertyzy potwierdziły autentyczność obrazu

            "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

            "Alkohol, przemoc, zaniedbania". Gabriela nie bała się pomóc maluchom

            Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy
            Materiał promocyjny

            Potrawy wielkanocne, które zawładną świątecznym stołem. Przepisy Sebastiana Olmy

            Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

            Marcin Prokop ma wyjątkową relację z bratem, lecz nie zawsze było kolorowo. "Zburzył mój spokój"

            Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

            Obejrzałam dwa odcinki serialu "Klara". Każdy zna kogoś takiego, jak matka głównej bohaterki

            Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"
            Materiał promocyjny

            Sposób na wnętrze: Metamorfoza starej i niefunkcjonalnej kuchni. "To jest rewelacja"

            Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

            Sarah Ferguson wspiera Kate. Sama walczyła z dwoma typami raka

            Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

            Wyjątkowy gość specjalny w "MasterChef Nastolatki"

            Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

            Nazywają go "trudnym aktorem". Jaki naprawdę jest Sebastian Fabijański?

            Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?
            Materiał promocyjny

            Dbać trzeba nie tylko o włosy, ale i o skórę głowy. Jak to robić?

            "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

            "Łazienkowe przekleństwa" - zbawienna metoda czy szkodliwy trend? Psycholożka wyjaśnia

            Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

            Sposób na idealnie białe firanki i obrusy na święta - sprawdź, co trzeba zrobić

            "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

            "Hotel Paradise 8". Ola i Ada rozdają karty. Ich decyzja może mieć wpływ na Rajskie Rozdanie

            Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry
            Materiał promocyjny

            Zatrzymaj pierwsze zmarszczki. Sprawdź, jak zapobiec starzeniu się skóry

            Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

            Platforma streamingowa Max już w czerwcu. "Na tę chwilę czekaliśmy 2 lata"

            Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

            Wiosna na wielkanocnym stole. Stwórz własne dekoracje

            Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?
            Materiał promocyjny

            Brak apetytu u osób starszych. Co robić, kiedy seniorzy przestają jeść?

            Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

            Co i za ile kupimy do koszyka wielkanocnego?

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            Nie wiesz, jak rozmawiać ze swoim psem? Waszą komunikację poprawi Radek Ekwiński. Napisz do nas

            To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

            To najczęstszy błąd w podawaniu żurku

            Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

            Wybuchowy ekstrawertyk, a może cichy introwertyk? Poznaj numerologiczną 4

            Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

            Mateusz Hładki poprowadzi nowy program

            Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

            Sprawdzony trik z TikToka. Jak sprytnie pokroić mango?

            E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"
            Materiał promocyjny

            E-sklep TVN. Co jest w ofercie? "Widzowie poczują się częścią czegoś większego"

            Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

            Ile cukru jest w przekąskach dla dzieci? "Owoce się je, a nie pije"

            Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

            Paulina Holtz oddała kuchnię. Ogłoszenie zamieściła na popularnej grupie

            Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

            Wielka przeprowadzka rodziny Clarke. "Najbardziej obawiamy się o Czarusia"

            Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

            Sanah szczerze o swoich lękach. Czego się obawia?

            9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

            9 tradycyjnych potraw na Wielkanoc - najlepsze przepisy

            Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

            Wakacje w maju – gdzie warto pojechać?

            Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

            Ola Żuraw-Świątek po 10 latach pogodziła się z mamą

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

            #DzieńDobrywPolsce. Potrzebujesz interwencji Dzień Dobry TVN? Napisz do nas

            Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

            Jak rozmawiać z dziećmi o ukrzyżowaniu Jezusa? "Mają prawo wiedzieć, że umieramy"

            Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

            Grupowa randka w "Hotelu Paradise 8". Ktoś złoży uczestnikom niezapowiedzianą wizytę

            Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

            Beata Ścibakówna skrytykowała zachowanie młodych aktorów

            Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"

            Nauczycielka, która nie stawia stopni. "Obawiałam się bardziej reakcji rodziców niż uczniów"