Co to znaczy „apodyktyczny”? Według „Słownika języka polskiego PWN” to podmiot narzucający komuś swoje zdanie, nieznoszący sprzeciwu. Osoba apodyktyczna określana jest również terminem „despota”. W codziennych kontaktach z takim człowiekiem nie ma miejsca na własne zdanie – należy wykonywać polecenia, jakie wydaje, i realizować jego pomysły. W przeciwnym razie konsekwencje będą zależne od łączących z nim relacji – mogą to być gniew, agresja, ciche dni, zabranie premii lub nawet zwolnienie z pracy, jeżeli jest to przełożony.
Zobacz także: Dyskryminacja pracownika – co robić, gdy czujemy się pokrzywdzeni w pracy?
Skąd się bierze apodyktyczny charakter?
Nikt nie rodzi się despotą. Apodyktyczne osoby nabywają swoich cech w procesie wychowania. Potrzeba kontrolowania innych, narzucania swojej woli i przekonanie o własnej nieomylności mogą być wzorcem przenoszonym przez kulturę i dodatkowo wzmacnianym w rodzinach. Bardzo często przykład idzie z góry – apodyktyczni rodzice przekazują schematy zachowań swoim dzieciom. Wysoki rygor w domu, dyscyplina i karanie za nawet niewielkie przewinienia mogą skutkować wykształceniem się apodyktycznego charakteru u podopiecznego.
Co ciekawe, również nadmierne faworyzowanie dziecka może doprowadzić do jego despotyzmu w przyszłości. Rodzice ulegli wobec jednego lub jedynego dziecka, spełniający jego zachcianki i pozwalający mu na wszystko bez określania granic lub konsekwencji, mogą niechcący wychować despotę. Dzieje się tak, ponieważ przez cały okres dorastania dziecka uświadamia się mu, że jest najważniejsze i tylko jego zdanie się liczy. Może to sprawić, że w relacjach z innymi stanie się całkowitym egoistą – na pierwszym miejscu zawsze będą jego potrzeby i pomysły. Na każdy, nawet delikatny, sprzeciw lub inny punkt widzenia będzie reagować gniewem, ponieważ jest nauczone, że zawsze ma rację i wszystko się mu należy. Apodyktyczny partner w interesach, pracy lub miłości to człowiek, który wymaga od drugiej osoby całkowitego podporządkowania się.
Człowiek apodyktyczny – despotyzm jako zaburzenie osobowości
Zaburzenia osobowości to inaczej zaburzenia psychiczne polegające na głęboko zakorzenionych, trwałych cechach charakteru, które utrudniają funkcjonowanie w społeczeństwie. U człowieka cierpiącego na zaburzenia osobowości postrzeganie środowiska i otoczenia jest nieprawidłowe. Do niektórych jej typów wliczają się również cechy i zachowania apodyktyczne. Mogą odznaczać się nimi ludzie z osobowością anankastyczną – nadmierni perfekcjoniści z silną potrzebą kontrolowania innych („Nikt nie wykona tego zadania tak dobrze, jak ja”). Apodyktyczni bywają również psychopaci, a więc osoby z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości. Potrafią być czarujący, świetnie udawać empatię i inne uczucia, podczas gdy ich zachowanie jest ściśle wymierzone na osiągnięcie konkretnego celu.
Najczęściej psychopatami są mężczyźni – apodyktyczny mąż mógł przez okres narzeczeństwa wydawać się dobrym i kochającym partnerem, jednak z biegiem czasu całkowicie przestaje brać pod uwagę potrzeby żony, zaczynają liczyć się tylko jego własne. Uważa, że jego zdanie zawsze jest ważniejsze, a pomysły lepsze. Nie potrafi postawić się w sytuacji żony ani niczyjej innej. Co ciekawe, osoby z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości często robią imponujące kariery. Despotyzm zdarza się także u ludzi z narcystycznym zaburzeniem osobowości.
Zobacz także: Przemoc wobec mężczyzn – to się zdarza! Jak pomóc ofierze?
Jak żyć z apodyktyczną osobą?
Codzienne funkcjonowanie z despotą jest trudne. Apodyktyczne dziecko nie jest jeszcze dużym problemem – jego gniew, fochy i częsty płacz można korygować w procesie wychowania, poprzez wyciąganie konsekwencji i narzucenie niesfornemu maluchowi pewnych granic. Gorzej, jeśli ma się do czynienia z despotą w pracy.
Apodyktyczna kobieta – szefowa lub kierowniczka narzucająca wszystkim swoją wolę i pomysły – potrafi zdezorganizować pracę i zepsuć atmosferę w zespole. W codziennych relacjach z despotą, czy to w pracy, czy w domu, należy pamiętać przede wszystkim o sobie. Najprostszą i jednocześnie najtrudniejszą metodą bronienia się jest zerwanie toksycznej relacji, która odbija się na zdrowiu psychicznym i fizycznym. Obcowanie z osobą apodyktyczną sprawia, że żyje się w ciągłym stresie oraz że jest się niepewnym samego siebie.
W takich sytuacjach należy rozpocząć terapię psychologiczną, która uświadomi, jak bronić się przed szkodliwym wpływem takiej osoby. Terapia pomoże zebrać siły na wyrzucenie despoty z życia – czy to poprzez zmianę pracy lub partnera, czy też przez ograniczenie kontaktów, jeśli osoba apodyktyczna jest np. rodzicem.
Więcej:
- Co to jest demokracja? Jakie są fundamentalne zasady demokracji?
- Kalsarikännit, czyli szczęście po fińsku
- Tłumienie emocji i jego skutki
Autor: Redakcja Dzień Dobry TVN