Jak wygląda muchomor sromotnikowy? Kształtem kapelusza i trzonu przypomina niektóre jadalne grzyby, np. czubajkę kanię, dlatego łatwo go pomylić. Jeśli nie mamy stuprocentowej pewności, że zebrany okaz to nie muchomor sromotnikowy, nie powinno się go zabierać – jest to zbyt niebezpieczne.
Muchomor sromotnikowy – miejsce i okres występowania
Muchomor zielonawy (Amanita phalloides), nazywany powszechnie muchomorem sromotnikowym, występuje licznie w polskich lasach liściastych i mieszanych – można spotkać go głównie pod dębami, bukami i brzozami. Rzadziej może występować także w lasach iglastych. Lubi gleby bogate w makro- i mikroelementy. Owocniki pojawiają się od lata do jesieni (od lipca do listopada).
Muchomor sromotnikowy bywa potocznie nazywany sromotnikiem, co przywołuje skojarzenia ze sromotnikiem smrodliwym (Phallus impudicus) – zupełnie innym grzybem, który nie jest trujący i wyróżnia się charakterystycznym przykrym zapachem. Zbieżność potocznych nazw może skutkować pewnymi nieporozumieniami.
Grzyby
Warto pamiętać, że muchomor sromotnikowy jest gatunkiem śmiertelnie trującym ze względu na zawartość amanityny. Już średni okaz o masie 30-50 g jest dawką śmiertelną dla dorosłego człowieka. Amanityna prowadzi do uszkodzenia komórek, a w efekcie niewydolności wątroby, która jest główną przyczyną śmierci. Trucizna zachowuje swoje właściwości nawet wtedy, gdy poddajemy muchomora sromotnikowego przetworzeniu (suszymy, smażymy, gotujemy). Niestety nie istnieje żadna odtrutka, dzięki której możliwe byłoby odwrócenie tragicznych skutków zjedzenia grzyba
Jak wygląda muchomor sromotnikowy?
Odpowiadając na pytanie, jak wygląda muchomor sromotnikowy, trzeba wziąć pod uwagę każdy szczegół jego budowy, który może się zmieniać np. w zależności od wieku. Muchomor sromotnikowy od innych grzybów jadalnych różni się w niewielkim stopniu. Może to być wielkość (np. kania jest większa), czy budowa trzonu (np. gołąbek zielonawy nie ma pierścienia i bulwy).
Muchomor sromotnikowy – cechy charakterystyczne:
- Blaszki są zawsze białe (podczas gdy na przykład u pieczarki z wiekiem stają się brązowe, aż do czarnych, a u gąski zielonki są mocno żółte).
- Występuje pochwa – czyli charakterystyczna biała osłonka wokół podstawy trzonu, która znajduje się w ziemi (nie posiada jej pieczarka, gąska zielonka ani gołąbek zielonawy).
- Występuje pierścień pod kapeluszem (gąska zielonka i gołąbek zielonawy również go nie posiadają).
- Wysyp zarodników jest biały (barwa wysypu pieczarek jest ciemnobrązowa).
Pamiętaj, że jeśli nie jesteś doświadczonym grzybiarzem, bezpieczniej jest zbierać grzyby rurkowe, a nie blaszkowe – w przypadku tych drugich istnieje większe ryzyko śmiertelnej pomyłki.
Muchomor sromotnikowy – opis wyglądu kapelusza
Muchomor sromotnikowy posiada niewielki kapelusz, który osiąga wielkość od 5 do 15 cm średnicy. Jego kształt może być różny – u młodych muchomorów jest zaokrąglony, lekko stożkowaty, pod wpływem czasu zmienia się w bardziej dzwonkowaty i niekiedy płaski kapelusz. Jeśli chodzi o barwę, jaką przybiera kapelusz muchomora sromotnikowego, to jest to odcień zielonkawy.
Grzyb ma różne odcienie – jasnozielone, oliwkowe, a nawet brunatne. Z kapelusza muchomora można łatwo ściągnąć skórę, która jest gładka, bez żadnych struktur. Może być matowa lub lekko błyszcząca, gdy grzyb jest mokry. Brzegi są jaśniejsze, pozbawione prążków. Od wewnętrznej strony kapelusza znajdują się blaszki – białe, czasami też żółte lub zielonkawe (pokryte osłoną u młodych okazów), gęsto osadzone. Muchomor sromotnikowy posiada biały lub jasnozielony miąższ, który nie zmienia swojej barwy. Jego zapach jest słodki, dość przyjemny (u starszych okazów woń staje się nieprzyjemna).
Muchomor sromotnikowy – wygląd trzonu
Muchomor zielonkawy sromotnikowy posiada walcowaty trzon o wysokości około 5-15 cm i średnicy do 2 cm. Występuje w podobnej kolorystyce co kapelusz. Jego powierzchnia jest więc biała, wpadająca w odcień zieleni czy beżu. Zarówno duży, jak i mały muchomor sromotnikowy będzie mieć charakterystyczną bulwę i pochwę ulokowaną na dole trzonu, przy korzeniu. Cechą charakterystyczną grzyba jest biały lub kremowy pierścień zwisający, ale jednocześnie nieruchomy. Pod nim powierzchnia trzonu jest pokryta łuskowatym wzorkiem.
Muchomor sromotnikowy – objawy zatrucia
Muchomor sromotnikowy jest najbardziej trującym rodzajem grzyba na świecie. Zawiera śmiertelną dawkę toksyn, tzw. amanitotoksyny, które są w stanie trwale uszkodzić komórki wątroby i nerek, a bez podjętego leczenia doprowadzić także do śmierci.
Objawy zatrucia, nie pojawiają się one od razu po spożyciu. Toksyny rozprzestrzenione w krwioobiegu dają o sobie znać mniej więcej po 6 lub nawet 24 godzinach od spożycia.
Objawami zatrucia po 8-24 godzinach od spożycia:
- wymioty,
- silny bol brzucha,
- wodnista biegunka prowadząca do odwodnienia,
- obniżone ciśnienie krwi,
- przyspieszone tętno.
Po ponad 24 godzinach następuje względna poprawa – a po niej nastąpić może żółtaczka, czasem również i śpiączka. Bez leczenia wątroba obumiera i po około 1-2 tygodniach następuje zgon. Tak duże ryzyko sprawia, że jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do zebranego grzyba, lepiej go zostawić. Toksyny zawarte w muchomorze sromotnikowym nie znikają pod wpływem obróbki cieplnej – gotowania czy smażenia. Jeden okaz może zatruć całą rodzinę.
Zobacz także:
- Kozia broda – grzyb jadalny i niezwykle smaczny. Jak go wykorzystać w kuchni?
- Jak odróżnić prawdziwka od szatana – poznaj niezawodny sposób
- Grzyby trujące z gąbką lub blaszką. Czym się charakteryzują?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Maksim Safaniuk/Getty Images