Amnezja dziecięca. Kiedy u dziecka wykształca się pamięć długotrwała?
Berenika Olesińska, redaktorka dziendobry.tvn.pl: "Głowa bez pamięci to twierdza bez garnizonu" - miał mawiać Napoleon Bonaparte. "Każda sekunda życia jest warta kilku milionów lat pamięci" - czytamy w powieści "Poczwarka" Doroty Terakowskiej. A co o pamięci twierdzą naukowcy? Jakie są według nich etapy rozwoju mechanizmu zapamiętywania, które możemy dostrzec u dzieci?
Klaudia Bartoszewska, psycholog z Centrum Medycznego CMP: Badania na temat pamięci są nadal częstym przedmiotem eksploracji. Od 8-9 miesiąca życia kształtuje się hipokamp [element układu limbicznego i struktura umieszczona w płacie skroniowym - przyp. red.], który przetwarza świeżą pamięć na pamięć długotrwałą. Rebecca Knickmeyer z University of North Carolina wykazała, że w pierwszym roku życia objętość mózgu zwiększa się o 101%, ale jednocześnie wielu badaczy dowodzi, że do ok. 3,5. roku życia człowiek nie wykształca wszystkich zasobów poznawczych koniecznych do przetwarzania informacji. Eunhui Lie i Nora Newcombe z Temple University w Filadelfii w 1999 roku udokumentowały, że większość 11-latków nie pamięta twarzy kolegów ze swojej najmłodszej grupy przedszkolnej.
Od jakiego wieku kształtuje się więc pamięć długotrwała, którą posługujemy się w dorosłości? Czy możemy sprecyzować, kiedy dzieci zaczynają magazynować w głowie pierwsze wspomnienia?
Qi Wang z Cornell University twierdzi, że granicznym wiekiem pamięci długotrwałej jest 5. rok życia. Na podstawie aktualnych badań pewne jest, że w znakomitej większości nie pamiętamy sytuacji do 3. roku życia.
Jaki jest tego powód?
Nie pamiętamy ich z powodu amnezji dziecięcej. Do ok. 3,5. roku życia mózg intensywnie rośnie. Nie ma struktur poznawczych służących do utrwalania. Według Mai Abitz noworodki mają o ponad 40% więcej neuronów niż dorośli. Podczas intensywnego wzrostu następuje wielkie przycinanie, czyli utrata najmniej wykorzystywanych neuronów i połączeń synaptycznych, które sprzyjały chaotycznemu odbieraniu świata. Ich utrata wiąże się również z utratą wspomnień. Wielkie przycinanie ma na celu zwiększenie pojemności, wydajności oraz usprawnienie mózgu, dostosowanie go do biologii, uwarunkowań i środowiska człowieka.
Wspomnienia z dzieciństwa - jakie zdarzenia mamy szansę zapamiętać?
W dużym uproszczeniu można uznać, że dzieci wyrzucają z pamięci to, co nie jest im potrzebne i przeszkadza w dalszym rozwoju. Dlaczego więc mimo amnezji dziecięcej jesteśmy w stanie przypomnieć sobie wyrywkowo niektóre istotne wydarzenia? Co o tym decyduje?
Zapamiętujemy sytuacje znaczące, te związane z silnymi emocjami. Zapamiętaniu dodatkowo sprzyja rozumienie i dostrzeganie sensu zdarzenia. Z drugiej jednak strony częstym zjawiskiem jest wypieranie wspomnień związanych ze stresem.
Czy to oznacza, że łatwiejsze przyswajanie pozytywnych bodźców to nasza naturalna, podświadoma reakcja, a umysł staje się swoistym obrońcą przed traumami?
Mózg dąży do równowagi, a w codziennym życiu otaczani jesteśmy negatywnymi informacjami, stąd tendencja do pamiętania dobrych rzeczy.
Pamięć to integralny element naszego życia, który jednak czasami zawodzi. Dlaczego niektóre wspomnienia ulatują w otchłań i trudne je przywrócić?
To normalne. Niewydobywane wspomnienie zaciera się. Czasem proces zapamiętywania jest utrudniony w wyniku interferencji, kiedy jedno wspomnienie przeszkadza w zapamiętaniu kolejnego oraz gdy wydarzenie jest obojętne lub dzieje się wiele rzeczy w jednej chwili.
Czy istnieje możliwość, że rzekome wspomnienia z dzieciństwa są jedynie kadrami wykreowanymi na podstawie przekazywanych przez inne osoby opowieści?
Tak. Człowiek jest jednostką podatną na generowanie fałszywych wspomnień. Istnieje wiele badań dotyczących konfabulacji i błędu monitorowania, czyli stwierdzenia od kogo dane wspomnienie pochodzi - od nas samych czy bliskich. Często ten zabieg podtrzymywany jest przez powtarzaną w kręgu bliskich historię, zdjęcia lub po prostu samą chęć kumulowania wczesnych wspomnień.
Jesteśmy serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. Porady.
Zobacz także:
- Pisanie ręczne to świetna praca mózgu. "Zostawia w pamięci większy ślad"
- Demencja coraz częściej dotyka ludzi młodszych. "Faza bezobjawowa trwa często 20-30 lat"
- "Nie mam głowy do ważnych dat". Jak skutecznie ćwiczyć pamięć?
Autor: Berenika Olesińska
Źródło zdjęcia głównego: EF Volart/Getty Images
