Odczyn poszczepienny w wielu przypadkach to typowa, choć niekorzystna reakcja organizmu na podane mu antygeny. Czasami jednak pojawiają się reakcje niepożądane. Dlatego też po każdym szczepieniu należy uważnie obserwować dziecko. W przypadku pojawienia się niepożądanego odczynu poszczepiennego należy skonsultować się z lekarzem.
Co to jest odczyn poszczepienny?
Odczyn poszczepienny u dziecka to najczęściej delikatna i łagodna reakcja organizmu, występująca w ciągu czterech tygodni od podania szczepionki. Najczęściej ma charakter przejściowy i ustępuje w ciągu kilku dni, maksymalnie tygodni. Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP), bo najczęściej o nim mowa, to forma niekorzystnej reakcji organizmu dziecka na składniki szczepionki. Trzeba jednak zaznaczyć, że w przypadku szczepienia przeciw gruźlicy odczyn poszczepienny jest konieczną reakcją organizmu na podane antygeny i pojawia się właściwie u każdego.
Niepożądany odczyn poszczepienny – typowe przykłady
Niepożądany odczyn poszczepienny może przyjmować dwie formy: miejscową i ogólną. Ze względu na ciężkość objawów NOP dzielą się na:
- łagodne,
- poważne,
- ciężkie.
Te ostatnie stanowią podstawę do zaprzestania podawania danego rodzaju szczepionki. Często w takich przypadkach lekarz decyduje albo o przerwaniu szczepienia na jakiś czas, albo wskazuje inny typ szczepionki, który pozwala nabyć odporność na daną chorobę. Do miejscowych odczynów poszczepiennych u dzieci zalicza się przede wszystkim ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia. Są to najczęstsze przypadki odczynów poszczepiennych u niemowląt i noworodków, a także starszych dzieci. Z reguły ustępują one po kilku/kilkunastu dniach. Zdarza się, że w okolicy podania szczepienia mogą powiększyć się węzły chłonne. Również ten objaw nie powinien niepokoić, jeżeli obrzęk ustąpi po kilku dniach. Do ogólnych objawów poszczepiennych zaliczyć można podwyższoną temperaturę, gorączkę, drgawki, a także reakcje anafilaktyczne. Szczególnie te ostatnie są niebezpieczne dla zdrowia dziecka i wymagają konsultacji z lekarzem. Odczyn poszczepienny u dziecka może wystąpić właściwie po każdej szczepionce. Nie powinien on wzbudzać niepokoju, jeśli tylko przyjmuje łagodną formę i ustępuje po kilku dniach.
Poważny i ciężki odczyn poszczepienny
Odczyn poszczepienny u dziecka może przybrać poważną formę. Do tego typu NOP zalicza się wysoką gorączkę, powyżej 39,5℃, i obrzęk stawu w okolicy wkłucia. Zdarza się, że w kale dziecka pojawi się krew. Mogą również występować wymioty. Mimo iż objawy poszczepienne mają poważną postać, z reguły nie wymagają leczenia oraz pobytu w szpitalu. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku ciężkich odczynów poszczepiennych. Zdarzają się one bardzo rzadko, natomiast stanowią poważne zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka. Zalicza się do nich: wstrząs anafilaktyczny, trombocytopenię i zaburzenia funkcji układu nerwowego.
Odczyn poszczepienny – leczenie
Niepożądany odczyn poszczepienny ICD-10 (według kwalifikacji chorób i problemów zdrowotnych) nie wymaga leczenia. Odczynu poszczepiennego u niemowląt i dzieci się nie leczy. Nie jest to choroba, a reakcja organizmu wiązana z podaniem szczepionki. Ustępuje najczęściej w ciągu kilku dni i nie niesie żadnych konsekwencji dla zdrowia dziecka. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że ciężkie odczyny poszczepienne stanowią podstawę do odstąpienia od szczepienia.
Odczyn poszczepienny – po jakich szczepieniach występuje najczęściej?
Odczyn poszczepienny u noworodka jest związany ze szczepieniem przeciw gruźlicy. Po tym szczepieniu (wykonywanym przed wypisem ze szpitala) zawsze występuje miejscowy odczyn skóry. Najpierw pojawia się guzek, potem stwardnienie utrzymujące się kilka dni. Po miesiącu pokazuje się niewielkie owrzodzenie, które ostatecznie zamienia się w małą bliznę. Posiada ją właściwie każde szczepione dziecko, a cały odczyn poszczepienny jest znakiem prawidłowej reakcji organizmu na szczepienie. Po szczepieniu przeciwko poliomyelitis u dzieci jako powikłanie poszczepienne może wystąpić zespół Guillaina-Barrégo. W przypadku szczepienia DTP może dojść do tzw. zespołu hipotensyjno-hiporeaktywnego. Obok szczepionki przeciw gruźlicy DTP jest uznawane za jedną z najbardziej reaktogennych szczepionek. Po jej przyjęciu u połowy dzieci występują łagodne odczyny (ból, zaczerwienienie, obrzęk). Rzadziej pojawiają się poważniejsze NOP, natomiast trzeba się liczyć z wysoką gorączką, obniżeniem napięcia mięśniowego lub drgawkami. Zobacz także:
- Szczepienia przeciwko COVID-19 dla dzieci od 6. miesiąca
- Szczepienia przeciwko grypie. Dlaczego warto szczepić dzieci?
- Mandaty dla rodziców za brak szczepienia dzieci
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Karl Tapales/Getty Images