Jezioro Aralskie zajmowało kiedyś czwarte miejsce pod względem wielkości wśród zbiorników wodnych na całym świecie. Obecnie jest jednym z symboli negatywnego wpływu człowieka na środowisko i nieprzemyślanych rozwiązań, które mają długofalowe skutki ekologiczne. Jezioro znajduje się na terenie Kazachstanu i Uzbekistanu, co roku odwiedzane jest przez tysiące turystów z całego świata. Chcesz poznać historię jeziora i dowiedzieć się, co stało się powodem ponad pięciokrotnego zmniejszenia się jego powierzchni w ciągu niecałych 100 lat?
Jezioro Aralskie – skąd wzięła się nazwa?
Na całej powierzchni jeziora znajdowało się dużo mniejszych wysepek, które powstały w sposób naturalny. Część z nich do teraz znajduje się w części niewyschniętego jeszcze zbiornika wodnego. W związku z istnieniem wysepek jezioro uzyskało przydomek "aralskie", co w języku rdzennych mieszkańców tych regionów oznacza "morze wysp". Co ciekawe, w Kazachstanie, Uzbekistanie czy Rosji (oraz innych rosyjskojęzycznych państwach), Jezioro Aralskie nazywane jest Morzem Aralskim. Można podejrzewać, że wpływ na nazewnictwo miała nie tylko spora liczba wysepek, ale również powierzchnia Jeziora Aralskiego, początkowo wynosząca 68478 km².
Historia Jeziora Aralskiego
Na przestrzeni lat odnotowywano przypadki stopniowego zmniejszania się powierzchni Jeziora Aralskiego, co było spowodowane naturalnymi procesami zasilania wody rzekami Amu-daria oraz Syr-daria. Jednak za każdym razem poziom wody w jeziorze wracał do swojego początkowego poziomu. Niepokój zaczęło wzbudzać dopiero późniejsze wysychanie jeziora, które rozpoczęło się już w latach 60. XX wieku. Woda zaczęła być wykorzystywana na większą skalę do nawadniania przemysłowych pól uprawnych bawełny oraz ryżu, które następnie były sprzedawane, a współcześnie są eksportowane do innych państw. Wykorzystanie tak dużej części wody z jeziora i wpływających do niego rzek nie pozwala na ponowne wyrównanie się poziomu wody. Opady deszczu i śniegu nie wystarczają do uratowania Jeziora Aralskiego, jest ich po prostu za mało. Skutki wysychania jeziora:
- Występowanie burz piaskowych w promieniu 500 km od miejsca ich powstania, roznoszących kurz i pierwiastki, które szkodzą gatunkom roślin rosnących naturalnie i na polach uprawnych. Burze piaskowe wpływają również negatywnie na zdrowie ludzi – odnotowuje się więcej chorób oczu, alergii, problemów trawiennych, zachorowań na raka krtani.
Utrata upraw rolnych znajdujących się w delcie jeziora.
Większe zasolenie jeziora, a także związana z tym zmniejszona ilość gatunków ryb występujących w wodzie (z 32 do zaledwie 6).
Zamknięcie wszystkich przedsiębiorstw rybnych, utrata pracy i zwiększenie bezrobocia wśród mieszkańców.
Zmiana i ocieplenie klimatu.
Atrakcje turystyczne – Jezioro Aralskie i Moʻynoq
Jezioro Aralskie i oddalone o ponad 100 km miasto Moʻynoq, będące kiedyś miastem przybrzeżnym, oferują turystom możliwość zobaczenia katastrofy ekologicznej z bliska. Przyjeżdżający tu turyści mają okazję przemyśleć, w jaki sposób człowiek podporządkowuje sobie naturę i zastanowić się nad innymi rozwiązaniami. Zarówno po uzbeckiej, jak i kazachskiej stronie jeziora widzi się wyłącznie suchy piasek, czasem również popękaną ziemię, która niegdyś była dnem jednego z większych jezior świata. W ramach uatrakcyjnienia turystom wycieczek nad Jezioro Aralskie miejscowa ludność sprowadziła na wyschnięte części jeziora stare, często zardzewiałe statki, które mają dodatkowo podkreślać znaczenie katastrofy ekologicznej oraz działać na wyobraźnię przyjezdnych.
Jezioro Aralskie – pierwsze z wielu?
Okazuje się, że zmniejsza się nie tylko powierzchnia Jeziora Aralskiego. Inne zbiorniki wodne na świecie również zaczynają wysychać i zamieniać się w pustynię. W pierwszej kolejności należy wspomnieć o jeziorze Czad, znajdującym się w Afryce Centralnej. Jezioro Czad zajmuje obecnie około 10% początkowej powierzchni. Na przestrzeni lat zmniejszało się w wyniku działalności miejscowej ludności, która wykorzystywała wodę do celów uprawnych. Spowodowało to oczywiście większe zasolenie wody, a tym samym wymieranie ryb, w tym również najbardziej odpornego na zasolenie gatunku – tilapii. Innym przykładem wysychającego jeziora jest kalifornijskie Salton Sea, w którym poziom wody spadł z 24 m do zaledwie 4.
Zobacz także:
- Morze Egejskie – najpiękniejsze miejsca i zabytki
Jak uniknąć paragonów grozy nad morzem? "Oszczędzam nawet 100 zł dziennie"
Bałtyckie tradycje wymierają. "Wypływają plastiki, buty i skarpetki"
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: bortnikau/Getty Images
