Niektórzy zadają sobie pytanie: ksenofobia – co to znaczy? Termin ksenofobia wywodzi się z języka greckiego, gdzie "ksenos" oznacza obcych, a "phobos" strach. Jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia tego zaburzenia? Podpowiadamy.
Co to jest ksenofobia?
W dosłownym znaczeniu ksenofobia oznacza strach przed obcymi. Do osób lub grup obcych można zakwalifikować inne narodowości, religie, wyznania oraz kultury. Historycy uważają, że ksenofobia znana jest od bardzo dawna, a w Polsce rozwinęła się w okresie sarmatyzmu. To właśnie wtedy szlachcicom zaczęło zależeć na wartościach nacjonalistycznych, pojawiła się nietolerancja wobec obcych i ksenofobia.
Również dzisiaj Polacy postrzegani są czasem jako naród ksenofobiczny, jednak należy pamiętać, że ksenofobia nie oznacza tego samego co rasizm. Ksenofobia to zaburzenie nerwicowe, które koncentruje się na niechęci do obcych, natomiast rasizm przejawia się w odczuwanej wyższości jednej rasy nad drugą. Do głównych rodzajów ksenofobii można zaliczyć: antysemityzm, homofobię, germanofobię i rusofobię.
Objawy ksenofobii
Ksenofobia charakteryzuje się nienawiścią do grupy obcych, a także wiarą w stereotypy dotyczące tej grupy. Osoby cierpiące na to zaburzenie mają następujące objawy:
- uprzedzenia w stosunku do obcej grupy,
- lęk towarzyszący kontaktom z ludźmi z obcej grupy,
- strach przed utratą własnej tożsamości kulturowej,
- niechęć do zapożyczeń z języków obcych, towarów sprowadzanych z zagranicy,
- próby izolacji od cudzoziemców,
- ataki paniki w trakcie kontaktu z obcymi,
- w niektórych przypadkach agresja słowna i fizyczna w stosunku do obcych.
Wśród społecznych objawów ksenofobii można wyróżnić negatywne komentarze, unikanie obcych, dyskryminację oraz słowne i fizyczne ataki jednej grupy na drugą.
Należy zaznaczyć, że objawy ksenofobii są zupełnie inne niż w przypadku fobii sytuacyjnych czy związanych z konkretnymi przedmiotami (jak dogofobia czy klaustrofobia), ponieważ główna rolę odgrywają tu objawy psychiczne, a nie somatyczne.
Przyczyny ksenofobii
Jedną z głównych przyczyn ksenofobii są doświadczenia z dzieciństwa, związane z konkretną grupą obcych. Są to zwykle doświadczenia traumatyczne, na przykład próba gwałtu ze strony cudzoziemca albo kradzież dokonana przez wyznawcę obcej religii. Dodatkowo traumę mogą wzmacniać kolejne tego typu zdarzenia albo wystąpienie zaburzenia znanego psychologom pod nazwą ostrego stresu pourazowego. Cechuje go ciągłe powracanie myślami do traumatycznego zdarzenia, problemy ze snem, lęk, objawy somatyczne oraz depresja.
Ksenofobia może wystąpić u żołnierzy, którzy widzieli brutalne ataki ze strony cudzoziemców. Należy jednak zaznaczyć, że ksenofobia pojawia się również u osób, które nie były ofiarami lub świadkami zdarzeń traumatycznych. W wielu wypadkach do tej fobii prowadzi poczucie zagrożenia związane z lękiem przed daną kulturą czy społecznością. Wrażenie to wzmacniają zwykle kulturowo przekazywane stereotypy, a także przekaz medialny. To właśnie media jako czwarta władza mogą źle mówić o pewnych narodowościach i wskazywać, że dana nacja czy grupa etniczna jest groźna czy niebezpieczna. Częstotliwość ksenofobicznych zachowań wobec muzułmanów nasiliła się po ataku z 11 września 2001 roku.
Do ksenofobii mogą prowadzić również przekazy ze strony rodziców. W tym wypadku stawia się wyraźną granicę pomiędzy dwoma kategoriami: my – oni. Dodatkowo osoby narcystyczne, egoistyczne i paranoiczne mają większą skłonność do zachowań ksenofobicznych.
Leczenie ksenofobii
Niestety, leczenie ksenofobii jest bardzo trudne. Osoby cierpiące na to zaburzenie nie odczuwają potrzeby terapii ani nie uważają, że ich postawa jest nieobiektywna. Pacjenci początkowo nie rozumieją, co to jest ksenofobia i jak się objawia. Stosowane są jednak różne metody leczenia ksenofobii:
- terapia poznawczo-behawioralna, która polega na zmianie schematów myślowych pacjenta oraz modelowaniu innych postaw i zachowań,
- sesje neurolingwistyczne, czyli próby modyfikacji wzorców myślenia,
- hipnoterapia,
- sesje z psychoterapeutą, które polegają głównie na rozmowie na temat przekonań.
W przypadku ksenofobii nie stosuje się farmakoterapii, chyba że pacjent ma inne objawy zaburzeń psychicznych, na przykład cierpi na depresję, paranoiczne zaburzenie osobowości lub przejawia zachowania agresywne i ryzykowne. Jedną z najnowszych metod jest wykorzystanie technik wirtualnej rzeczywistości i specjalnych programów komputerowych, które mogą pomóc w przezwyciężeniu ksenofobii.
Zobacz także:
- Aichmofobia. Jak pokonać lęk przed igłami?
- Czy można pozbyć się lęku wysokości? O objawach i leczeniu
- Jak przełamać lęk przed lataniem? Poznaj rady pilota, Dominika Pundy
Autor: Adrian Adamczyk