Aksamit wykorzystywany jest nie tylko jako ozdoba szat. Latami służył również do obijania mebli bogatych mieszczan, stanowił materiał na zasłony oraz wykorzystywany był do ozdobnych kap na łóżka. Jego nazwa wywodzi się od greckiego słowa heksamitos (to znaczy „złożony z sześciu nici”). W Europie pojawił się w XII wieku, choć jego rodowód jest dłuższy i rozpoczyna się w Indiach. Florencja, Lukka, Genua, Wenecja, Wiedeń – każdy z tych ośrodków stworzył własny typ dekorowania aksamitu na podstawie perskiego wzornictwa. W produkcji przodowała Wenecja, z której pochodził najpiękniejszy i najdroższy w całej Europie aksamit. Stamtąd trafił w XVI wieku do Lyonu we Francji. Od tamtej pory miejsce to stało się jednym z głównych ośrodków tkackich na kontynencie. Polski przemysł włókienniczy zaczął wykorzystywać aksamit pod koniec XVII wieku.
Więcej:
- Dżersej – co to za materiał? Charakterystyka, zalety i wady
- Szydełkująca politolog
- Z jakiej tkaniny powinien być biustonosz?
Czym wyróżnia się aksamit?
Jest bardzo elegancki i szlachetny w dotyku. Zrobiony z bawełny, ale również możliwe, że z wełny lub jedwabiu. Składa się z nałożonych na siebie warstw: miękkiego podłoża, na którym bardzo gęsto ułożone są kilkumilimetrowe nitki nazywane runem. Aksamit bywa także określany jako welur lub welwet. Wysokie walory tkaniny szybko zostały docenione przez krawców. Od czasu, gdy tkanina znalazła się w użyciu, szyli stroje na miarę dla wyższych klas społecznych (kupców, ziemian, bogatych mieszczan), wykorzystywali aksamit do przygotowania szat wizytowych i reprezentacyjnych. W aksamitnych tkaninach przez wieki gustowało również duchowieństwo. Jedwabny aksamit najwyższej jakości często służył jako materiał na szaty liturgiczne. Jakościowo aksamit może się różnić – ten najdroższy i najbardziej pożądany ma bardzo gęsto ułożone, krótkie nitki (im krótsze, tym lepiej). Oczywiście, wszystkie powinny być idealnie równe. Faktura tkaniny może także różnić się sposobem wykonania. W aksamicie pętelkowym dodatkowe nitki w formie pętelek nie są porozcinane. W aksamicie strzyżonym rozcina się je. Materiał można ozdabiać wzorami poprzez wytłaczanie, prasowanie lub różnicowanie długości włosa. To popularna tkanina, istnieją nawet materiały podobne do aksamitu (np. trypa).
Jak dzieli się aksamit?
Ten szlachetny materiał funkcjonuje również w innej roli. Aksamit tapicerski świetnie sprawdza się jako luksusowa tkanina obiciowa. Występuje zarówno w wersji z najbardziej fantazyjnymi wzorami, jak i jako gładka tkanina. Aksamit obiciowy równie dobrze nadaje się na kanapy, co na szezlongi czy krzesła.
Bywa, że aksamit nazywany jest wymiennie welurem. Czy jednak chodzi o tę samą tkaninę? Welur to bardzo cienki aksamit, wykonany głównie z jedwabiu, mającego bardzo krótkie włosie. Można podzielić go także na prześwitujący (transparent) oraz prążkowany (chiffon). Jednocześnie pojęcie to odnosi się do nieco innego rodzaju tkanin. Welurem może być skóra przypominająca fakturą zamsz, odmiana wełny stosowana do produkcji płaszczy oraz flausz. Tkanina ta bywa również określana jako welwet. W rzeczywistości stanowi on odmianę pluszu. A jak z kolei odróżnić aksamit od pluszu? Po długości nitek. W przypadku pluszu długość okrywy nie jest dłuższa niż 3 milimetry. Jak więc dzieli się aksamit? Podstawowe rodzaje tej tkaniny to aksamity gładkie i wzorzyste. Wzory uzyskuje się przede wszystkim poprzez różnicowanie długości włosa, a także tworzenie zestawień powierzchni materiału pokrytego włosem z aksamitem pętelkowym. Wzorki można również wytłaczać za pomocą walców, drukować lub uzyskiwać poprzez prasowanie.
Rodzaje aksamitu:
- skóra angielska, czyli moleskin – to de facto materiał bardzo podobny do aksamitu, który uzyskuje się poprzez ten sam rodzaj strzyżenia tkaniny podczas produkcji i drapowania,
- dewetyna – podobnie jak moleskin to imitacja aksamitu, w której przypadku delikatne włosie uzyskiwane jest w trakcie drapania nitek,
- ałtabas, altobasso – nazwa włoskiego aksamitu (głównie weneckiego i genueńskiego) na złotolitym tle, nadana w języku rosyjskim. Taką samą nazwą określane są tradycyjne aksamity tureckie z Bursy,
- gofin – to aksamit z szerokimi prążkami, stosowany przede wszystkim do zasłon i narzut,
- brokat lub altembas – są wzorzystą odmianą aksamitu, uzyskiwaną poprzez dodawanie do tkaniny nici metalowych,
- aksamit ryty – bardzo szlachetna odmiana tkaniny charakteryzująca się linearnymi motywami dekoracyjnymi,
- aksamit genueński – odmiana tkaniny znana w XV i XVI wieku we Włoszech, dziś nazwa przypisana jest do ornamentu na złotym tle w aksamicie strzyżonym i pętelkowym,
- aksamit utrechcki – materiał z lnianą osnową, dodatkiem wełny i okrywą wykonaną z koziej sierści.
Autor: Bernadetta Jeleń