Partenon – co to właściwie jest? Jest to świątynia znajdująca się na wzgórzu Akropol w Atenach. Na wzgórzu tym stała warowna cytadela, później jej funkcje obronne zostały zastąpione religijnymi. Budowa świątyni została rozpoczęta w 447 roku p.n.e., a zakończono ją w 432 r. p.n.e. Nie do końca wiadomo, kto konkretnie odpowiadał za jej zbudowanie. Do dzisiaj uważa się, że plany budowli stworzyli Iktinos i Kallikrates – antyczni architekci i przedsiębiorcy. Nie trudno domyślić się, jakiej bogini był poświęcony ateński Partenon. Chodzi tutaj oczywiście o Atenę Dziewicę, córkę Zeusa i Metydy. Mityczna Metyda była boginią rozwagi i roztropności. Z ich romansu powstała Atena – bogini mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny, opiekunka Sparty i Aten. Jej atrybutami był miecz i tarcza, a innymi symbolami – sowa i gałązka oliwna.
Historia Partenonu w Atenach
Warto zacząć od czasów, kiedy Partenon przestał pełnić religijne funkcje. Proces stopniowego rozkładu i niszczenia świątyni zaczął się ok. 500 roku n.e. Wtedy usunięto z niego wiele rzeźb wraz z ogromnym posągiem Ateny autorstwa Fidiasza. Miejsce zostało zamienione w kościół chrześcijański. Taką funkcję pełnił przez setki lat, aż do 1458 roku, kiedy Ateny zostały zajęte przez sułtana tureckiego Mehmeda II Zdobywcę. Partenon w Atenach został wtedy przerobiony na meczet. Świątynia została dotkliwie zniszczona podczas oblężenia przez Wenecjan w 1687 roku. Turcy na czas walk z Wenecją o Ateny zrobili tam magazyn prochu, dlatego wybuch był niezwykle dotkliwy. Pomimo to ocalało wiele rzeźb, które później – na początku XIX wieku wywieziono do Anglii i sprzedano rządowi Wielkiej Brytanii. Zostały umieszczone w British Museum, część oddano do Luwru i do Muzeum w Kopenhadze.
Podróże po świecie
Partenon niszczał i popadał w ruinę do 1894 roku, kiedy grecki architekt Nikolaos Balanos zaczął rekonstruować świątynię Ateny. Popełnił on jednak błąd, ponieważ do wzmocnienia świątyni posłużyły metalowe klamry, które po pewnym czasie zaczęły korodować i tym samym niszczyć budynek. W 1975 roku podjęto decyzję o odnowieniu całego Akropolu. Rozpoczęto badania naukowe oraz inwentaryzację ocalałych elementów różnych budowli. W 1986 roku rozpoczęto renowację z użyciem jak największej ilości oryginalnych elementów. Klamry podtrzymujące budynek zostały wymienione na tytanowe, które nie rdzewieją, a marmur do rekonstrukcji był pozyskiwany z tego samego kamieniołomu, co w starożytności.
Partenon – opis budowli
Świątynia została zbudowana na planie perypteru, co oznacza, że budynek otacza pojedyncza kolumnada. Podstawą jest stylobat o wymiarach 69,51x30,86 m. Kolumnada składa się z 46 kolumn – 17 na dłuższych bokach i po 8 na krótszych. Przedsionek świątyni i jej tylna część pełniąca funkcję skarbca zaczynały się od 6 mniejszych kolumn. Za przedsionkiem Partenonu znajdowało się główne pomieszczenie, czyli naos. Na środku stał ogromny posąg Ateny autorstwa Fidiasza. Strop nad naosem podpierały kolumny, które dzieliły świątynię na 3 nawy. Za naosem znajdowało się jeszcze jedno pomieszczenie – opistodomos, którego strop był podparty czterema dużymi kolumnami. Był to wspomniany wcześniej skarbiec Partenonu. Plan całej budowli opiera się na 86 mniejszych i większych kolumnach.
Partenon – rzeźby w świątyni
Niemal w całej świątyni było setki rzeźb, które zostały zniszczone lub wywiezione. Niektóre zachowały swój oryginalny kształt, a inne zrekonstruowano. Ściany Partenonu na całej długości były ozdobione fryzem jońskim. Fryz na ścianach zewnętrznych wynosił 160 metrów długości, a wewnętrznych – 60 m. Zewnętrzne podpory świątyni były ozdobione scenami narodzin Ateny oraz wizualizacją sporu Ateny z Posejdonem o miasto. Belkowanie nad kolumnami było ozdobione scenami walki bogów i tytanów. Od strony południowej widoczne są też walki Lapitów z centaurami, a na zachodzie można podziwiać bitwy Greków i Amazonek. Na ścianie północnej są sceny zdobycia Troi. Fryz Panatenajski umieszczony pod fryzem głównym jest usytuowany na wysokości 11 metrów. Przedstawia postacie młodzieńców niosących wodę, 140 jeźdźców i starców z gałązkami oliwnymi oraz zwierzęta prowadzone na ofiarę dla bogini. Po wschodniej stronie widoczne są dziewczęta idące w stronę kapłanki, która z rąk dziecka odbiera nową szatę dla Ateny.
Zobacz także:
- Greckie specjały według Doroty Wellman
- Michał Cessanis odkrywa uroki Grecji kontynentalnej. Co warto zwiedzić w tym rejonie?
- Grecja - co warto zobaczyć, first czy last minute?
Autor: Adrian Adamczyk
Źródło zdjęcia głównego: Matteo Colombo/Getty Images
