Katabolizm i anabolizm - grupy metabolizmu
Organizm ludzki to bardzo skomplikowana maszyna, w której w każdej chwili zachodzi wiele procesów. Ogół reakcji w organizmie, które prowadzą do wykorzystania składników odżywczych pozyskanych z żywności i energii, a także do podtrzymania procesów życiowych, nazywa się metabolizmem. Wszystkie reakcje należące do metabolizmu można przyporządkować do odpowiednich grup. Wśród nich wyróżniamy między innymi anabolizm i katabolizm.
Co to jest anabolizm?
Anabolizm to grupa reakcji chemicznych, których wynikiem jest powstanie złożonych związków z prostych substratów. To właśnie ta część procesów metabolicznych związana jest ze wzrostem komórek organizmu. Anabolizm odpowiada za wzrost i tworzenie organów i tkanek , jest więc związany ze wzrostem rozmiarów i masy ciała. Jako przykłady anabolizmu można przytoczyć wzrost masy i siły mięśni, rośnięcie włosów i paznokci, a także rozrost szkieletu. Właśnie ze względu na swoje działanie anabolizm jest niezwykle pożądany w sportach siłowych oraz sylwetkowych, takich jak bodybuilding lub kulturystyka. Osoby uprawiające te dyscypliny nierzadko sięgają po środki wspomagające procesy anaboliczne, wśród których wyróżnić można sterydy anaboliczne.
Sterydy anaboliczne
Jest to grupa sterydów o silnym działaniu anabolicznym. Ich stosowanie powoduje przyspieszenie dzielenia się komórek tworzących tkanki u człowieka. Stymulują one do wzrostu mięśnie, a czasem nawet i kości poprzez pobudzanie syntezy wapnia lub białka. Jednak nie jest to złoty środek dla sportowców ani innych osób chcących w krótkim czasie i przy mniejszym nakładzie pracy zwiększyć objętość swoich mięśni. Ze względu na silne oddziaływanie na równowagę hormonalną organizmu, sterydy anaboliczne niosą za sobą również niepożądane skutki uboczne. Wśród nich wyróżnić można:
- przyspieszony proces starzenia się tkanek,
- rozrost piersi zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn (ginekomastia),
- spadek popędu seksualnego u mężczyzn.
Zwykle sterydami anabolicznymi są pochodne testosteronu. Jakie zatem zastosowanie mają sterydy anaboliczne? Przy regulowaniu tempa wzrostu dzieci, które cierpią na zaburzenia, rekonwalescencji po ciężkich chorobach, leczeniu osteoporozy, przyspieszaniu rozwoju płciowego chłopców.
Pojedyncze komórki nie są w stanie realizować jednocześnie procesów anabolicznych i katabolicznych, dlatego u ludzi i zwierząt występują hormony, których zadaniem jest regulacja tych procesów. Hormonami anabolicznymi są hormony płciowe – testosteron oraz estrogen, a także hormon wzrostu i insulina. Z kolei do hormonów katabolicznych zaliczyć można: kortyzol (hormon stresu), adrenalinę, glukagon, cytokinę.
Katabolizm – antagonista anabolizmu
Katabolizm to całkowite przeciwieństwo anabolizmu, jest to ogół reakcji prowadzących do rozpadu związków chemicznych na cząsteczki w celu wytworzenia energii. Wśród sportowców szczególnie niechciany jest katabolizm mięśni. Dochodzi do niego wtedy, gdy organizmowi nie zostają dostarczone z pożywieniem odpowiednie źródła energii. Aby podtrzymać procesy życiowe, organizm zaczyna korzystać z własnych zasobów, z których czerpie białka, węglowodany i tłuszcze, w pierwszej kolejności procesowi poddawane są mięśnie. To właśnie między innymi z tego powodu diety bardzo niskoenergetyczne nie są zalecane przez specjalistów. Pozorna utrata wagi spowodowana zbyt małym dostarczaniem kalorii do organizmu może być powiązana z katabolizmem mięśni. Chociaż przeważnie katabolizm wywołuje nieodpowiednia podaż energii z pożywienia, mogą do niego prowadzić również nadmierny stres, który wpływa na produkcję kortyzolu oraz zbyt mała ilość snu. Należy również unikać tłuszczów trans, które spowalniają metabolizm. Jeśli zależy nam na uniknięciu tego procesu, warto zadbać o odpowiedni sposób żywienia i dostarczanie produktów kalorycznych proporcjonalnie do aktywności dziennej.
Zazwyczaj anabolizm i katabolizm pozostają ze sobą w równowadze, jednak okresowo może się to zmieniać. Prowadząc odpowiedni tryb życia, odpowiednio się odżywiając i trenując, można w pewien sposób kontrolować metabolizm, a tym samym wpływać na zwiększenie lub zmniejszenie procesów anabolicznych i katabolicznych.
Zobacz także:
- Jak wygląda walka z depresją? "Przeszłyśmy przez piekło"
- Katarzyna Glinka w samotnej podróży. Z kim miała randkę?
- Agata Młynarska oprowadziła nas po nowym mieszkaniu. "Stół jest zawsze centralnym miejscem rodziny"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Laurence Monneret/Getty Images