Według Fundacji DKMS dawcą nie może zostać osoba zmagająca się z chorobą nowotworową. Przeciwwskazaniem do oddania szpiku jest też nosicielstwo wirusów HIV, HTLV, WZW. Dawcę szpiku dyskwalifikuje czasowo ciążą, laktacja i borelioza. Osoby, które posiadają tatuaż mogą zostać dawcą.
Kto może zostać dawcą szpiku?
Dawstwo szpiku to szlachetny uczynek, który może pomóc wielu poważnie chorym osobom. Szpik może uratować życie pacjentom z ostrą białaczką, przewlekłą białaczką szpikową i innymi zespołami mieloproliferacyjnymi. Dawcy szpiku ratują chorych, u których zdiagnozowano zespoły mielodysplastyczne i chłoniaki.
Transplantacja szpiku kostnego jest także standardowym postępowaniem w leczeniu chorych z ziarnicą złośliwą i z wrodzonymi niedoborami odpornościowymi oraz chorobami metabolicznymi. Zalecana jest w przypadku pacjentów cierpiących na nocną napadową hemoglobinurię i tych z ciężkimi schorzeniami autoimmunologicznymi. Wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu jest anemia Fanconiego, anemia aplastyczna oraz niektóre guzy lite.
Zdrowie
Dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18–55 lat. Jednak w związku z tym, że od chwili umieszczenia potencjalnego dawcy w rejestrze do momentu oddania szpiku może upłynąć nawet 15 lat, preferowani są ludzie młodzi, między 18. a 30. rokiem życia. Potencjalny dawca nie powinien ważyć mniej niż 50 kg, a jego BMI nie może być wyższe niż 40.
Osoba pragnąca zostać dawcą szpiku musi być świadoma swoich czynów. Fundacja DKMS, której misją jest znalezienie dawcy dla każdego potrzebującego pacjenta, poza wskazaniami wymienia przeciwwskazania do bycia dawcą szpiku. Zostały one opisane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 12 marca 2010 roku oraz w wytycznych określonych przez Światową Organizację Dawców Szpiku.
Przeciwwskazania do oddania szpiku
Każdy potencjalny dawca szpiku powinien poznać przeciwwskazania uniemożliwiające oddanie komórek macierzystych. Nie są one pobierane od osób zmagających się z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Przeciwwskazania, takie jak zatorowość płucna, przebyty zawał serca, przebyta zakrzepica, migotanie przedsionków czy tętniak aorty również uniemożliwiają zostanie dawcą. Ponadto przeciwwskazaniem do oddania szpiku jest choroba nowotworowa, zarówno przebyta, jak i czynna. Wykluczenia z grona potencjalnych dawców nie muszą się obawiać osoby, których członek rodziny zmaga się z nowotworem.
Komórek macierzystych nie pobiera się również od chorych będących nosicielami wirusów HIV, HTLV, wirusa zapalenia wątroby (WZW) typu B i C. Do wyjątków, które wymagają konsultacji ze specjalistą zaliczane są każde inne przewlekłe lub niewyleczalne zakażenia oraz objawy, które sugerują chorobę zakaźną.
Dawcą nie może zostać biorca organów i tkanek. Komórek macierzystych nie oddają osoby, które zostały biorcami przeszczepów twardówki, rogówki, zastawki sercowej, opony twardej, nerki i innych narządów oraz chorzy zmagający się z chorobami autoimmunologicznymi. Przeciwwskazaniem do bycia dawcą szpiku jest ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia. Przeszkodą jest też wrzodziejące zapalenia jelita grubego, stwardnienie rozsiane, choroba Leśniowskiego-Crohna, miastenia. Komórek macierzystych nie pobiera się od chorych cierpiących z powodu łuszczycowego zapalenia stawów, choroby Gravesa-Basedowa, niedokrwistości autoimmunohemolitycznej, chorób tkanki łącznej.
Kolejną grupą schorzeń, które bezwzględnie wykluczają z grona dawców szpiku są choroby układu nerwowego, takie jak choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, choroba Creutzfeldta-Jakoba, choroby złącza nerwowo-mięśniowego. Przeciwwskazaniem są również zaburzenia napadowe (np. epilepsja) oraz choroby krwi i szpiku (sferocytoza, talasemia, hemofilia, anemia aplastyczna, trombofilia). Poważną przeszkodą w zostaniu dawcą jest depresja wymagająca leczenia farmakologicznego i inne zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia afektywne dwubiegunowe, schizofrenia).
Poza tym dawcę szpiku na stałe dyskwalifikują choroby endokrynologiczne (m.in. nadczynność tarczycy, Hashimoto, choroba Cushinga), wielotorbielowatość nerek, osteoporoza, jaskra, urazy wielonarządowe oraz liczne rozległe zabiegi operacyjne, szczególnie te przeprowadzane w znieczuleniu ogólnym z wyjątkiem cesarskich cięć. Problemem może być przyjmowanie niektórych leków (np. środków immunosupresyjnych) oraz nadużywanie alkoholu i narkotyków.
Czasowe przeciwwskazania do zostania dawcą szpiku
Dawcę szpiku czasowo dyskwalifikuje ciążą i laktacja. Kobiety będące w ciąży i karmiące wyłączone są z możliwości oddania szpiku co najmniej do czasu skończenia karmienia, dzieje się tak, ponieważ leki podawane przed oddaniem szpiku mogą przenikać do mleka matki. Czasowo dyskwalifikuje się chorych na boreliozę. Dopiero 2 lata od wyleczenia choroby można zostać dawcą.
Osoby posiadające tatuaż lub takie, które świeżo go wykonały dawniej również były wyłączone z możliwości oddawania szpiku. Zgodnie z aktualnymi procedurami osoby wytatuowane mogą swobodnie oddawać szpik bez konieczności czasowego zawieszania.
Także wyjeżdżając z kraju warto poinformować bazę, w której jest się zapisanym, że się wyjeżdża. W przypadku odwiedzania krajów, które są zagrożone chorobami zakaźnymi, konieczne jest czasowe zawieszenie. Jeszcze innym powodem do czasowych przeciwwskazań są wszelkie operacje chirurgiczne - dopiero miesiąc od przebycia ich można z powrotem zostać dawcą.
Światowy dzień dawcy szpiku
W dniu 17 września obchodzony jest światowy dzień dawcy szpiku. W Polskim rejestrze zapisało się już 1,7 miliona potencjalnych dawców. W tym dniu organizatorzy pokazują osoby, które oddały szpik i uratowały życie innym ludziom. Dzięki tak dużej ilości osób, które przystąpiły do programu znalezienie dawcy jest możliwe w 2 na 3 przypadki - to jeden z najwyższych wyników na świecie.
Artykuł zawiera materiały partnera
Zobacz także:
- Pobranie szpiku kostnego – w jaki sposób się odbywa?
- 22-letnia Aleksandra miała przeszczep szpiku. "O chorobie dowiedziałam się przez przypadek. Byłam tylko przeziębiona"
- Oddała szpik genetycznej bliźniaczce i zyskała przyjaciółkę. "Będziemy siostrami do końca życia"
- Czy można komuś ofiarować coś piękniejszego niż życie? Zostań dawcą szpiku i zyskaj „genetycznego bliźniaka”
- Jest #10tysięcypowodów, żeby pomagać. Dlaczego warto zostać dawcą szpiku?
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN
Źródło zdjęcia głównego: Fot. GettyImages / Morsa Images