Jedną z charakterystycznych cech okresu dojrzewania jest burza hormonów, która powoduje zmiany stałe i przejściowe. To właśnie te drugie przysparzają najwięcej problemów. Co dzieje się w psychice i ciele nastolatka podczas okresu dojrzewania?
Okres dojrzewania u chłopców i dziewcząt – psychika nastolatka
Jednym z najważniejszych elementów okresu dojrzewania są zmiany w psychice. To wtedy kształtuje się intelekt, m.in. poszerza się słownictwo, zmienia postrzeganie, poprawia zdolności koncentracji oraz zapamiętywania. Młodzi ludzie przechodzą też przez proces kształtowania wartości, co przejawia się m.in. przeciwstawnością uczuć, a więc np. odczuwaniem jednocześnie miłości i nienawiści do danej osoby. W okresie dojrzewania rozwija się również samoświadomość, co skutkuje silną potrzebą autonomii. Często budzi to obawy rodziców, dotąd będących dla dziecka autorytetem. Z drugiej strony, nastolatek przeżywa też silniejszą niż dotąd potrzebę przynależności do grupy, z czym wiążą się pewne niebezpieczeństwa, np. ryzykowne zachowania wynikające z chęci zaimponowania rówieśnikom. Zachodząca w organizmie dorastającego człowieka burza hormonów wywołuje też tzw. huśtawki nastroju, co często oznacza skrajne zmiany w jednej chwili. Sprawia to, że rozmowy z nastolatkiem nie należą do łatwych, jednak rodzice nie powinni ich unikać. Gdy skończy się okres dojrzewania, człowiek dorastający w domu pełnym wsparcia i zrozumienia zazwyczaj ma już wstępnie ułożony zdrowy system wartości oraz osiąga stabilność emocjonalną. Innym elementem tego trudnego czasu są rozwijające się potrzeby seksualne, przy czym u chłopców zwykle objawia się to chęcią rozładowania napięcia seksualnego, a u dziewcząt zwiększoną potrzebą bliskości. Charakterystyczne jest też większe skupienie na własnej atrakcyjności fizycznej, dostrzegalne u obu płci.
Fizyczne objawy okresu dojrzewania u chłopców
Okres dojrzewania u chłopców zwykle zaczyna się pomiędzy 10. a 14. rokiem życia, przy czym najczęściej kończy się pomiędzy 16. a 19. urodzinami. Pierwszym symptomem procesu dojrzewania jest zwiększenie średnicy jąder nawet o ponad 2,5 cm. Około pół roku później zaczyna pojawiać się owłosienie łonowe, a po 1–1,5 roku następuje powiększenie prącia. Wtedy owłosienie pojawia się również pod pachami, a niekiedy także na brzuchu i klatce piersiowej. Charakterystyczną cechą dojrzewania u chłopców jest tzw. skok pokwitaniowy, podczas którego młody człowiek może w szybkim czasie urosnąć nawet o 12 cm. Zazwyczaj występuje on ok. 14. roku życia. Typowe jest też zjawisko mutacji, a więc przebudowy chrząstek krtani, co skutkuje obniżeniem głosu. W jego trakcie występują znaczne wahania tonu, który raz może być niski i głęboki, a innym razem piskliwy. Symptomem dojrzewania u chłopców są również zmiany na twarzy, w tym pojawienie się zarostu oraz często trądziku młodzieńczego, który nierzadko rozprzestrzenia się też na inne części ciała. Obserwuje się również zwiększoną potliwość będącą skutkiem działalności hormonów. U części chłopców pojawia się także przejściowa ginekomastia, a także ból sutków w okresie dojrzewania. Typowe jest też zwiększenie masy mięśniowej, co prowadzi do wykształcenia się męskiej sylwetki. W okresie dorastania początek ma również proces spermatogenezy, czyli produkcji plemników oraz pierwsze ejakulacje, również te samoistne. Najczęściej dochodzi do nich w nocy, co nosi nazwę polucji nocnych.
Okres dojrzewania u dziewcząt – jakie zmiany zachodzą w ciele?
U dziewcząt pierwsze oznaki okresu dojrzewania mogą wystąpić już w 9. roku życia. Początki tego procesu zazwyczaj objawiają się szybkim wzrostem, zwiększeniem masy ciała oraz uwypukleniem brodawek sutkowych. W tej fazie często zaczynają pojawiać się pierwsze włosy łonowe. W okolicach 12. roku życia u dziewczynki dostrzec można zwiększenie pigmentacji brodawki i wzrost piersi. Charakterystyczna jest również pojawiająca się wydzielina z pochwy – biała bądź przezroczysta. Wtedy też włosy łonowe stają się grubsze i ciemniejsze. Na kolejnym etapie owłosienie występuje również pod pachami. Okres dojrzewania u dziewcząt zwykle trwa do ok. 16.–19. roku życia. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów dojrzewania u dziewcząt jest rozpoczęcie miesiączkowania. Średnio ma ono miejsce ok. 13. roku życia, jednak może zacząć się już u dziewięciolatki lub dopiero w wieku ok. 16 lat. Początkowo okres może występować bardzo nieregularnie i mieć różną długość, jednak po kilku latach powinien się ustabilizować. Podobnie jak chłopcy, dziewczęta również często zmagają się z trądzikiem czy nadpotliwością. Te zmiany w okresie dojrzewania zwykle są przejściowe, jednak mogą być przyczyną kompleksów, dlatego tak ważna jest edukacja w zakresie higieny osobistej. Okres dojrzewania nie jest łatwy dla młodego człowieka. To, ile trwa, jest przy tym kwestią indywidualną, dlatego rodzice powinni uzbroić się w cierpliwość i pomóc dziecku przejść przez te niespokojne chwile.
Zobacz także:
- Jak dogadać się z nastolatką?
- Dlaczego nie potrafimy rozmawiać z dziećmi o dojrzewaniu?
- Jak przejść okres dojrzewania dziecka? "To jest ten czas kiedy ono krystalizuje swoją tożsamość"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Shestock/Getty Images